Yevropaga ishonishingiz mumkin – Ursula fon der Lyayen

Bugun, 4 aprel kuni Samarqand shahrida o‘tayotgan “Markaziy Osiyo – Yevropa Ittifoqi” birinchi sammitida so‘zga chiqqan Yevropa Komissiyasi prezidenti Ursula fon der Lyayen Yevropa va Markaziy Osiyo davlatlari, jumladan, O‘zbekiston bilan “yangi strategik sheriklik davri” boshlanganini e’lon qildi. 

“Prezident Mirziyoyev, ajoyib mehmondo‘stlik uchun sizga tashakkur. Hurmatli delegatsiya rahbarlari, bugun shu yerda ekanligimdan juda xursandman. Mashhur sayyoh va tarixchi Ibn Battuta Samarqandga safaridan keyin shunday degan edi: “Sayohat tilni ojiz qoldiradi”. Ming yildan ortiqki, bu shahar Markaziy Osiyo yuragi va yirik savdo tarmog‘ining markazi bo‘lib kelmoqda. 

Asrlar davomida Samarqand yangi hamkorlik va do‘stona kelishuvlarga guvoh bo‘ldi. Aytish mumkinki, bugun Markaziy Osiyo va Yevropa Ittifoqi o‘rtasidagi birinchi sammitda ishtirok etish – bu bizning uzoq muddatli do‘stligimizda yangi sahifa ochish imkoniyatidir. Samarqand dunyo tarixida ko‘p bora muhim voqealarga mezbonlik qildi va bugun biz yana bir burilish nuqtasidamiz.

Yangi global to‘siqlar paydo bo‘lmoqda. Investitsiyalar qayta taqsimlanmoqda yoki qisqarmoqda. Dunyo davlatlari o‘z ta’sir doiralarini kengaytirishga urinmoqda.

Ammo biz Markaziy Osiyoda boshqa yo‘l borligini ko‘rsatmoqdamiz. Markaziy Osiyo faxrli, suveren davlatlar mintaqasi bo‘lib, ko‘hna tarix va katta maqsadlarga ega. Mintaqadagi strategik joylashuv global savdo yo‘llari va investitsiyalar oqimini ochishi mumkin. Va bu yangi investitsiyalar suverenitetni mustahkamlashga yordam beradi. 

Bular sizning iqtisodiyotingizni mustahkamlaydi. Va eng muhimi, ular yangi do‘stlikka turtki bo‘ladi, odamlarni birlashtiradi. Biz yevropaliklar bu yangi bobda sizning ming yillik tarixingizdagi hamkorlaringiz bo‘lishni xohlaymiz.

Shunday qilib, bugun biz Markaziy Osiyo va Yevropa o‘rtasida yangi strategik hamkorlikni o‘rnatyapmiz. Biz bir-birimizga yaqinlashyapmiz. Energiya sektori yoki mobillik, raqamli texnologiyalar yoki turizm, savdo yoki transport bo‘lsin ushbu hamkorlik ikki mintaqa o‘rtasida yanada chuqurroq aloqalarni yaratadi.

Va bu odamlarni mintaqalar bo‘ylab birlashtiradi. Ishonchli hamkorlar hech qachon bu qadar muhim bo‘lmagan.

Bizning hamkorligimiz bir-birimizga yordam berishga bo‘lgan majburiyatdir. Biz yangi hamkorlik yo‘llarini o‘rganishni xohlaymiz. Shunday qilib, keling, to‘rtta istiqbolli sohani ko‘rib chiqaylik.

Birinchi navbatda transport yo‘llaridan boshlaylik. Markaziy Osiyo global eshikning aniq ta’rifi bo‘lib, Yevrosiyo yuragi hisoblanadi, shuning uchun bizning Global Gateway Investment Agenda aynan shu mintaqaga katta e’tibor qaratmoqda. 

O‘tgan yilda biz Trans-Kaspiy transport koridori uchun 10 milliard yevro ajratishni va’da qildik. Bu Yevropadan Markaziy Osiyoga bo‘lgan yo‘ldagi safarning taxminan yarmiga, ya’ni hozirda u faqat 15 kungacha qisqaradi.

Shuningdek, yo‘lak mintaqalarimiz o‘rtasidagi biznes uchun foydalanilmagan salohiyatni ochib beradi va Markaziy Osiyoning beshta davlati o‘rtasidagi aloqalar va savdo-sotiqni rivojlantirishga xizmat qiladi.

Shuning uchun bugun men 2025 yilda O‘zbekistonda Yangi investorlar forumi o‘tkazilishini mamnuniyat bilan e’lon qilaman. Bu koridorni xususiy moliyalashtirishni ta’minlaydi va taraqqiyotni o‘lchash imkonini beradi.

Borgan sari parchalanib borayotgan dunyoda Trans-Kaspiy transport koridori besh mamlakatingiz va Yevropa o‘rtasidagi aloqalarni rivojlantirishga yordam beradi. Ammo infratuzilma hammasi emas.

Qora dengizga chiqish uchun Markaziy Osiyo va Janubiy Kavkaz mamlakatlari bilan ravon chegaradan o‘tish ham zarur. O‘ttiz yillik yopilishdan so‘ng, Armanistonning Turkiya va Ozarbayjon bilan chegaralarini ochish burilish nuqtasi bo‘ladi. Bu esa Yevropa va Markaziy Osiyoni har qachongidan ham yaqinlashtiradi.

Mening ikkinchi taklifim muhim xomashyolarga tegishli.

Mamlakatlaringiz ulkan resurslarga ega. Mintaqada marganets, shuningdek, litiy, grafit va boshqalarning global zaxiralarining 40 foizi mavjud. Bu xomashyo kelajakdagi global iqtisodiyotning qon tomiridir, shu bilan birga ular global o‘yinchilar uchun ham asal qozonidir.

Ayrimlar faqat ekspluatatsiya va qazib olish bilan qiziqadi. Yevropaning taklifi boshqacha. Biz sizning mahalliy sanoatingizni rivojlantirishda hamkorlaringiz bo‘lishni istaymiz. Qo‘shilgan qiymat mahalliy bo‘lishi kerak.

O‘ylaymanki, bizning tajribamiz o‘zi uchun gapiradi. Yevropa kompaniyalari O‘zbekistonda xomashyo bilan shug‘ullanib, Olmaliq mis koniga 1,6 milliard yevro sarmoya kiritmoqda.

Ular nafaqat foydali qazilmalarni qazib olishga, balki ularni joyida qayta ishlashga ham hissa qo‘shadi. Bu mahalliy ish o‘rinlari va mahalliy qo‘shimcha qiymatni yaratadi, biroq mintaqa bo‘ylab bundan-da ko‘p ish qilishimiz mumkin.

Birgalikda biz tog‘-kon sanoatidan to qayta ishlashgacha, yangi tadqiqot laboratoriyalarini ochishdan mahalliy ishchilarni o‘qitishgacha bo‘lgan to‘g‘ridan-to‘g‘ri xom ashyo qiymati zanjiri bo‘ylab mahalliy sanoatni qurishimiz mumkin. Biz uzoq muddatli hamkorlik qurishni xohlaymiz, Bunday hamkorlik fuqarolarimiz, ularning farzandlari va kelajagimiz uchun foydalidir.

Uchinchi taklif – toza energiya.

Bu mintaqa toza energiya markazi bo‘lishni maqsad qilgan. Qozog‘istonda shamol, O‘zbekiston va Turkmanistonda quyosh, Tojikiston va Qirg‘izistonda suv, mintaqa bo‘ylab geotermal.

Iqtisodiyotingiz va eksportingiz uchun yetarlicha toza energiya ishlab chiqarishingiz mumkin. Bu energiyaning bir qismini toza vodorodga aylantirishingiz mumkin.

Birgalikda Tojikistondagi Rog‘un to‘g‘onida tarix yaratyapmiz.  Bu yerda dunyodagi eng baland to‘g‘on mintaqa uchun elektr energiyasi ishlab chiqaradi. Qirg‘izistondagi Qambarota to‘g‘oni bilan birgalikda Markaziy Osiyo elektr poyezdlari, sanoat va tog‘-kon sanoatini boshqaradigan hamda qo‘shnilarga energiya eksport qiladigan toza energiya markaziga aylanishi mumkin. Shunday ekan, hamkorligimizni  kengaytiraylik. Birgalikda biz Markaziy Osiyoning energetik mustaqilligiga va global yashil energiyaga o‘tishga hissa qo‘shishimiz mumkin.

Mening to‘rtinchi taklifim: Yaxshi hamkorlik yaxshi sheriklikka bog‘liq.

Biroq, biz bilamizki, ko‘pchilik uchun internetga kirish hali ham uzoq orzu bo‘lib qolmoqda. Yevropa jahon darajasidagi sun’iy yo‘ldosh tarmog‘iga ega bo‘lib, u ma’lumot kabellari hech qachon yeta olmaydigan eng chekka hududlarga yetib boradi.

Birgina joriy yilning o‘zida biz Qozog‘istondagi 2000 maktab va yuzlab qishloqlarni Yevropa sun’iy yo‘ldoshlariga ulayapmiz.

Kelgusi yillarda mintaqa bo‘yicha 1700 ta qishloqqa kengaymoqdamiz. Bu o‘zgaruvchan. U jamoalar va odamlarni bog‘laydi. Bu yangi biznes va investitsiyalarni jalb qiladi. Va bu sizga qo‘shnilaringiz darvozabon sifatida harakat qilmasdan yuqori tezlikdagi Internetga to‘g‘ridan to‘g‘ri kirish imkonini beradi. Endi barcha Markaziy Osiyo davlatlari bir xil imkoniyatlardan foydalanishi uchun barchangiz bilan hamkorlik qilmoqchimiz.

Kechagi ikki tomonlama muhokamalarimizda ko‘plab ijobiy javoblar olganimdan minnatdorman.

Markaziy Osiyo dengizga chiqa olmaydi, lekin u, albatta, osmon uchun yopiq emas. Osmon esa sizning dunyoga chiqish eshigingizga aylanishi mumkin.

Prezidentlar, ushbu to‘rtta ustuvor yo‘nalish bo‘yicha erisha oladigan ko‘p narsamiz bor. Transport koridori, xomashyo, toza energiya va raqamli ulanish.

Taraqqiyotni tezlashtirish uchun bugun men mintaqa uchun 12 milliard yevrolik yangi global darvoza investitsiya paketini e’lon qilishdan mamnunman. U bizning Yevropa Ittifoqi va a’zo davlatlarimiz sarmoyalarini birlashtiradi. Biz buni “Team Europe” yondashuvi deb ataymiz. Bu esa Markaziy Osiyoda yangi loyihalar seriyasini boshlaydi.

Bu bizning qadimiy do‘stligimizda chindan ham yangi davrning boshlanishi.

Hamkasblar, bu Yevropa va Markaziy Osiyo uchun hayajonli davr, bu sammit munosabatlarimizda yangi sahifa ochadi, chunki bugun biz strategik hamkorlikni yo‘lga qo‘ymoqdamiz.

Bu hamkorlik Yevropa Ittifoqiga ishonishingiz mumkinligini ko‘rsatadi. Birgalikda ishlash orqali biz har ikki mintaqamiz uchun ham manfaatli bo‘lgan yaqinroq munosabatlarni rivojlantirishimiz mumkin. Biz do‘stlik va savdo tarmoqlari orqali mustahkamlab, rivojlantirayotgan munosabatlar.

Joriy yil oxirida bo‘lib o‘tadigan ikki forum taraqqiyotni baholash va hamkorlikning yangi sohalarini o‘rganish uchun foydali bo‘ladi. Oldinda bizni eng yaxshi ishlar kutib turibdi. Ajoyib mehmondo‘stligingiz uchun yana bir bor tashakkur. Men ushbu va boshqa mavzularda ko‘proq uchrashuvlar va yaqin hamkorlikni intiqlik bilan kutaman.

Katta rahmat. Katta rahmat”.