Ukraina Ikkinchi jahon urushidan keyin qanday tiklangan? Rossiya tarixiy hujjatlarni oshkor qildi

Olam

image

Rossiya Mudofaa vazirligi o‘z veb-saytida Ikkinchi jahon urushi davrida Ukraina SSR xalq xo‘jaligini tiklashga bag‘ishlangan yangi multimedia tarixiy bo‘limini ochdi. Bu haqda TASS xabar berdi.

Unda 1944 yil bahorgi ekish mavsumida To‘rtinchi Ukraina fronti kuchlari tomonidan Zaporoje va Nikolayev viloyati qishloq xo‘jaligi korxonalariga yordam ko‘rsatilgani to‘g‘risida ilgari nashr etilmagan hisobotlar, Ukraina SSRning eng ko‘p zarar ko‘rgan kolxozlariga chorva mollarini berish to‘g‘risidagi guvohnomalar, Karpatorti aholi punktlari o‘rtasida donni taqsimlash bo‘yicha hujjatlar oshkor qilingan.

Qayd etilishicha, Ikkinchi jahon urushi davrida Ukraina hududida janglar urushning birinchi kunidan 1944 yil oktyabr oyining oxirigacha davom etgan. Tarixchilarning ta’kidlashicha, fashistlar ishg‘oli paytida Ukraina aholisining umumiy yo‘qotishlari 8-10 million kishiga teng. Ukrainani ozod qilish uchun bo‘lgan janglarda Sovet armiyasining 3 millionga yaqin askari halok bo‘lgan. 700 dan ortiq shaharlar, 28 mingdan ortiq qishloqlar to‘liq yoki qisman vayron bo‘lgan, 10 millionga yaqin mahalliy aholi boshpanasiz qolgan. Bosqinchilar 16 mingdan ortiq sanoat korxonalarini vayron qilgan.

Ukraina SSR qishloq xo‘jaligi qanday yo‘q qilingan

TASSning yozishicha, bosqinchilar deyarli barcha kolxozlar, sovxozlar va zavodlarni talagan va vayron qilgan, Germaniyaga 12 million tonnaga yaqin qishloq xo‘jaligi mahsulotlari va millionlab chorva mollarini tashib ketgan. Fashist bosqinchilarining vahshiyliklari bo‘yicha Favqulodda Davlat komissiyasining (1946) tergovlari sanoat va qishloq xo‘jaligida ishlab chiqarishni to‘xtatib turish bilan bog‘liq zararni hisobga olmaganda, faqat to‘g‘ridan-to‘g‘ri yo‘qotishlar urushdan oldingi davrdagi narxlarda 285 milliard rublni tashkil etganini ko‘rsatgan.

To‘rtinchi Ukraina fronti Harbiy kengashining 1943 yil 19 noyabrdagi qarori, Ukraina SSR hududidan chekinish paytida dushman qishloqlarni yoqib yuborgan, sovxoz va kolxozlarni vayron qilgan, chorva mollarini o‘g‘irlaganligidan dalolat beradi. Shaxtalar, fabrikalar, elektr stansiyalari, kommunal va shahar transporti ob’ektlari, shifoxonalar, maktablar, turar-joy binolari portlatilgan, vayron qilingan va yoqib yuborilgan.

Iqtisodiyot va korxonalarni tiklanishning boshlanishi

Xuddi shu farmonda armiya generali Fyodor Tolbuxin dushmandan qaytarib olingan barcha mulk, chorva mollari, qishloq xo‘jaligi mashinalari, g‘ildirakli traktorlar, stanoklar, asbob-uskunalar va texnikalarni 30 noyabrga qadar davlat tashkilotlari, korxonalar va aholi ixtiyoriga topshirishni buyurgan. U restavratsiya ishlarida yordam berishni, o‘rim-yig‘im olinmagan hududlarda esa uni tozalashga yordam berishni talab qilgan.

To‘rtinchi Ukraina fronti zaxirasi hisobidan Ukraina SSRning bosib olingan hududlari aholisiga oziq-ovqat mahsulotlari ajratilgan. 1944 yil noyabr oyida Zakarpatiya aholisiga 4 ming tonna don topshirilgan. Armiya shuningdek, Ukrainadagi sanoat korxonalari va tashkilotlariga yordam berish uchun zarur xomashyo, yoqilg‘i-moylash materiallari, transport vositalari va mutaxassislarni jo‘natgan.

Nashrga ko‘ra, yordam ko‘lamini Xarkov harbiy okrugi qo‘mondoni o‘rinbosarining 1944 yil 16 oktyabrdagi memorandumidan aniqlash mumkin.

1944 yilning ikkinchi choragida 550 tonna teri xomashyosi va 450 tonna tamaki xom ashyosi yuklash punktlariga keltirildi; Glavkonservtrestga umumiy og‘irligi 2,7 tonna bo‘lgan 156 vagon o‘tga chidamli loyni Chasov-Yar karerlaridan olib chiqishda, shuningdek sanoat korxonalariga jo‘natishda yordam ko‘rsatildi”, deyiladi e’lon qilingan hujjatda.

Tarixiy arxivlarga ko‘ra, armiya Ukraina SSRning ishg‘ol paytida vayron qilingan sanoat korxonalarini, shu jumladan Dnepropetrovsk GESini tiklashga yordam bergan. Ukrainaning ozod qilingan viloyatlariga Moskva, Leningrad, Sibir, Ural, Qozog‘iston va O‘zbekistondan eshelonlarda zavod jihozlari, mashinalar, mexanizmlar, asboblar, traktorlar, yog‘och va boshqa materiallar bilan yuborilgan.

Ukrainaliklar armiyaga qanday minnatdorlik bildirgan

Ta’kidlanishicha, Ukraina SSR aholisi o‘z jamg‘armasini armiya ehtiyojlari uchun harbiy texnika qurishga bergan. Dnepropetrovsk ishchilari va kolxozchilarining Oliy Bosh Qo‘mondon Iosif Stalinga yo‘llagan maktubida ular Sovet Ukrainasi tank kolonnasini qurish uchun 8 million 320 ming rubl hissa qo‘shgani hamda oziq-ovqat bilan yordam bergani haqida aytiladi.

Mudofaa vazirligi saytida e’lon qilingan arxiv hujjatlaridan ko‘rinib turibdiki, “Sovet Ukrainasi” tank kolonnasini qurishga Stalin (Donetsk - TASS) temir yo‘li ishchilari, Dnepropetrovsk ishchilari katta hissa qo‘shgan. Hammasi bo‘lib, 1944 yil 1 martda “Sovet Ukrainasi” qurilishi uchun 40 million 624 ming rubldan ortiq xayriya yig‘ilgan. Shaxsiy jamg‘armalardan tank kolonnasini qurish uchun Donbass korxonalari xodimlari va kolxozchilar 30 ming rubl bergan.

Donbass ishchilari “Yosh gvardiya” tank kolonnasini yaratishda ishtirok etgan. Quruvchilar, ishchilar va kon ma’muriyatlari jamoalari uni qurish uchun o‘n minglab rubl va yuzlab tonna ko‘mir jo‘nat, bu haqda ular o‘z xatlarida yozib qoldirgan.

Ukrainaning ozod qilingan hududlarida tahsil oluvchilar ham tank kolonnalarini yaratish uchun pul ajratgan. Sumi viloyatining Konotop tumanidagi Popovskaya o‘rta maktabi o‘quvchilari va xodimlari “Sumi viloyati kolxozchisi” tank kolonnasini qurish uchun 1,63 ming rubl xayriya qilgan. Bu haqda ularning 1944 yil 1 martdagi maktubida aytilgan. Pul, shuningdek, Rossiya Federatsiyasi harbiy boshqarmasi tomonidan maktublari nashr etilgan shaxslar tomonidan xayriya qilingan.


Maqola muallifi

Teglar

Ikkinchi jahon urushi Ukraina

Baholaganlar

540

Reyting

3

Maqolaga baho bering

Doʻstlaringiz bilan ulashing