Дунёда 1,1 млрд одам ўта қашшоқликда яшайди – БМТ

Ер юзида 1,1 миллиард одам ўта қашшоқликда яшайди ва уларнинг деярли ярми – 455 миллион киши можаро ёки беқарорлик мавжуд мамлакатларда истиқомат қилади. Бу ҳақда Бирлашган Миллатлар Ташкилоти хабар берди.

Ташкилот томонидан эълон қилинган маълумотлар 17 октябрь – Халқаро қашшоқликка барҳам бериш кунига бағишланган.

БМТнинг “Тараққиёт” дастури (UNDP) ва Оксфорд университети 6,3 миллиард аҳоли истиқомат қиладиган 112 давлатнинг 10 йил давомидаги статистик маълумотларини таҳлил қилди ва 20 та давлатда қўшимча сўров ўтказди. Иш натижаларига кўра, “кўп ўлчовли” ёки “ўта қашшоқлик” деб аталадиган глобал индекс бўйича янгиланган ҳисобот тайёрланган.

Шу билан бирга, нашр муаллифлари можаролардан жабр кўрган мамлакатларда маълумотларни йиғиш муаммоли эканлигини таъкидлаган. Шу сабабли, қашшоқлик даражаси паст баҳоланиши ва ҳақиқий кўрсаткичлар юқори бўлиши мумкин. Бироқ, мавжуд далиллар қашшоқлик ва зиддият ўзаро боғлиқлигини кўрсатишда давом этмоқда.

Масалан, уруш кетаётган мамлакатларда аҳолининг ўртача 34,8 фоизи қашшоқликда яшаса, можаролар бўлмаган мамлакатларда атиги 10,9 фоиз аҳоли камбағал.

“Сўнгги йилларда можаролар кучайиб, кўпайиб, қурбонлар сони янги чўққиларига кўтарилди, миллионлаб одамларни ўз уйларини ташлаб кетишга мажбур қилди, уларнинг ҳаётини вайрон қилди ва тирикчилик воситаларидан маҳрум қилди”, деди UNDP раҳбари Ахим Штайнер.

Урушаётган мамлакатлар кўп ўлчовли қашшоқликнинг барча даражаси бўйича энг юқори кўрсаткичларга эга, бу – можароларнинг энг заиф қатламларга ҳалокатли таъсирини ифодалайди.

Мисол учун, можаролардан жабр кўрган мамлакатларда камбағалларнинг 25 фоиздан ортиғи электр энергиясидан маҳрум бўлса, барқарорроқ минтақалардаги камбағалларнинг 5 фоизи шу ҳолатга дуч келади.

Худди шундай номутаносибликлар гўдаклар ўлими (8 фоизга нисбатан 1,1 фоиз), овқатланишдан фойдаланиш (20,8 фоизга нисбатан 7,2 фоиз) ва болалик давридаги таълим (17,7 фоизга нисбатан 4,4 фоиз) каби соҳаларда ҳам кузатилмоқда.

Қашшоқликни камайтириш одатда можаролардан энг кўп зарар кўрган мамлакатларда жуда секин кечади.

Ҳисобот, хусусан, Афғонистонни чуқур ўрганишни ўз ичига олади, у ерда 2015 ва 2023 йиллар орасидаги нотинч даврда камбағаллар сони 5,3 миллионга ошган. Эълон қилинган маълумотларга кўра, камбағалларнинг ярмидан кўпи 18 ёшгача бўлган болалардир. Дунё миқёсида болаларнинг 27,9 фоизи қашшоқликда яшайди, катталардаги кўрсаткич – 13,5 фоиз.

Шу билан бирга, 828 миллион камбағал кишида тегишли санитария шароитлари йўқ, 886 миллион киши эса тегишли уй-жойга эга эмас. Жанубий Осиёда 272 миллион камбағал киши камида бир киши тўйиб овқатланмайдиган уй хўжаликларида яшайди, Жанубий Африкада эса бу кўрсаткич 256 миллионни ташкил қилади.

БМТ маълумотларига кўра, 76 мамлакат бир вақт давомида қашшоқликни камайтиришга муваффақ бўлган. Фақат 9 та давлатда (Бенин, Камбоджа, Комор ороллари, Эсватини Қироллиги, Кения, Мозамбик, Филиппин, Танзания ҳамда Тринидад ва Тобаго) кўп ўлчовли қашшоқлик сезиларли даражада пасайган. Кўп ўлчовли қашшоқлик нафақат маблағларнинг етишмаслиги, балки муайян хизматлардан фойдаланиш имкониятининг бўлмаслигини ҳам англатади. Кўп ўлчовли қашшоқлик 10 та кўрсаткич билан белгиланади: соғлиқ (чақалоқлар ўлими, овқатланиш), таълим (таълим давомийлиги, мактабдаги болалар сони) ва турмуш даражаси (сув, санитария, электр энергияси, ёқилғи, активлар ва жинс).

Эслатиб ўтамиз, аввалроқ Марказий Осиёдаги энг қашшоқ давлат маълум қилинганди. Эътиборлиси Афғонистон ушбу рўйхатга киритилмаган. Ўзбекистон рўйхатдаги 190 давлат ичида 67- ўринда кўрсатилган.