Россия ядровий хавфсизлик бўйича шартномани имзолашдан бош тортди

Россия Федерацияси Ядро қуролини тарқатмаслик тўғрисидаги шартнома конференциясининг якуний ҳужжати бўйича келишувни блоклади. Ҳужжатда Энергодардаги атом электр станциясининг рус ҳарбийлари томонидан босиб олиниши танқид қилинганди. Бу ҳақда “Associated Press” хабар бермоқда.

Россия Ташқи ишлар вазирлигининг Ядро қуролларини тарқатмаслик ва назорат қилиш департаменти директори ўринбосари Иван Вишневецкий афсус билан бу ҳужжат бўйича консенсус йўқлигини айтиб ўтган. Унинг таъкидлашича, кўплаб мамлакатлар ҳужжат лойиҳасидаги “бир қатор масалалар”га рози эмас.

Қайд этилишича, ҳужжатда Запорожье АЭС камида учта марта эслатилган. Унда хавфсизлик, станциядаги жанговар ҳаракатлар ва Украина ҳукумати объект устидан назоратни йўқотганидан “жиддий хавотир” билдирилган. Лойиҳада МАГАТЭ миссиясининг станцияга ташриф буюриш саъй-ҳаракатлари қўллаб-қувватланган.

Якуний ҳужжатни ядровий қуролни тарқатиш ва якунда усиз тинчликка эришишга қаратилган конференциянинг барча иштирокчи давлатлари қўллаши талаб этилади.

Ядро қуролини тарқатмаслик тўғрисидаги шартнома конференцияси ҳар беш йилда бир марта ўтказилади. 2020 йилда COVID-19 пандемияси сабаб йиғин ўтказилмаганди. Қайд этиш керакки, шартномага аъзо 191 давлат конференцияси биринчи марта якуний шартномасиз тугаётгани йўқ. 2015 йилда ҳам иштирокчилар йиғинни ҳужжатсиз тугатган. Бунга ўша вақтда Яқин Шарқда оммавий қирғин қуролларидан ҳоли зоналарни ташкил этиш борасида фикрлар қарама-қарши келгани сабаб бўлган.

Эслатиб ўтамиз, Россия март ойи бошида ЗАЭСни эгаллаб олди, шундан кейин украиналик ходимлар станцияда ишлашда давом этди. 5 август куни украин матбуоти руслар ЗАЭСга тўрт марта ўқ узгани ҳақида хабар берди. Сўнгги кунларда электр станцияси мунтазам равишда ўққа тутилмоқда, бунда Россия ва Украина бир-бирини айбламоқда. Расмий Москвага кўра, Украина бўлинмалари томонидан Запорожье атом электр станциясининг ўққа тутилиши ядровий терроризм акти ва бу Чернобилдан ҳам каттароқ фалокатга олиб келиши мумкин.

Запорожье Европадаги энг йирик атом электр станцияси бўлиб, у Украинадаги барча электр энергиясининг чорак қисмини ишлаб чиқаради. Қарийб 6 минг мегаватт қувватга эга ушбу иншоот олтита энергия блокидан иборат. Ҳозирда атом электр станцияси тўлиқ қувватининг 70 фоизида ишлайди.

Россия-Украина уруши

Жорий йилнинг 21 февраль куни Россия Президенти Владимир Путин Кремлда Украина шарқидаги ўзини мустақил деб эълон қилган Луганск халқ республикаси (ЛХР) ва Донецк халқ республикасини (ДХР) тан олиш тўғрисидаги фармонни имзолади. Кейинроқ РФ республикаларни шу номдаги вилоятлар чегарадаги тан олганини таъкидлаб, Украинага қарши уруш хавфини ошириб юборди.

Путиннинг фавқулодда қарори ортидан АҚШ, ЕИ, Канада, Австралия, Буюк Британия ва Япония расмийлари ҳам Россияга қарши санкциялар киритди.

24 февраль куни Россия Президенти Владимир Путин Украина шарқида Донбассда рус ҳарбийлари "махсус ҳарбий операция" бошлаганини эълон қилди ва рус қўшинлари Украинага ҳужум бошлади. Путин бу ҳаракатини Украина шарқидаги россияпараст сепаратист кучлар раҳбарлари шундай сўров юборгани билан оқлади.

Бундан аввалроқ Зеленский Россия фуқароларига рус тилида мурожаат қилиб, украинларга “на совуқ, на иссиқ, на гибрид уруш керак эмас”лигини, украинлар ҳужумчиларни кутиб олишга тайёрлигини билдирганди. Кўп ўтмай Президент Россия билан дипломатик алоқани узди. Президент Зеленский мамлакатда ҳарбий ҳолат эълон қилди.

25 февраль куни Зеленский Украинада умумий ҳарбий сафарбарлик эълон қилди. Армияга чақирув мамлакатнинг қатор вилоят ва шаҳарларида амалга оширилиши белгиланди.

Рус қўшинлари ҳозиргача Украинага шимол, шарқ ва жанубдан ҳужум қилиб келмоқда ва қатор ҳудудларни эгаллашга эришди. Аммо бу уруш Россиянинг дунёда яккаланиб қолишига олиб келди.

Украинага ҳужум бошланиши Россия иқтисодига оғир зарба берди. Рус компаниялари акциялари кескин арзонлашди, Москва биржасида савдолар мислсиз даражада пасайиш билан ўтди. Газпром, ЛУКОЙЛ ва бошқа йирик компаниялар йўқотишларга учради.

Ҳужум бошлангач, Европа давлатлари ва АҚШ Россияга қарши бир неча босқичли санкциялар жорий қилди. Россиянинг ВТБ, “Россия” банки, “Открытия”, “Новикомбанк”, “Промсвязьбанк”, “Совкомбанк” ва ВЭБ.РФ банклари SWIFT халқаро банклараро тизимидан узилди. АҚШ ва Европа Иттифоқи Россиянинг олтин-валюта захирасини блоклади.

Европа давлатлари, АҚШ, Канада Россия учун ўз ҳаво ҳудудини ёпди. Бу санкцияларга нейтрал давлат ҳисобланган Швейцария ҳам қўшилди. Уруш фонида Украинани Европа Иттифоқи аъзолигига қабул қилиш жараёни тезлашди.