Европага ишонишингиз мумкин – Урсула фон дер Ляйен

Бугун, 4 апрель куни Самарқанд шаҳрида ўтаётган “Марказий Осиё – Европа Иттифоқи” биринчи саммитида сўзга чиққан Европа Комиссияси президенти Урсула фон дер Ляйен Европа ва Марказий Осиё давлатлари, жумладан, Ўзбекистон билан “янги стратегик шериклик даври” бошланганини эълон қилди. 

“Президент Мирзиёев, ажойиб меҳмондўстлик учун сизга ташаккур. Ҳурматли делегация раҳбарлари, бугун шу ерда эканлигимдан жуда хурсандман. Машҳур сайёҳ ва тарихчи Ибн Баттута Самарқандга сафаридан кейин шундай деган эди: “Саёҳат тилни ожиз қолдиради”. Минг йилдан ортиқки, бу шаҳар Марказий Осиё юраги ва йирик савдо тармоғининг маркази бўлиб келмоқда. 

Асрлар давомида Самарқанд янги ҳамкорлик ва дўстона келишувларга гувоҳ бўлди. Айтиш мумкинки, бугун Марказий Осиё ва Европа Иттифоқи ўртасидаги биринчи саммитда иштирок этиш – бу бизнинг узоқ муддатли дўстлигимизда янги саҳифа очиш имкониятидир. Самарқанд дунё тарихида кўп бора муҳим воқеаларга мезбонлик қилди ва бугун биз яна бир бурилиш нуқтасидамиз.

Янги глобал тўсиқлар пайдо бўлмоқда. Инвестициялар қайта тақсимланмоқда ёки қисқармоқда. Дунё давлатлари ўз таъсир доираларини кенгайтиришга уринмоқда.

Аммо биз Марказий Осиёда бошқа йўл борлигини кўрсатмоқдамиз. Марказий Осиё фахрли, суверен давлатлар минтақаси бўлиб, кўҳна тарих ва катта мақсадларга эга. Минтақадаги стратегик жойлашув глобал савдо йўллари ва инвестициялар оқимини очиши мумкин. Ва бу янги инвестициялар суверенитетни мустаҳкамлашга ёрдам беради. 

Булар сизнинг иқтисодиётингизни мустаҳкамлайди. Ва энг муҳими, улар янги дўстликка туртки бўлади, одамларни бирлаштиради. Биз европаликлар бу янги бобда сизнинг минг йиллик тарихингиздаги ҳамкорларингиз бўлишни хоҳлаймиз.

Шундай қилиб, бугун биз Марказий Осиё ва Европа ўртасида янги стратегик ҳамкорликни ўрнатяпмиз. Биз бир-биримизга яқинлашяпмиз. Энергия сектори ёки мобиллик, рақамли технологиялар ёки туризм, савдо ёки транспорт бўлсин ушбу ҳамкорлик икки минтақа ўртасида янада чуқурроқ алоқаларни яратади.

Ва бу одамларни минтақалар бўйлаб бирлаштиради. Ишончли ҳамкорлар ҳеч қачон бу қадар муҳим бўлмаган.

Бизнинг ҳамкорлигимиз бир-биримизга ёрдам беришга бўлган мажбуриятдир. Биз янги ҳамкорлик йўлларини ўрганишни хоҳлаймиз. Шундай қилиб, келинг, тўртта истиқболли соҳани кўриб чиқайлик.

Биринчи навбатда транспорт йўлларидан бошлайлик. Марказий Осиё глобал эшикнинг аниқ таърифи бўлиб, Евросиё юраги ҳисобланади, шунинг учун бизнинг Global Gateway Investment Agenda айнан шу минтақага катта эътибор қаратмоқда. 

Ўтган йилда биз Транс-Каспий транспорт коридори учун 10 миллиард евро ажратишни ваъда қилдик. Бу Европадан Марказий Осиёга бўлган йўлдаги сафарнинг тахминан ярмига, яъни ҳозирда у фақат 15 кунгача қисқаради.

Шунингдек, йўлак минтақаларимиз ўртасидаги бизнес учун фойдаланилмаган салоҳиятни очиб беради ва Марказий Осиёнинг бешта давлати ўртасидаги алоқалар ва савдо-сотиқни ривожлантиришга хизмат қилади.

Шунинг учун бугун мен 2025 йилда Ўзбекистонда Янги инвесторлар форуми ўтказилишини мамнуният билан эълон қиламан. Бу коридорни хусусий молиялаштиришни таъминлайди ва тараққиётни ўлчаш имконини беради.

Борган сари парчаланиб бораётган дунёда Транс-Каспий транспорт коридори беш мамлакатингиз ва Европа ўртасидаги алоқаларни ривожлантиришга ёрдам беради. Аммо инфратузилма ҳаммаси эмас.

Қора денгизга чиқиш учун Марказий Осиё ва Жанубий Кавказ мамлакатлари билан равон чегарадан ўтиш ҳам зарур. Ўттиз йиллик ёпилишдан сўнг, Арманистоннинг Туркия ва Озарбайжон билан чегараларини очиш бурилиш нуқтаси бўлади. Бу эса Европа ва Марказий Осиёни ҳар қачонгидан ҳам яқинлаштиради.

Менинг иккинчи таклифим муҳим хомашёларга тегишли.

Мамлакатларингиз улкан ресурсларга эга. Минтақада марганец, шунингдек, литий, графит ва бошқаларнинг глобал захираларининг 40 фоизи мавжуд. Бу хомашё келажакдаги глобал иқтисодиётнинг қон томиридир, шу билан бирга улар глобал ўйинчилар учун ҳам асал қозонидир.

Айримлар фақат эксплуатация ва қазиб олиш билан қизиқади. Европанинг таклифи бошқача. Биз сизнинг маҳаллий саноатингизни ривожлантиришда ҳамкорларингиз бўлишни истаймиз. Қўшилган қиймат маҳаллий бўлиши керак.

Ўйлайманки, бизнинг тажрибамиз ўзи учун гапиради. Европа компаниялари Ўзбекистонда хомашё билан шуғулланиб, Олмалиқ мис конига 1,6 миллиард евро сармоя киритмоқда.

Улар нафақат фойдали қазилмаларни қазиб олишга, балки уларни жойида қайта ишлашга ҳам ҳисса қўшади. Бу маҳаллий иш ўринлари ва маҳаллий қўшимча қийматни яратади, бироқ минтақа бўйлаб бундан-да кўп иш қилишимиз мумкин.

Биргаликда биз тоғ-конь саноатидан то қайта ишлашгача, янги тадқиқот лабораторияларини очишдан маҳаллий ишчиларни ўқитишгача бўлган тўғридан-тўғри хом ашё қиймати занжири бўйлаб маҳаллий саноатни қуришимиз мумкин. Биз узоқ муддатли ҳамкорлик қуришни хоҳлаймиз, Бундай ҳамкорлик фуқароларимиз, уларнинг фарзандлари ва келажагимиз учун фойдалидир.

Учинчи таклиф – тоза энергия.

Бу минтақа тоза энергия маркази бўлишни мақсад қилган. Қозоғистонда шамол, Ўзбекистон ва Туркманистонда қуёш, Тожикистон ва Қирғизистонда сув, минтақа бўйлаб геотермал.

Иқтисодиётингиз ва экспортингиз учун етарлича тоза энергия ишлаб чиқаришингиз мумкин. Бу энергиянинг бир қисмини тоза водородга айлантиришингиз мумкин.

Биргаликда Тожикистондаги Роғун тўғонида тарих яратяпмиз.  Бу ерда дунёдаги энг баланд тўғон минтақа учун электр энергияси ишлаб чиқаради. Қирғизистондаги Қамбарота тўғони билан биргаликда Марказий Осиё электр поездлари, саноат ва тоғ-конь саноатини бошқарадиган ҳамда қўшниларга энергия экспорт қиладиган тоза энергия марказига айланиши мумкин. Шундай экан, ҳамкорлигимизни  кенгайтирайлик. Биргаликда биз Марказий Осиёнинг энергетик мустақиллигига ва глобал яшил энергияга ўтишга ҳисса қўшишимиз мумкин.

Менинг тўртинчи таклифим: Яхши ҳамкорлик яхши шерикликка боғлиқ.

Бироқ, биз биламизки, кўпчилик учун интернетга кириш ҳали ҳам узоқ орзу бўлиб қолмоқда. Европа жаҳон даражасидаги сунъий йўлдош тармоғига эга бўлиб, у маълумот кабеллари ҳеч қачон ета олмайдиган энг чекка ҳудудларга етиб боради.

Биргина жорий йилнинг ўзида биз Қозоғистондаги 2000 мактаб ва юзлаб қишлоқларни Европа сунъий йўлдошларига улаяпмиз.

Келгуси йилларда минтақа бўйича 1700 та қишлоққа кенгаймоқдамиз. Бу ўзгарувчан. У жамоалар ва одамларни боғлайди. Бу янги бизнес ва инвестицияларни жалб қилади. Ва бу сизга қўшниларингиз дарвозабон сифатида ҳаракат қилмасдан юқори тезликдаги Интернетга тўғридан тўғри кириш имконини беради. Энди барча Марказий Осиё давлатлари бир хил имкониятлардан фойдаланиши учун барчангиз билан ҳамкорлик қилмоқчимиз.

Кечаги икки томонлама муҳокамаларимизда кўплаб ижобий жавоблар олганимдан миннатдорман.

Марказий Осиё денгизга чиқа олмайди, лекин у, албатта, осмон учун ёпиқ эмас. Осмон эса сизнинг дунёга чиқиш эшигингизга айланиши мумкин.

Президентлар, ушбу тўртта устувор йўналиш бўйича эриша оладиган кўп нарсамиз бор. Транспорт коридори, хомашё, тоза энергия ва рақамли уланиш.

Тараққиётни тезлаштириш учун бугун мен минтақа учун 12 миллиард евролик янги глобал дарвоза инвестиция пакетини эълон қилишдан мамнунман. У бизнинг Европа Иттифоқи ва аъзо давлатларимиз сармояларини бирлаштиради. Биз буни “Team Europe” ёндашуви деб атаймиз. Бу эса Марказий Осиёда янги лойиҳалар сериясини бошлайди.

Бу бизнинг қадимий дўстлигимизда чиндан ҳам янги даврнинг бошланиши.

Ҳамкасблар, бу Европа ва Марказий Осиё учун ҳаяжонли давр, бу саммит муносабатларимизда янги саҳифа очади, чунки бугун биз стратегик ҳамкорликни йўлга қўймоқдамиз.

Бу ҳамкорлик Европа Иттифоқига ишонишингиз мумкинлигини кўрсатади. Биргаликда ишлаш орқали биз ҳар икки минтақамиз учун ҳам манфаатли бўлган яқинроқ муносабатларни ривожлантиришимиз мумкин. Биз дўстлик ва савдо тармоқлари орқали мустаҳкамлаб, ривожлантираётган муносабатлар.

Жорий йил охирида бўлиб ўтадиган икки форум тараққиётни баҳолаш ва ҳамкорликнинг янги соҳаларини ўрганиш учун фойдали бўлади. Олдинда бизни энг яхши ишлар кутиб турибди. Ажойиб меҳмондўстлигингиз учун яна бир бор ташаккур. Мен ушбу ва бошқа мавзуларда кўпроқ учрашувлар ва яқин ҳамкорликни интиқлик билан кутаман.

Катта раҳмат. Катта раҳмат”.