O‘zbekistonda bolalar nikohi sezilarli darajada kamaygan – Equality Now

O‘zbekistonda bolalar nikohining hamda erta va majburiy nikohning ko‘rsatkichi so‘nggi o‘n yil ichida 3,4 foizni tashkil qildi. Bu haqda Equality Now xalqaro inson huquqlari tashkiloti hisobotida so‘z boradi.

Qayd qilinishicha, Gruziya va Qirg‘iziston Yevrosiyoda bolalar nikohining eng katta ko‘rsatkichiga, O‘zbekiston esa eng kichik ko‘rsatkichiga ega.

Tadqiqotda Yevrosiyoning yettita davlati: Armaniston, Ozarbayjon, Gruziya, Qirg‘iziston, Rossiya, Tojikiston va O‘zbekistondagi bolalar nikohi, erta nikoh va majburiy nikoh muammosi har tomonlama tahlil qilingan. U inson huquqlarining buzilishiga qarshi kurashish uchun asosiy sabablar, oqibatlar, huquqiy va siyosiy asoslar va ehtimoliy aralashuv strategiyalarini o‘rganadi.

Hisobotda aytilishicha, yetti davlatning barchasi bolalar va majburiy nikohga oid qonunlarni isloh qilish bo‘yicha choralar ko‘rgan, biroq faqat Gruziya va Ozarbayjon nikoh uchun minimal yoshni istisnosiz 18 yosh deb belgilagan.

Qolganlari ota-ona roziligi va mahalliy hokimiyat ruxsati bilan 18 yoshga to‘lgunga qadar nikoh qurishga ruxsat beruvchi qonuniy qoidalarni saqlab qolmoqda. Rossiyaning bir qancha mintaqalarida 14 yoshdan boshlab nikohga ruxsat berilgan.

Voyaga yetmaganlar ishtirokida rasmiy ro‘yxatga olingan nikohlar darajasi mamlakatlar o‘rtasida va mamlakat ichida sezilarli darajada farq qiladi. Gruziya eng yuqori tarqalish darajasiga ega, u yerda 20 yoshdan 24 yoshgacha bo‘lgan ayollarning 14 foizi 18 yoshdan oldin turmushga chiqqan va Kvemo Kartli kabi qishloq joylarida bu ko‘rsatkich 25 foizga etadi. Qirg‘izistonda ham yuqori ko‘rsatkich bor, xuddi shu yoshdagi ayollarning taxminan 13 foizi 18 yoshdan oldin turmushga chiqqan.

Bolalar nikohida eng past ko‘rsatkich O‘zbekistonda (3,4 foiz) bo‘lib, so‘nggi o‘n yil ichida bu sezilarli darajada kamaygan. Biroq sharqiy mintaqada erta turmush darajasi 11 foiz miqdorida qolmoqda.

Armanistonda erta turmush qurish darajasi 5 foizni tashkil etadi va bu erta nikoh darajasi kamayib borayotgan dunyodagi yetakchi o‘nta mamlakat qatoriga kiradi. Taraqqiyotga qaramay, qizlar 13 yoki 14 yoshida turmushga beriladigan yazidilar jamoasida yosh nikohlar hamon keng tarqalgan.

Equality Now tashkiloti hukumatlarni nikoh uchun minimal yoshni istisnosiz 18 yosh etib belgilashga chaqirmoqda. Hukumatlar, shuningdek, qizlarni yosh turmushga uzatmaslik va maktabda ushlab turish uchun oilalarni moddiy rag‘batlantirish choralarini ko‘rishi kerak deb hisoblamoqda.