Xavfsizlik kengashi birinchi marta Ukraina mojarosi bo‘yicha Rossiyaga qarshi bayonot qabul qildi

Birlashgan Millatlar Tashkiloti Xavfsizlik Kengashi kecha, 6 may kuni bo‘lib o‘tgan yig‘ilishda Rossiyaning Ukrainaga harbiy bosqini boshlangandan beri birinchi marta raisning Ukrainadagi vaziyat bo‘yicha bayonotini qabul qildi. Gap shundaki, may oyida Xavfsizlik kengashiga AQSH raislik qiladi.

"Xavfsizlik Kengashi Ukrainada tinchlik va xavfsizlikni ta’minlashdan chuqur tashvish bildiradi", deyiladi matnda.  

Qayd etilishicha, Xavfsizlik Kengashining barcha a’zo davlatlari BMT Nizomi doirasida xalqaro nizolarni tinch yo‘l bilan hal qilish majburiyatini olgan.

Bayonotda Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi Antoniu Guterrishning Ukraina inqirozini hal qilish borasidagi sa’y-harakatlarini qo‘llab-quvvatlash bildirilgan.  

“Xavfsizlik Kengashi Bosh kotibning tinch yo‘l bilan yechim topishga qaratilgan sa’y-harakatlarini qat’iy qo‘llab-quvvatlashini bildiradi”, deyiladi hujjatda. 

Bundan tashqari, matn Guterrishni bayonot qabul qilingandan keyin Xavfsizlik kengashini vaziyat rivojlanishi haqida xabardor qilishga chaqiradi. 

Raisning bayonoti BMT Xavfsizlik Kengashining hujjati bo‘lib, u Xavfsizlik Kengashining barcha a’zolari bilan kelishilgan. Hujjat rais nomidan qabul qilinadi, shu bilan birga u qarorga nisbatan majburiy kuchga ega emas. 

Guterrish Xavfsizlik kengashining Ukraina bo‘yicha birinchi qo‘shma bayonotini olqishlaydi va insonlarning hayotini saqlab qolish va vaziyatni tinch yo‘l bilan hal qilish uchun barcha sa’y-harakatlarini davom ettiradi. 

“Bugun birinchi marta Xavfsizlik Kengashi Ukrainada tinchlik uchun bir ovozdan gapirdi. Men tez-tez ta’kidlaganimdek, dunyo qurollarni yo‘q qilish va BMT Nizomi qadriyatlarini himoya qilish uchun birlashishi kerak. Men bu qo‘llab-quvvatlashni olqishlayman va hayotni saqlab qolish,  azob-uqubatlarni kamaytirish va tinchlikka erishish yo‘lini topish uchun sa’y-harakatlarni davom ettiraman”, deyiladi jahon tashkiloti rahbari idorasi e’lon qilgan bayonotda. 

6 may kuni bo‘lib o‘tgan BMT Xavfsizlik kengashining qisqa yig‘ilishida Ukrainadagi vaziyat bo‘yicha bayonot bir ovozdan qabul qilindi. Bu may oyida Xavfsizlik Kengashining barcha a’zolari tomonidan kelishilgan. Hujjatda Bosh kotibning Ukrainadagi vaziyatni tartibga solish bo‘yicha sa’y-harakatlari qo‘llab-quvvatlanishi bildirilgan va barcha mamlakatlar kelishmovchiliklarni tinch yo‘l bilan hal qilishga chaqirilgan.  \

Birlashgan Millatlar Tashkiloti Xavfsizlik Kengashi veto huquqiga ega 5 doimiy a’zodan iborat: AQSH, Buyuk Britaniya, Rossiya, Fransiya va Xitoy.

Rossiya-Ukraina urushi

Joriy yilning 21 fevral kuni Rossiya Prezidenti Vladimir Putin Kremlda Ukraina sharqidagi o‘zini mustaqil deb e’lon qilgan Lugansk xalq respublikasi (LXR) va Donetsk xalq respublikasini (DXR) tan olish to‘g‘risidagi farmonni imzoladi. Keyinroq RF respublikalarni shu nomdagi viloyatlar chegarasida tan olganini ta’kidlab, Ukrainaga qarshi urush xavfini oshirib yubordi.

Putinning favqulodda qarori ortidan AQSH, YeI, Kanada, Avstraliya, Buyuk Britaniya va Yaponiya rasmiylari ham Rossiyaga qarshi sanksiyalar kiritdi.

24 fevral kuni Rossiya Prezidenti Vladimir Putin Ukraina sharqida Donbassda rus harbiylari "maxsus harbiy operatsiya" boshlaganini e’lon qildi va rus qo‘shinlari Ukrainaga hujum boshladi. Putin bu harakatini Ukraina sharqidagi rossiyaparast separatist kuchlar rahbarlari shunday so‘rov yuborgani bilan oqladi.

Bundan avvalroq Zelenskiy Rossiya fuqarolariga rus tilida murojaat qilib, ukrainlarga “na sovuq, na issiq, na gibrid urush kerak emas”ligini, ukrainlar hujumchilarni kutib olishga tayyorligini bildirgandi. Ko‘p o‘tmay Prezident Rossiya bilan diplomatik aloqani uzdi. Prezident Zelenskiy mamlakatda harbiy holat e’lon qildi.

25 fevral kuni Zelenskiy Ukrainada umumiy harbiy safarbarlik e’lon qildi. Armiyaga chaqiruv mamlakatning qator viloyat va shaharlarida amalga oshirilishi belgilandi.

Rus qo‘shinlari hozirgacha Ukrainaga shimol, sharq va janubdan hujum qilib kelmoqda va qator hududlarni egallashga erishdi. Ammo bu urush Rossiyaning dunyoda yakkalanib qolishiga olib keldi.

Ukrainaga hujum boshlanishi Rossiya iqtisodiga og‘ir zarba berdi. Rus kompaniyalari aksiyalari keskin arzonlashdi, Moskva birjasida savdolar mislsiz darajada pasayish bilan o‘tdi. Gazprom, LUKOYL va boshqa yirik kompaniyalar yo‘qotishlarga uchradi.

Hujum boshlangach, Yevropa davlatlari va AQSH Rossiyaga qarshi bir necha bosqichli sanksiyalar joriy qildi. Rossiyaning VTB, “Rossiya” banki, “Otkritiya”, “Novikombank”, “Promsvyazbank”, “Sovkombank” va VEB.RF banklari SWIFT xalqaro banklararo tizimidan uzildi. AQSH va Yevropa Ittifoqi Rossiyaning oltin-valyuta zaxirasini blokladi.

Yevropa davlatlari, AQSH, Kanada Rossiya uchun o‘z havo hududini yopdi. Bu sanksiyalarga neytral davlat hisoblangan Shveysariya ham qo‘shildi. Urush fonida Ukrainani Yevropa Ittifoqi a’zoligiga qabul qilish jarayoni tezlashdi.