Афғонистонда кўкнори етиштириш кескин кўпайди

Жорий йил Афғонистондаги кўкнори етиштирувчилар учун сўнгги пайтларда энг фойдали йил бўлди, нархларнинг кескин ўсиши фонида кўкнори етиштириш деярли учдан бир қисмга ошди. Бу “Толибон” мамлакатда ҳокимиятни қўлга киритганидан кейин кучайган гуманитар ва иқтисодий инқирозлар шароитида юз берди. Бу ҳақда Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Наркотиклар ва жиноятчилик бошқармаси маълум қилди. 

Афғонистонда афюн ишлаб чиқариш – янгиланишлар ва юзага келаётган таҳдидлар БМТ Наркотиклар ва жиноятлар бошқармасининг 2021 йил августида “Толибон” ҳокимиятга қайтганидан кейин ноқонуний опий савдоси ҳақидаги биринчи ҳисоботидир. 

Афюн нафақат гиёҳванд моддалар сотувчилари томонидан тарқатиладиган героиннинг, балки бутун дунё бўйлаб миллионлаб беморлар оғриқни йўқотиш учун таянадиган рецепт бўйича опиоид дорилар синфининг асосий таркибий қисмидир. Шу билан бирга, бир қатор мамлакатларда, масалан, АҚШда бундай дориларни суиистеъмол қилиш кучаймоқда ва опиоидларга қарамлик муаммоси кенг тарқалган. 

Тақиқлаш керакми ёки йўқ?

2022 йил апрель ойида мамлакатнинг янги ҳукумати кўкнори ва гиёҳванд моддалар ишлаб чиқариладиган барча ўсимликлар етиштиришни қатъиян ман қилди. Бироқ, идорада қайд этилганидек, жорий йил ҳосили умуман ушбу фармонга бўйсунмаган. 

Аммо Афғонистондаги фермерлар энди келаси йил афюн экиш ёки етиштириш борасида қийин қарорга дуч келмоқда: “Толибон” тақиқни қанчалик жиддий бажаришини ҳали кўриш керак. 2023 йилнинг асосий ҳосили учун экиш ишлари жорий йилнинг ноябрь ойи бошига қадар якунланиши керак. 

Афюнга қарам бўлган

“Афғонистонлик фермерлар ноқонуний кўкнори иқтисодиёти тузоғига тушиб қолган ва Афғонистонда опиат мусодарасининг кўпайиши гиёҳванд моддалар савдоси тўхтовсиз давом этаётганидан далолат беради”, дейди янги тадқиқотни тақдим этар экан БМТ Наркотиклар ва жиноятчилик бошқармаси (НЖБ) ижрочи директори Гада Вали. 

НЖБ хулосаларига кўра, Афғонистонда 2022 йилда кўкнори етиштириладиган майдонлар ўтган йилга нисбатан 32 фоизга ошган ва 233 минг гектарни ташкил қилган. Бу мониторинг бошланганидан бери учинчи йирик кўрсаткичдир. Умумий экин майдонларининг 73 фоизи республиканинг жануби-ғарбий вилоятларида тўпланган. Ҳосилдорликнинг энг катта ўсиши ҳам у шу ҳудудда қайд этилган. Шундай қилиб, Ҳилманд вилоятида барча экин майдонларининг бешдан бир қисми кўкнори етиштириш учун ажратилган. 

Даромад уч баравар кўпайди

Апрель ойида кўкнори етиштириш тақиқлангани эълон қилинганидан бери афюн нархи кескин ошди. Афғонистонлик фермерларнинг кўкнори сотишдан олган даромади 2021 йилдаги 425 миллион доллардан 2022 йилда 1,4 миллиард долларга етди. 

Бу кўрсаткич мамлакат қишлоқ хўжалиги олган жами даромаднинг деярли учдан бирига тенг, 2021 йилда кўкнори сотиш Афғонистон қишлоқ хўжалиги сектори фойдасининг атиги тўққиз фоизини ташкил этган. 

Бироқ, Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Тараққиёт Дастури (БМТТД) томонидан яқинда ўтказилган таҳлилга кўра, даромадларнинг ошиши ҳар доим ҳам одамларнинг харид қобилияти ёки фаровонлиги ошишига олиб келмаган: худди шу даврда инфляция ўсди, озиқ-овқат маҳсулотлари нархи ўртача 35 фоизга ошди.

БМТТД ҳисоб-китобларига кўра, 2022 йилда йиғиб олинган кўкнори ҳосилидан 350-380 тонна экспорт сифатли 50-70 фоиз тозаликдаги героин ишлаб чиқариш мумкин. 

Наркобизнесга қарши курашни кучайтириш

НЖБ томонидан Афғонистондан олиб келинган мусодара қилинган гиёҳванд моддаларни ташиш бўйича тўпланган маълумотлар шуни кўрсатадики, 2021 йил августидан буён мамлакатда ҳукумат ўз қўлларини ўзгартиргандан бери опиат савдоси тўхтатилмаган. Афғон маҳсулотлари дунёдаги барча опиат истеъмолчиларининг қарийб 80 фоизини таъминлайди. 

“Халқаро ҳамжамият афғон халқига ўзининг асосий эҳтиёжларини қондиришда ёрдам бериши ва бутун дунё бўйлаб одамларга зарар етказувчи, героин савдоси билан шуғулланувчи жиноий гуруҳларни тўхтатиш бўйича чора-тадбирларни кучайтириши керак”,  дейди Гада Валий.