AQSH Ukrainaning barcha resurslari ustidan nazoratni o‘z qo‘liga olmoqchi 

23 mart kuni Kiyev tomonidan qabul qilingan AQSH va Ukraina o‘rtasidagi foydali qazilmalar bo‘yicha yangi kelishuv loyihasi Vashingtondan Ukrainaning mineral resurslari va energetika aktivlari ustidan nazoratni o‘rnatish bo‘yicha ancha tajovuzkor talablarni o‘z ichiga oladi. Biroq  hujjatda hech qanday xavfsizlik kafolatlari mavjud emas. Bu haqda kecha, 27 mart kuni “Financial Times” gazetasi va “Bloomberg” agentligi xabar berdi.

Ikkala ommaviy axborot vositalari ham ularning tahririyatlari bitim loyihasini ko‘rib chiqishga muvaffaq bo‘lganini ta’kidlamoqda. Qayd etilishicha, kelishuv Ukrainaning barcha mineral resurslari, jumladan, neft va gaz, shuningdek, butun mamlakat bo‘ylab asosiy energetika resurslariga taalluqli bo‘lishi kerak.

north_east

Tramp endi Ukraina energetika ob’ektlariga egalik qilmoqchi

“Bundan tashqari, bitim tabiiy resurslardan foydalanish bilan bog‘liq infratuzilmani, masalan, avtomobil yo‘llari, temiryo‘llar, quvurlar, portlar va qayta ishlash zavodlarini qamrab oladi”, deya aniqlik kiritadi FT.

Nashrning yozishicha, tegishli loyihalardan olingan mablag‘lar xorijiy valyutaga aylantirilib, xorijga jo‘natilgan bo‘lishi kerak, kechikishlar yoki kelishmovchiliklar yuzaga kelgan taqdirda kompensatsiya uchun Ukraina javobgar bo‘ladi.

Ukrainaning neft, gaz va foydali qazilmalarni qazib olish loyihalaridan tushadigan daromadlari maxsus sarmoya fondi tomonidan ikki davlat o‘rtasida taqsimlanadi.

Shu bilan birga, FT ma’lumotlariga ko‘ra, AQSH unga o‘tkazilgan foydani birinchi bo‘lib oladi va infratuzilma loyihalariga ustuvor huquqlarni, shuningdek, resurslarni uchinchi shaxslarga sotishga veto qo‘yish huquqini saqlab qoladi.

“Bloomberg”ning aniqlik kiritishicha, kelishuv loyihasiga ko‘ra, investitsiya fondi Amerika taraqqiyot moliya korporatsiyasi (DFC) tomonidan nazorat qilinishi kerak. U direktorlar kengashining besh a’zosidan uchtasini tayinlaydi va “oltin ulush” bilan muayyan qarorlarni blokirovka qilish huquqiga ega bo‘ladi.

“Ukraina yana ikki boshqaruv a’zosini tayinlaydi va fondning kundalik boshqaruviga aralasha olmaydi”, deb ta’kidlaydi mualliflar.

Kiyev yangi infratuzilma loyihalari va tabiiy resurslarni o‘zlashtirish loyihalaridan tushgan daromadning 50 foizini fondga o‘tkazishi kerak. Shu bilan birga, “Rossiyaning 2022 yilda Ukrainaga keng ko‘lamli bostirib kirishidan keyin Qo‘shma Shtatlarning hissasi” “sheriklikka hissa” sifatida qaraladi.

“Bloomberg” bitim loyihasining mazmuni haqida quyidagicha yozadi: 

north_east

AQSH va Ukraina nodir metallar bo‘yicha kelishuvga erishdi – Tramp

“AQSH barcha foyda va investitsiyalari qoplanmaguncha yillik 4% foyda olish huquqiga ega bo‘ladi. Bu aslida Tramp ma’muriyati Ukrainani AQSH urush boshlanganidan beri Kiyev hamkorlik fondidan daromad olguncha ko‘rsatgan barcha harbiy va iqtisodiy ko‘mak uchun to‘lashga majbur qilishini anglatadi”.

Qayd etilishicha, vaqt chegarasi bo‘lmagan kelishuv Kiyevga AQSHning “strategik raqobatchilari” deb topilgan mamlakatlarga muhim minerallarni sotishni ham taqiqlaydi.

“Agar hamkorlik shartnomasi qabul qilinsa, Qo‘shma Shtatlar Ukrainadagi avtomobil va temiryo‘llar, portlar, konlar, neft va gaz qazib olish, muhim foydali qazilmalar kabi loyihalarga kiritilayotgan sarmoyalarni nazorat qilish bo‘yicha keng vakolatlarga ega bo‘ladi”, deyiladi maqolada.

Agentlikka ko‘ra, bu Ukraina “Yevropa Ittifoqiga yaqinlashishga harakat qilayotgan” bir paytda “AQSHning iqtisodiy ta’sirining misli ko‘rilmagan darajada kengayishi”ni anglatadi.

O‘z navbatida, FT gazetasi o‘z nomini oshkor etmagan Ukraina yuqori martabali amaldorlarga tayanib, AQSHning yangi taklifi “Ukrainaning suverenitetiga putur yetkazishi, foydaning xorijga chiqib ketishiga olib kelishi va Kiyevning Vashingtonga qaramligini oshirishi mumkin”ligini yozdi.

Kecha, 27 mart kuni Parijda bo‘lib o‘tgan “ko‘ngillilar koalitsiyasi”, ya’ni Ukrainaga barqaror va adolatli tinchlikka erishish uchun harbiy, moliyaviy va energetik yordamni oshirish niyatida bo‘lgan davlatlar sammitida qatnashgan Ukraina Prezidenti Vladimir Zelenskiy AQSH takliflari “batafsil o‘rganishni talab qilishini” aytdi.