Donald Tramp AQSHning yangi hukumatini jurnalistlardan tuzyapti

Joriy yilning 5 noyabr kuni Amerika Qo‘shma Shtatlarida bo‘lib o‘tgan Prezidentlik saylovida g‘oliblikni qo‘lga kiritib, mamlakatning 47-prezidentligiga saylangan Donald Tramp hukumat tarkibini shakllantirishni davom ettirmoqda. E’tiborli jihati shundaki, hukumat tarkibiga tayinlanayotganlarning asosiy qismini jurnalistlar tashkil qiladi. 

Pit Xegset

Masalan, 13 noyabr kuni “Fox News” telekanali boshlovchisi Pit Xegset AQSH Mudofaa vaziri lavozimiga Tramp tomonidan nomzod sifatida ko‘rsatildi. Yangi saylangan prezident jamoasining bayonotiga ko‘ra, teleboshlovchi Xegset aslida jangovar faxriy. 2003 yilda Prinston universitetini tamomlagandan so‘ng Xegset armiya milliy gvardiyasida piyoda qo‘shin kapitani lavozimiga tayinlangan. Iroq va Afg‘onistonda, shuningdek, Guantanamo qamoqxonasida chet elda xizmat qilgan va ikkita Bronza yulduz medali bilan taqdirlangan. Qolaversa, Tramp uning mudofaa sohasidagi bilimlariga ishonadi va harbiy sharhlarni kuzatib boradi. Xegset o‘zining podkastlaridan birida Rossiya-Ukraina urushining boshlanishini “menga o‘z urushimni qaytarib bering” prinsipidagi Putinning urushi deb ta’riflagan. U ham Tramp kabi NATOning ayrim a’zolari o‘z mudofaasini ta’minlash uchun kamroq haq to‘lashi sababli alyansni tanqid qilgani ma’lum.

“Stoltenberg, asosan, himoya xarajatlariga oid AQSH Prezidenti tomonidan oshirilayotgan bosim haqida gapirmoqda, ammo bizga Yevropa ittifoqchilari ham zarur. Biz ularga ham kerakmiz, lekin ular hanuz ishtirok etmagan. Bu Prezident Tramp uchun katta yutuq, u bosimni to‘g‘ri joyga, ya’ni to‘lovlarini to‘liq bajarmayotgan ittifoqdoshlarga qaratdi. Bu, shuningdek, yo‘nalishini yo‘qotgan ittifoq edi. Qaysi tarafda turadi va nimaga qarshi chiqadi? Bu o‘rinda, u radikal islomiy terrorizmga qarshi kurashni qayta yo‘naltirdi, ammo Yevropa bu tahdidni jiddiy qabul qilmagan va Iroq bilan Afg‘oniston kabi xorijiy maydonlarda dushmanlarni yengish uchun yetarlicha harakat qilmagan. Shunday qilib, u bu ittifoqni qayta tiriltirdi. Unga befarq deydiganlarga qarshi, u uni aslo bo‘shashib qolishiga yo‘l qo‘ymaganlarning hammasidan ko‘proq ahamiyat beradi”, degan u.

2020 yilda Eron inqilobi qo‘riqchilari korpusining maxsus kuchlari sobiq qo‘mondoni Qosim Sulaymoniyning o‘ldirilishiga javoban Eron Iroqdagi AQSH bazalariga ballistik raketalarni uchirgach, Xegset Trampni Eronning iqtisodiy ob’ektlari, shuningdek, madaniy ob’ektlarni yo‘q qilishga chaqirgan. Tramp ijtimoiy tarmoqdagi postida Xegsetni “Pit butun hayotini Qo‘shinlar va Vatan uchun jangchi sifatida o‘tkazdi. Pit qattiqqo‘l, aqlli va “Birinchi Amerika”ga ishonadi. Pit boshqaruvida bo‘lsa, Amerikaning dushmanlari e’tiborga olinadi”, deya o‘z tanlovini tushuntirishga uringan. 

2014 yilda “Fox News” telekanaliga qo‘shilgan 44 yoshli Xegset telekanalning “Fox & Friends Weekend” telekanalida hammualliflik qiladi va Fox Nation telekanalida boshlovchilik qiladi. Xegset shuningdek, ko‘plab kitoblar, jumladan, “Jangchilarga qarshi urush: Bizni ozod qiladigan odamlarning xiyonati ortidan” kitobi muallifi. Xegsetning nomzodini e’lon qilar ekan, Tramp ushbu kitobni maqtab, uning “New York Times'ning eng ko‘p sotilganlari ro‘yxatida to‘qqiz hafta davomida tushmay kelgan”ini qo‘shimcha qilgan. Ammo Xegset harbiy xizmatni o‘tagan bo‘lsa-da, unda harbiy yoki milliy xavfsizlik bo‘yicha hukumat vakili sifatida katta tajriba yo‘q. Shu sababli ham Xegset ismi Pentagon rasmiylari orasida iliq qabul qilinmadi. Masalan, uning ismi e’lon qilinganidan ko‘p o‘tmay, mudofaa xodimi CNN’ga “Hamma shunchaki hayratda” deya izoh bergan. Mudofaa kotibi lavozimiga nomzodlarni kuzatib borgan yana bir Pentagon rasmiysi Xegsetning nomzod bo‘lishi mumkinligi haqida faqat bir necha soat oldin bilib olganini aytgan. AQSHning sobiq mudofaa vaziri Mark Esper esa saylov oldidanoq bir necha hafta ichida Tramp ma’muriyati tahdidi haqida ochiq ogohlantirgan edi. Endi Pentagon rahbari lavozimini egallash uchun Pit Xegsetga 20 yanvar kuni Tramp inauguratsiyasidan keyin AQSH Senati ya’ni Kongressning yuqori palatasi roziligi kerak bo‘ladi.

Shon Daffi

AQSHning yangi saylangan prezidenti Donald Tramp o‘z ma’muriyatida Transport vaziri lavozimiga ham teleboshlovchini tanladi. U sobiq kongressmen, hozirda teleboshlovchi Shon Daffi. Bu haqda Tramp kecha, 18 noyabr kuni ma’lum qildi. Trampning bu tanloviga Daffining Vakillar palatasida “fiskal mas’uliyat” uchun kurashayotgani sabab bo‘lgan. Donald Trampning so‘zlariga ko‘ra, Viskonsin shtatidan sobiq kongressmen Kongressdagi hamkasblari bilan yo‘llar va ko‘priklar qurish bo‘yicha muhim loyihalar ustida ishlagan va kotib sifatida u uchuvchilar va havo harakatini nazorat qiluvchilar o‘rtasida irqiy xilma-xillikni qo‘llab-quvvatlash dasturlarini bekor qilgan.

“U Amerikaning avtomobil yo‘llari, tunnellari, ko‘priklar va aeroportlarini modernizatsiya qilishda sifat, malaka, raqobatbardoshlik va go‘zallikni birinchi o‘ringa qo‘yadi”, degan Oq uyning bo‘lajak rahbari.

Daffi 2011 yildan 2019 yilgacha AQSH Kongressi Vakillar palatasining a’zosi bo‘lib ishlagan. Hozirda 53 yoshli Shon Daffi Fox Business telekanalida teleboshlovchi bo‘lib ishlaydi va o‘ta konservativ Fox News telekanali bilan hamkorlik qiladi, u yerda biz avvalroq aytib o‘tgan Trampning Mudofaa vaziri lavozimiga nomzodi Pit Xegset dasturlarni olib boradi. Trampning qo‘shimcha qilishicha, Daffi “o‘z tajribasi va Kongressda ko‘p yillar davomida o‘rnatgan munosabatlaridan millatimiz infratuzilmasini saqlab qolish va qayta qurish uchun foydalanadi” Tramp “Sayohatning oltin davri”ni ko‘zlagan edi, deya qo‘shimcha qildi u. Amerika yuk tashuvchi assotsiatsiyalari Daffining yuk tashish muammolari bo‘yicha faoliyatini maqtadi.

“Shon Daffi Vakillar palatasidagi faoliyati davomida asosiy e’tiborini sanoatimiz oldida turgan muammolarga qaratdi va ta’minot zanjiri hamda mamlakat tovarlarining xavfsiz va samarali harakatlanishini ta’minlash qobiliyatini mustahkamlash uchun yuk tashish siyosatini qo‘llab-quvvatladi”, dedi assotsiatsiya prezidenti va bosh direktori Kris Spir.

Larri Kadlou

Donald Tramp “Fox Business” telekanali boshlovchisi va iqtisodchi Larri Kadlouni iqtisodiyot va moliya sohasida yuqori lavozimga tayinlashni rejalashtirmoqda. Bu haqda o‘z manbalariga tayanib, “The Wall Street Journal” xabar berdi. Nashrning yozishicha, Trampning maslahatchilari Kadlouni Milliy iqtisodiy kengash rahbari lavozimiga nomzod sifatida ko‘rib chiqqan. U ushbu lavozimga Trampning birinchi prezidentlik davrida ham egalik qilgan. Bundan tashqari, Kadlou moliya vaziri lavozimiga ham ko‘rib chiqilishi mumkinligi aytilmoqda. 

“Reuters” nashriga ko‘ra, Kadlouga avvalgi lavozimiga qaytish taklif qilingan, ammo u bu taklifni rad etgan. Chunki 77 yoshli iqtisodchi televideniye sohasidagi ishini tark etishni rejalashtirmayapti. U yaqinda “Fox Business” telekanalida o‘z nomidagi dasturini davom ettirish bo‘yicha yangi shartnoma imzolagan. Ammo tahlilchilar Tramp uni lavozimga qaytishiga ko‘ndira oladi, degan fikrda.

Ma’lumot uchun, Kadlou 2001-2014 yillarda CNBC telekanalida bir nechta dasturlarni olib borgan. U 2018 yilning aprelida Oq uyda ish boshlagan. AQSHning amaldagi Prezidenti Jo Bayden ma’muriyatida uning o‘rnini Brayan Diz egallagan.  

Tulsi Gabbard

AQSHning saylangan prezidenti Donald Tramp hatto Milliy razvedka boshqarmasiga rahbarlikni ham jurnalistga ishonib topshirmoqchi – Tulsi Gabbard. Sobiq kongressmen podpolkovnik Tulsi Gabbard Respublikachi va Demokratik partiyalar tomonidan AQSH Milliy razvedkasi direktori lavozimiga keng qo‘llab-quvvatlanadi. Bu haqda Tramp jamoasining hokimiyatni topshirish haqidagi bayonotiga tayanib, “Reuters” xabar bergan.

“Tulsi bizning razvedka hamjamiyatimizga o‘zining yuksak martabasini belgilab bergan qo‘rqmas ruhni olib keladi, konstitutsiyaviy huquqlarimizni himoya qiladi va kuch bilan tinchlikni ta’minlaydi. Tulsi barchamizni faxrlantiradi”, degan Tramp.

43 yoshli Gabbard 2003 yildan beri AQSH armiyasi Milliy gvardiyasida xizmat qilgan va 2004 yildan 2005 yilgacha Iroqdagi AQSH armiyasining dala tibbiy bo‘linmasida xizmat qilgan. 2020 yilda u armiya zaxirasiga o‘tgan va bir yildan so‘ng podpolkovnik unvonini olgan. Ammo o‘tmishda Tulsi Gabbard “Fox News” telekanalida siyosiy sharhlovchi bo‘lgan va Demokratik partiya a’zosi ham. 2022 yilda u telekanalni tark etib, 2024 yil avgustidagi saylovoldi kampaniyasida Trampni qo‘llab-quvvatlagan. “Associated Press” agentligining ta’kidlashicha, Tulsi Gabbard ichki xavfsizlik va qurolli kuchlar bo‘yicha tegishli palata qo‘mitalarida faoliyat yuritgan bo‘lsa-da, to‘g‘ridan to‘g‘ri razvedka hamjamiyatida ishlamagan. Bu esa AQSH rasmiylarini cho‘chitmoqda.

Bundan tashqari, Tulsi Gabbardning Rossiya va Ukraina haqidagi o‘tmishdagi izohlari Milliy razvedka direktori lavozimiga ko‘rsatish haqidagi qarori qonunchilar va milliy xavfsizlik bo‘yicha tahlilchilarning keskin tanqidlariga sabab bo‘lmoqda. Tanqidchilar fikricha, uning qarashlari AQSH xavfsizligi va razvedka sohasidagi hamkorlikka putur etkazishi mumkin. Sababi Demokratik Kongressdagi sobiq vakili va Armiya Milliy gvardiyasi faxriysi Gabbard Rossiya Prezidenti Vladimir Putinning Ukrainaga bostirib kirishini oqlagan. 2022 yilda esa Gabbard Moskvaning Ukrainadagi AQSH tomonidan moliyalashtiriladigan biolaboratoriyalar haqidagi da’vosini ham qo‘llab-quvvatlagan va bu mish-mishlar keng tarqalgach, rad etilib, Rossiya tashviqoti sifatida izohlangan. Uning nomzodi Senatda keskin muhokama qilinmoqda. Respublikachilar ham, demokratlar ham uning Rossiya, Suriya bo‘yicha pozitsiyasi va mamlakat razvedka hamjamiyatiga rahbarlik qilishga yaroqliligi yuzasidan tekshiruvlar o‘tkazayotgani ma’lum.

“Siz haqiqatan ham Putinning cho‘ntagida bo‘lgan Gabbard orqali AQSH va bizning mudofaa razvedka idoralarining barcha sirlariga Rossiya ega bo‘lishini xohlaysizmi?” degan savolni o‘rtaga tashlamoqda senator Elizabet Uorren MCNBC telekanaliga bergan intervyusida. 

Qolaversa, Gabbardning tashqi siyosatdagi pozitsiyasi va Suriya bilan aloqalari ham shubha ostida. Usiz ham uning tashqi siyosatga bo‘lgan yondashuvi bir necha yillardan beri e’tirozlarni keltirib chiqarayotgan edi. 2017 yilda u AQSH sanksiyalari va uning rejimiga qarshi harbiy jinoyatlarda ayblashiga qaramay, Rossiya va Eronning yaqin ittifoqchisi bo‘lgan Suriya Prezidenti Bashar Asad bilan yashirincha uchrashgan. Uchrashuv esa demokratlarning noroziligiga sabab bo‘lgan. Ular uni Asadning shafqatsiz rahbariyatini qonuniylashtirishda aybladilar. Gabbard o‘z qarorini himoya qilib, bu tinchlikka intilishning bir qismi ekanligini aytgan. Biroq, uning tanqidchilarining ta’kidlashicha, bu uchrashuv avtokratik rejimlar bilan muammoli kelishuv ramzi edi. Shu sababli Amerikaning razvedka ma’lumotlari bo‘yicha ittifoqchilari Gabbardning nomzodi qo‘yilishidan xavotirda. Tahlilchilarning ogohlantirishicha, uning rahbariyati AQSH, Buyuk Britaniya, Kanada, Avstraliya va Yangi Zelandiyani o‘z ichiga olgan “Besh ko‘z” alyansidagi ishonchni susaytirishi mumkin. Kanada Milliy Mudofaa Departamentining sobiq strategik tahlilchisi Tomas Juno Gabbardning nomzodi razvedka ma’lumotlarini tanlab almashishga olib kelishi mumkinligidan ogohlantirdi.

“Bu “Besh ko‘z”ga salbiy ta’sir ko‘rsatadi, bu juda yuqori darajadagi ishonchga asoslangan juda yaqin hamkorlik”, dedi u.

AQSH Senatida yaqin haftalarda Gabbard nomzodi bo‘yicha tinglovlar o‘tkazishi kutilmoqda. Ba’zi respublikachilar, masalan, Texas shtatidagi senator Jon Kornin, harbiy xizmati tufayli uning vatanparvarligiga ishonch bildirgan bo‘lsa-da, baribir Gabbardni oldingi bayonotlari uchun so‘roq qilishni rejalashtirmoqda. Tramp esa Gabbardni tuzilmaga qarshi chiqishga tayyorligi uchun maqtab, uni AQSH razvedka xizmatlarini isloh qiladigan “jasur rahbar” sifatida ta’rifladi. Agar tasdiqlansa, Gabbard 18 razvedka agentligini, jumladan, Markaziy razvedka boshqarmasi va NCAni nazorat qiladi va prezidentning razvedka bo‘yicha bosh maslahatchisi bo‘lib ishlaydi.

Ha, shu paytga dovur “Fox News” telekanali nomini bir necha bor eshitishga ulgurdingiz. Tramp tomonidan aynan shu telekanalga faoliyat yuritgan jurnalistlarning ilgari surilishi bejizga emas. Donald Tramp siyosatga kirib kelgunga qadar jurnalist, sharhlovchi sifatida telekanalda ham faoliyat yuritgan va aynan “Fox News” telekanalining “Fox & Friends” dasturida mehmon bo‘lgan. Bu telekanal Tramp partiyasi respublikachilarga tegishlidir. Uning saylovoldi tashviqotlari ham shu telekanal orqali jonli uzatib borildi. Tramp AQSHning 47 prezidentligiga saylangani, ya’ni saylovda Kamloa Harrisni yutib chiqqani haqidagi eng dastlabki xabar ham “Fox News” tomonidan ma’lum qilindi.

Karolin Livitt

Bundan tashqari, Donald Tramp Oq uy matbuot kotibi lavozimiga 27 yoshli jurnalist Karolin Livittni tayinladi. Ma’lumotlarga ko‘ra, Livitt ushbu lavozimdagi eng yosh matbuot kotibi sifatida tarixga kiradi. U ilgari Trampning saylovoldi kampaniyasida matbuot bilan aloqalar uchun mas’ul bo‘lgan, shuningdek, uning birinchi prezidentlik davrida matbuot kotibi yordamchisi sifatida faoliyat yuritgan. Ma’lum bo‘lishicha, Tramp o‘zining birinchi to‘rt yillik prezidentlik davrida to‘rt nafar matbuot kotibini almashtirgan. Tramp Livittni maqtab, uning aqlli va qattiqqo‘l hamda “samarali muloqot qiluvchi” ekanini ta’kidlagan. 

“Men uning ushbu minbarda muvaffaqiyat qozonishiga va Amerika xalqiga bizning buyuklik sari qadamlarimizni tushuntirishda yordam berishiga to‘liq ishonaman”, dedi Tramp. 

Hozirgacha, Donald Tramp o‘zining bo‘lajak ma’muriyatidagi lavozimlarga jurnalistlardan tashqari Florida shtatidan senator Marko Rubioni Davlat kotibi, kongressmen Mett Getsni esa Adliya vaziri va Bosh prokuror,  kongressmen Mayk Valsni Milliy xavfsizlik bo‘yicha maslahatchi va biznesmen Ilon Maskni AQSH Hukumat samaradorligi departamentiga rahbar etib tayinlashga qaror qilgan. Biroq Tramp hali hukumat tarkibi uchun barcha nomzodlarni tanlab ulgurmadi.

Demak, AQSH hukumatidan joy olishi mumkin bo‘lgan jurnalistlar soni yana kengayishi mumkin. Ammo AQSHda prezidentning xohishi bu so‘nggi qaror degani ham emas. Hali Senat bu borada qaror qabul qilishi, Trampning tanlovlarini jiddiy muhokama qilishi kerak. Shunday ekan, AQSHning birinchi, ikkinchi, uchinchi hukumatidan to‘rtinchi hukumat vakillarining – ko‘plab jurnalistlarning  joy olishi mumkinligi haqida gapirishga biroz erta.

Xo‘sh, sizningcha hukumatni jurnalistlar qo‘liga ishonib topshirsa bo‘ladimi? O‘zbekistonda shunday bo‘lishini tasavvur qila olasizmi? Javoblaringiz uchun izohlar ochiq.