Yevropa Markaziy Osiyoning 2-savdo hamkori – Antoniu Koshta

Kecha, 4 aprel kuni Samarqand shahrida o‘tgan “Markaziy Osiyo – Yevropa Ittifoqi” birinchi sammitida so‘zga chiqqan Yevropa kengashi Prezidenti Antoniu Koshta ikki mintaqa orasidagi munosabatlarning yangi bosqichga chiqqani, Rossiyaning Ukrainaga tajovusi va Afg‘oniston masalasida gapirdi:

"Bugungi tarixiy voqea — Yevropa Ittifoqi va Markaziy Osiyo o‘rtasidagi ilk sammitga raislik qilish men uchun katta sharafdir. Avvalo, bizni go‘zal yurtingizda iliq kutib olganingiz va bizni qadimiy Samarqand shahrida mehmon qilganingiz uchun Prezident Shavkat Mirziyoyevga chuqur minnatdorlik bildiraman.

Bu shahar bizning mintaqalarimiz tarixida chuqur iz qoldirgan. Bugun esa men Samarqandning zamonaviy tarixidagi yangi sahifaning guvohi bo‘lishimdan faxrlanaman — biz Yevropa Ittifoqi va Markaziy Osiyo o‘rtasidagi munosabatlarni faol va “strategik” sheriklik darajasiga olib chiqmoqdamiz.

Yevropa Ittifoqi bilan Markaziy Osiyodagi besh davlat o‘rtasida diplomatik aloqalar o‘rnatilganiga 30 yil bo‘ldi. Endi esa bizni bog‘lab turgan aloqalarning qanchalik chuqur va ahamiyatli ekanini tan olish vaqti keldi. So‘nggi kunlarda Buxoro va Samarqand kabi hayratlanarli shaharlarga tashrif buyurish baxtiga muyassar bo‘ldim. Bu yerda men nafaqat mintaqaning boy tarixi va madaniyatini kashf qildim, asrlar davomida bizning munosabatlarimizni mustahkamlab kelgan madaniy almashinuvlar, ilmiy hamkorlik va savdo orqali shakllangan chuqur ildizlarni ham his qildim.

Bugungi xalqaro vaziyatda qoidalarga asoslangan, samarali va ko‘p tomonlama tartibning ahamiyatini ortiqcha ta’riflashga hojat yo‘q. Bugungi uchrashuvimiz Yevropa Ittifoqi va Markaziy Osiyo o‘rtasida ko‘pgina sohalardagi hamkorlikni yanada rivojlantirishga turtki beradi, bu esa tinch va farovon global tartibga bo‘lgan umumiy sadoqatimizni mustahkamlaydi.

Shuningdek, bugun o‘tkaziladigan Samarqand Iqlim Forumiga mezbonlik qilayotgan O‘zbekistonni tabriklayman. Bu forum iqlim o‘zgarishi va suv resurslarini boshqarish kabi dolzarb masalalarda mintaqaviy hamkorlik zarurligini yana bir bor ta’kidlaydi. Bu davrimizning eng jiddiy muammolaridan biri bo‘lib, ularni faqat birgalikda hal qila olamiz. Biz allaqachon ko‘p narsaga erishdik. Yevropa Ittifoqi Markaziy Osiyoning asosiy investorlaridan biri bo‘lib, mintaqaning ikkinchi yirik savdo hamkoridir. Endi esa biz kelajakda hamkorligimizni yangi bosqichga olib chiqishimiz zarur.

Iqlim o‘zgarishi bu faqat o‘z manfaatlarimiz uchun emas, balki global barqarorlik, xavfsizlik va farovonlik yo‘lida birgalikda harakat qilishimiz zarur bo‘lgan sohadir. Suv tanqisligi, havoning ifloslanishi, atrof-muhitning zararlanishi va biologik xilma-xillikning yo‘qolishi — bu ikki mintaqaning xavfsizligi va farovonligiga jiddiy tahdid solayotgan muammolardir.

Yevropaning ikki iqlim bo‘yicha moliyaviy instituti — Yevropa Tiklanish va Taraqqiyot Banki (EBRD) hamda Yevropa Investitsiya Banki (EIB) allaqachon Markaziy Osiyoda muhim iqlim chora-tadbirlarini qo‘llab-quvvatlamoqda va biz bu boradagi hamkorlikni sezilarli darajada kengaytirishga qat’iy bel bog‘laganmiz.

So‘nggi yillarda Yevropa Ittifoqining Markaziy Osiyo bo‘yicha strategiyasi (2019), Yevropa Ittifoqi va Markaziy Osiyo o‘rtasidagi hamkorlikni chuqurlashtirish bo‘yicha Qo‘shma Yo‘l xaritasi (2023), shuningdek, Yevropa Ittifoqining Global Gateway strategiyasi orqali mintaqangiz bilan aloqalarimizni mustahkamladik. Raqamli texnologiyalar, transport va xomashyo sohalarida yangi hamkorlik yo‘nalishlarini o‘rganmoqdamiz.

Biroq, menimcha, bizning munosabatlarimiz to‘liq salohiyatni hali zabt etmagan. Bizning sherikligimiz — bu yakuniy manzil emas, balki birgalikdagi yo‘ldir. Bugungi sammit munosabatlarimizdagi yangi bosqichning boshlanishi va bu bir martalik tadbir emas. Men sizning fikr va hamkorlikni qanday kuchaytirish, eng ko‘p foyda keltiruvchi sohalarga e’tibor qaratish bo‘yicha takliflaringizni eshitishga tayyorman. 

Birgalikda biz strategik hamkorligimizning haqiqatda samarali va faol bo‘lishini ta’minlashimiz kerak — bu esa uzoq muddatli, aniq natijalarga olib kelishi lozim.

Xavfsizlik bo‘yicha bizga tahdid solayotgan umumiy muammolar global miqyosda tobora kuchayib borayotgan bir paytda, biz bu xavflar endi transmilliy xarakterga ega ekanini tan olishimiz kerak. Hech bir mintaqa bu tahdidlardan holi emas, shu boisdan biz ikki tomonlama, mintaqaviy va xalqaro darajalarda hamkorligimizni yanada kuchaytirishimiz zarur.

Yevropa Ittifoqi Markaziy Osiyo uchun xavfsizlik sohasida uzoq muddatli hamkor hisoblanadi. Chegara boshqaruvi va giyohvand moddalar bilan bog‘liq muammolarni hal etishga qaratilgan dasturlarimiz Yevropa Ittifoqining ushbu mintaqaga bo‘lgan sadoqatini uzoq yillardan buyon namoyon etib kelmoqda.

Biz, shuningdek, terrorizmga qarshi kurashish, qonunlarni amalga oshirish, terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish, shuningdek, zo‘ravon ekstremizm va radikalizmning oldini olish kabi turli tashabbuslarni qo‘llab-quvvatladik.

Mintaqalarimiz o‘rtasidagi giyohvand moddalarga qarshi doimiy muloqotlarimiz bu masalada hamkorligimizni yanada mustahkamlash uchun imkoniyatlarni yaratadi. Xususan, biz birgalikda terrorizmga qarshi kurashish va zo‘ravon ekstremizmga qarshi maxsus muloqot boshlashga kelishib oldik. Bu umumiy xavfsizlik tahdidlari bilan kurashishda muhim qadamdir.

Shuningdek, bu imkoniyatdan foydalanib, Tojikiston va Qirg‘izistonni 13 martda imzolangan tarixiy chegaralar bitimi bilan tabriklamoqchiman. Bu ikki mamlakat va butun mintaqa uchun muhim yutuqdir. Murakkab davrda bunday ijobiy yechimlarni ko‘proq yaratishimiz kerak, chunki ular mojarolarni tinch yo‘l bilan hal qilishga yordam beradi.

Afg‘oniston to‘g‘risida gapiradigan bo‘lsak, bu yerda bir nechta xavf tahdidlari ayniqsa, terrorizm, ekstremizm va giyohvand moddalar savdosi Markaziy Osiyo va Yevropaga ta’sir o‘tkazish xavfini tug‘diradi. Markaziy Osiyo bu xavflarni yengillashtirishning eng yaxshi yo‘llari bo‘yicha qimmatli tajriba va tushunchalarga ega. Birgalikda biz mintaqaviy barqarorlikni ta’minlash yo‘lida ishlashimiz lozim.

Shuningdek, biz siyosiy manipulyatsiya maqsadlarida ishlatiladigan noto‘g‘ri axborotning ortib borayotganiga guvoh bo‘lmoqdamiz. Yevropa Ittifoqi bu tahdidni juda jiddiy qabul qiladi va uni bartaraf etish uchun nafaqat o‘z hududida, balki hamkor davlatlarda ham axborot manipulyatsiyasi yoki boshqa xavflarga qarshi turish qobiliyatini kuchaytirishga qat’iy qaror qilgan.

Bugungi eng og‘ir xavfsizlik muammosi — bu Rossiyaning Ukrainaga qarshi davom etayotgan tajovuzi. Bu urush Ukraina va Yevropadan ancha uzoqqa tarqalib ketgan. Rossiyaning urushi — bu mahalliy mojaro emas; bu qoidalarga asoslangan xalqaro tartibning asosiy prinsiplariga qarshi hujumdir.

Uchinchi yil davomida, Birlashgan Millatlar Tashkiloti Xavfsizlik Kengashining doimiy a’zosi sifatida Rossiya BMT Nizomi va xalqaro huquqni ochiqchasiga buzib, xalqaro tizimning barqarorligini izdan chiqarmoqda.

Endi Ukrainaning tinchlik jarayoniga yangi sur’at kiritilishi ko‘zga tashlanmoqda, bu jarayon umumiy, adolatli va barqaror tinchlikka olib borishi kerak. Biz birgalikda bunga kafolat berishimiz zarur. Yevropa Ittifoqi bu sa’y-harakatlarni to‘liq qo‘llab-quvvatlaydi va har tomonlama ularga hissa qo‘shadi.

BMT nizomida belgilangan prinsiplar faqat qog‘ozdagi so‘zlar emas — ular davlatlar o‘rtasidagi nizolarning oldini olish, tinchlikni rag‘batlantirish va fuqarolar farovonligini ta’minlashga bo‘lgan umumiy sadoqatni ifodalaydi. Ushbu prinsiplar bugungi kunda ham, BMT tashkil etilgan paytda bo‘lgani kabi, ahamiyatli va ular ko‘p tomonlama hamkorlikning asosini tashkil etadi.

Biz faqat ko‘p tomonlama hamkorlikni himoya qilib qolmasdan, balki uni bugungi kunning sharoitlariga mos ravishda yanada samarali, inklyuziv va yaxshilangan tarzda isloh qilishimiz zarur.

Bizning birinchi sammitimiz — bu ishonchga asoslangan mintaqaviy hamkorlikning global sahnadagi barqarorlashtiruvchi rolining aniq namunasidir.

Yevropa Ittifoqi Markaziy Osiyo bilan o‘zaro manfaatli sheriklikni qurishga intiladi, bu kutilganlardan ham ortiqroq bo‘lib, davlatlar hamkorlik ruhida birlashganda nimalar amalga oshirilishi mumkinligining jonli misoli bo‘lishi kerak. 

Bugungi sammit muhim burilish nuqtasidir. Biz kelajakka umid bilan qaraymiz va mazkur sammitning shiorini baham ko‘rmoqchimiz: “Kelajakka investitsiya!”

Bizning munosabatlarimiz hech qachon bunday kuchli bo‘lmagan va endi biz yuksak maqsadlar bilan, Markaziy Osiyo va Yevropa Ittifoqi o‘rtasidagi strategik sheriklikning keyingi sahifalarini yozishga kirishmog‘imiz kerak. Rahmat".