Pandemiyadan keyin iqtisodiy tiklanishga qancha vaqt ketadi? Markaziy bank izoh berdi

Koronavirus pandemiyasidan keyin iqtisodiy zararning hajmi va iqtisodiy tiklanish tezligi virusli infeksiya tarqalishining oldinishi olish bo‘yicha choralarning samaradorligi va pandemiya (epidemiya)ning to‘liq yo‘q qilinish muddatiga bog‘liq. Bu haqda O‘zbekiston Markaziy banki xalqaro tadqiqotlar natijasiga tayanib ma’lum qildi.

Xususan, tadqiqot natijalariga ko‘ra, 1918-1919 yillarda AQSHning ko‘p shtatlarida ispan grippi pandemiyasi va 2003 yilda Osiyoda SARS epidemiyasi davridagi qat’iy karantin choralari, ular qisqa muddatli iqtisodiy pasayishga olib kelgan bo‘lsada, pandemiyani tezda bartaraf etishga va iqtisodiy faollikning tez tiklanishi uchun zarur shart-sharoitlarni yaratishga xizmat qilgan.

Shu bilan birga, ba’zi Yevropa mamlakatlarida va AQSHning bir qator shtatlarida ispan grippi pandemiyasiga qarshi qat’iy choralarni ko‘rmaslik virusning tarqalishi bilan bog‘liq iqtisodiy inqirozning cho‘zilishiga va natijada kengroq hajmdagi iqtisodiy yo‘qotishlarga olib kelgan.

Xalqaro tadqiqotlar natijalari shuni ko‘rsatadiki, karantin davri tugaganidan so‘ng, iqtisodiyot, shu jumladan, karantin cheklovlaridan eng ko‘p zarar ko‘rgan sohalarga pandemiyaga qadar bo‘lgan darajasiga qaytishi uchun o‘rtacha 3-12 oy kerak bo‘ladi.

Xususan, elektrotexnika va yengil sanoat, qurilish materiallari sanoati, qurilish ishlari, moliyaviy va tibbiy xizmatlar sohalarida iqtisodiy faollikning tezroq (o‘rtacha tiklanish davri 2-3 oy) tiklanishi aniqlangan. Shu bilan birga, quyidagi sohalarda iqtisodiy faollik nisbatan sekin tiklanadi:

•    turizm sohasida – 5-10 oy (Meksikada 2013 yilda H1N1 pandemiyasi – 5 oy, Janubiy Koreyada MERS epidemiyasi – 6 oy, 2003 yilda Gonkong va Xitoyda SARS epidemiyasi – mos ravishda 5 oy va 10 oy);
•    xizmatlar va chakana savdoda – 4 oy;
•    yo‘lovchi tashishda – 3-7 oy, shu jumladan havo transporti – 5 oy (2003 yilda Osiyo mamlakatlarida SARS epidemiyasi)

Ushbu tarmoqlarda iqtisodiy faollikning nisbatan sekin tiklanishi karantin cheklovlarining nisbatan kech olib tashlanishi va aholining pandemiyadan keyingi holatlarga moslashishi uchun ma’lum bir vaqt talab qilinishi bilan bog‘liq.

Umuman olganda, pandemiyaning salbiy oqibatlarini minimallashtirish va iqtisodiy faollikning tezroq tiklanishini ta’minlashning asosiy omillaridan biri bu virus tarqalishiga qarshi o‘z vaqtida va qat’iy (agressiv) karantin choralarini qo‘llash orqali pandemiyani imkon qadar tezroq bartaraf etishdir.