Rossiya Nobel mukofotining muqobilini yaratmoqchi

Rossiya Davlat kengashining Madaniyat va “An’anaviy ma’naviy-axloqiy qadriyatlar” komissiyasi navbatdagi yig‘ilishida adabiyot bo‘yicha Nobel mukofotiga rus tilidagi ekvivalentini yaratish g‘oyasini muhokama qiladi. Bu haqda komissiya rahbari va anneksiya qilingan Sevastopol gubernatori Mixail Razvozjayev TASS agentligiga ma’lum qildi.

Tashabbus Xitoy, Hindiston, Lotin Amerikasi va Afrika bilan hamkorlikda muqobil mukofot yaratishni taklif qilgan yozuvchi va targ‘ibotchi Zaxar Prilepindan chiqdi. Uni Prezident yordamchisi, Rossiya Yozuvchilar uyushmasi rahbari, “rus xalqidagi qo‘shimcha xromosoma” konsepsiyasi muallifi Vladimir Medinskiy qo‘llab-quvvatlab, adabiyot bo‘yicha Nobel mukofoti “sezilarli darajada o‘z o‘rnini yo‘qotmoqda” va “Nobel Tinchlik mukofoti bilan raqobatlashayotganini aytdi.

Razvozjayev Medinskiyning fikriga qo‘shildi. Uning ta’kidlashicha, Rossiya o‘zining yuqori haq to‘lanadigan va nufuzli mukofotini yaratish uchun “muddati o‘tib ketgan” va u nafaqat hozirgi bozor tendensiyalarini emas, balki “jahon madaniyatiga qo‘shgan hissasi va chuqurligini” e’tirof etadi. Uning aytishicha, bunday mukofot Rossiya chegaralaridan tashqarida ham, birinchi navbatda, BRICS, SHHT, MDH va boshqa assotsiatsiyalardagi “do‘st davlatlar” orasida ham talabga ega bo‘lishi mumkin. Razvozjayev buni “madaniy ko‘p qutblilik”ni namoyish qilish imkoniyati sifatida ko‘rmoqda.

Muhokamaga 2025 yilgi adabiyot bo‘yicha Nobel mukofotining vengriyalik yozuvchi Laslo Krasnaxorkaiga berilishi sabab bo‘ldi. Nobel qo‘mitasining ta’kidlashicha, mukofot unga “apokaliptik dahshat sharoitida ham san’at qudratini yana bir bor tasdiqlovchi, kuchli va bashoratli ijodi uchun” berilgan.

Qo‘mita qarorini sharhlar ekan, Prilepin Nobel mukofotini “demokratik rivojlanayotgan mamlakatlarda” adabiyotni targ‘ib qilishda qo‘llaniladigan “siyosiy vosita” deb atadi va uning fikricha, “G‘arb mafkuraviy kun tartibi”ga amal qilishga tayyor yozuvchilarni rag‘batlantiradi. Uning ta’kidlashicha, Rossiya nafaqat o‘ziga xos adabiy mukofot, balki “Oskar” va boshqa xalqaro mukofotlarga o‘xshash narsalarni ham yaratishi kerak, chunki mamlakat “uyat va vijdon”ni yo‘qotgan “birovning karnavalida qatnashmoqda”.

Bu yil kimlar Nobel mukofotiga sazovor bo‘ldi?

Fiziologiya yoki tibbiyot: Meri Ye. Brunkou, Fred Ramsdell va Shimon Sakaguti – immun tizimi haqidagi kashfiyotlari uchun.
Fizika: Jon Klark, Mishel Devore va Jon Martinis – kvant mexanikasi va elektr zanjirlari bo‘yicha ishlari uchun.
Kimyo: Susumu Kitagava, Richard Robson va Omar M. Yag‘i – masalan, karbon gazini ushlab qolish imkonini beradigan metall-organik tuzilmalarni yaratishdagi ishlanmalari uchun.
Adabiyot: Laslo Krasnaxorkay – “apokaliptik qo‘rquv orasida ham san’at kuchini tasdiqlaydigan hayratlanarli va vijdonli ijodi” uchun.
Tinchlik bo‘yicha: Mariya Korina Machado (Venesuela muxolifat yetakchisi) – “demokratik huquqlarni targ‘ib qilishdagi tinmay olib borgan mehnati” uchun.

Iqtisod fanlari bo‘yicha Nobel mukofoti: Yoel Mokir (Northwestern University), Filip Agiyon (INSEAD va London School of Economics) hamda Piter Xovitt (Brown University) ga innovatsiya asosidagi iqtisodiy o‘sish haqidagi ishlari uchun berildi.