Dunyoda 1,1 mlrd odam o‘ta qashshoqlikda yashaydi – BMT

Yer yuzida 1,1 milliard odam o‘ta qashshoqlikda yashaydi va ularning deyarli yarmi – 455 million kishi mojaro yoki beqarorlik mavjud mamlakatlarda istiqomat qiladi. Bu haqda Birlashgan Millatlar Tashkiloti xabar berdi.

Tashkilot tomonidan e’lon qilingan ma’lumotlar 17 oktyabr – Xalqaro qashshoqlikka barham berish kuniga bag‘ishlangan.

BMTning “Taraqqiyot” dasturi (UNDP) va Oksford universiteti 6,3 milliard aholi istiqomat qiladigan 112 davlatning 10 yil davomidagi statistik ma’lumotlarini tahlil qildi va 20 ta davlatda qo‘shimcha so‘rov o‘tkazdi. Ish natijalariga ko‘ra, “ko‘p o‘lchovli” yoki “o‘ta qashshoqlik” deb ataladigan global indeks bo‘yicha yangilangan hisobot tayyorlangan.

Shu bilan birga, nashr mualliflari mojarolardan jabr ko‘rgan mamlakatlarda ma’lumotlarni yig‘ish muammoli ekanligini ta’kidlagan. Shu sababli, qashshoqlik darajasi past baholanishi va haqiqiy ko‘rsatkichlar yuqori bo‘lishi mumkin. Biroq, mavjud dalillar qashshoqlik va ziddiyat o‘zaro bog‘liqligini ko‘rsatishda davom etmoqda.

Masalan, urush ketayotgan mamlakatlarda aholining o‘rtacha 34,8 foizi qashshoqlikda yashasa, mojarolar bo‘lmagan mamlakatlarda atigi 10,9 foiz aholi kambag‘al.

“So‘nggi yillarda mojarolar kuchayib, ko‘payib, qurbonlar soni yangi cho‘qqilariga ko‘tarildi, millionlab odamlarni o‘z uylarini tashlab ketishga majbur qildi, ularning hayotini vayron qildi va tirikchilik vositalaridan mahrum qildi”, dedi UNDP rahbari Axim Shtayner.

Urushayotgan mamlakatlar ko‘p o‘lchovli qashshoqlikning barcha darajasi bo‘yicha eng yuqori ko‘rsatkichlarga ega, bu – mojarolarning eng zaif qatlamlarga halokatli ta’sirini ifodalaydi.

Misol uchun, mojarolardan jabr ko‘rgan mamlakatlarda kambag‘allarning 25 foizdan ortig‘i elektr energiyasidan mahrum bo‘lsa, barqarorroq mintaqalardagi kambag‘allarning 5 foizi shu holatga duch keladi.

Xuddi shunday nomutanosibliklar go‘daklar o‘limi (8 foizga nisbatan 1,1 foiz), ovqatlanishdan foydalanish (20,8 foizga nisbatan 7,2 foiz) va bolalik davridagi ta’lim (17,7 foizga nisbatan 4,4 foiz) kabi sohalarda ham kuzatilmoqda.

Qashshoqlikni kamaytirish odatda mojarolardan eng ko‘p zarar ko‘rgan mamlakatlarda juda sekin kechadi.

Hisobot, xususan, Afg‘onistonni chuqur o‘rganishni o‘z ichiga oladi, u yerda 2015 va 2023 yillar orasidagi notinch davrda kambag‘allar soni 5,3 millionga oshgan. E’lon qilingan ma’lumotlarga ko‘ra, kambag‘allarning yarmidan ko‘pi 18 yoshgacha bo‘lgan bolalardir. Dunyo miqyosida bolalarning 27,9 foizi qashshoqlikda yashaydi, kattalardagi ko‘rsatkich – 13,5 foiz.

Shu bilan birga, 828 million kambag‘al kishida tegishli sanitariya sharoitlari yo‘q, 886 million kishi esa tegishli uy-joyga ega emas. Janubiy Osiyoda 272 million kambag‘al kishi kamida bir kishi to‘yib ovqatlanmaydigan uy xo‘jaliklarida yashaydi, Janubiy Afrikada esa bu ko‘rsatkich 256 millionni tashkil qiladi.

BMT ma’lumotlariga ko‘ra, 76 mamlakat bir vaqt davomida qashshoqlikni kamaytirishga muvaffaq bo‘lgan. Faqat 9 ta davlatda (Benin, Kambodja, Komor orollari, Esvatini Qirolligi, Keniya, Mozambik, Filippin, Tanzaniya hamda Trinidad va Tobago) ko‘p o‘lchovli qashshoqlik sezilarli darajada pasaygan. Ko‘p o‘lchovli qashshoqlik nafaqat mablag‘larning yetishmasligi, balki muayyan xizmatlardan foydalanish imkoniyatining bo‘lmasligini ham anglatadi. Ko‘p o‘lchovli qashshoqlik 10 ta ko‘rsatkich bilan belgilanadi: sog‘liq (chaqaloqlar o‘limi, ovqatlanish), ta’lim (ta’lim davomiyligi, maktabdagi bolalar soni) va turmush darajasi (suv, sanitariya, elektr energiyasi, yoqilg‘i, aktivlar va jins).

Eslatib o‘tamiz, avvalroq Markaziy Osiyodagi eng qashshoq davlat ma’lum qilingandi. E’tiborlisi Afg‘oniston ushbu ro‘yxatga kiritilmagan. O‘zbekiston ro‘yxatdagi 190 davlat ichida 67- o‘rinda ko‘rsatilgan.