Trampning birinchi farmoyishlari: Immigratsiya, JSSTdan chiqish va afv etish

Kecha, 20 yanvar kuni lavozimga kirishgan AQSH Prezidenti Donald Tramp shu kunning o‘zida ijro farmoyishlarining butun paketini imzoladi.

G‘ayrioddiy tomoni nafaqat ularning ko‘pligi, balki qayerda va qanday sodir bo‘lganligi edi – Vashingtondagi Capital One Arena'dagi qizil stolda, inauguratsiya marosimining jonli efirini tomosha qilish, keyin esa Trampni shaxsan kutib olish uchun yig‘ilgan.o‘n minglab tarafdorlari qarshisida.

Odatda, AQSHning yangi Prezidenti o‘zining birinchi farmoyishlarini Oq uyning Oval kabinetida imzolaydi, buni Donald Tramp ham o‘sha kuni sal keyinroq amalga oshirdi.

"Ijroiya farmoyishlari – bu davlat rahbari tomonidan vakolati qonunlarni qabul qilish bo‘lgan Kongress roziligisiz chiqariladigan buyruqlar. Shunday qilib, Amerika Prezidenti federal amaldorlar uchun majburiy bo‘lgan o‘z qoidalarini chiqarish orqali Vakillar palatasi va Senatni chetlab o‘tishi mumkin. Ijroiya farmoyishlari federal idoralar faoliyati uchun asoslarni belgilaydi", deydi Vashingtondagi Amerika universitetining siyosat, hukumat va iqtisod bo‘yicha professori Mishel Igan.

Professorning qo‘shimcha qilishicha, bunday hujjatlarga sudda e’tiroz bildirilishi va keyingi Prezident tomonidan bekor qilinishi mumkin.

"AQSHda bunday hujjatlarni imzolash boshqaruvning tobora muhim shakliga aylanib bormoqda, ammo ular ham osonlik bilan bekor qilinmoqda", deb tushuntiradi Igan.

Tramp inauguratsiya kunida qanday farmonlarni imzoladi?

Amerika Qo‘shma Shtatlarining 47-Prezidenti o‘zining birinchi farmoni bilan o‘zidan oldingi Prezident Jo Bayden tomonidan chiqarilgan 78 ta qoidani bekor qildi.

Capital One Arena'da imzolangan boshqa ijroiya farmoyishlari barcha federal agentliklar va idoralarga yashash narxining oshib borayotganini bartaraf etish va hukumat tomonidan so‘z erkinligi senzurasini to‘xtatish bo‘yicha buyruqlarni o‘z ichiga oladi.

Donald Trump, shuningdek, Qo‘shma Shtatlarni Parij iqlim kelishuvidan, keyinroq Oq uyda mamlakatni Jahon sog‘liqni saqlash tashkilotidan (JSST) chiqarish to‘g‘risidagi buyruqni imzoladi.

"Ko‘pgina Tramp saylovchilari xalqaro siyosiy tashkilotlar va institutlarga shubha bilan qarashadi, shuning uchun biz uning prezidentligining boshida ularga ikkita katta zar tashlanganini ko‘rdik", deydi Virjiniya universiteti Siyosat markazining saylov bo‘yicha tahlilchisi Jey Maylz Koulman.

Trampning saylovoldi kampaniyasidagi asosiy muammolaridan biri immigratsiya masalasiga ham Inauguratsiya kunida e’lon qilingan farmonlarda to‘xtalib o‘tdi. Rasmiylar Tramp falokat deb atagan vaziyatni nazoratga olishi va Bayden ma’muriyati davrida sodir bo‘lgan noqonuniy muhojirlarning “bosqinini” to‘xtatishi uchun Prezident AQSH-Meksika chegarasida favqulodda holat e’lon qildi.

Trampning birinchi buyruqlari AQSH uchun nimani anglatadi?

Donald Tramp prezidentlik faoliyatining birinchi kunidayoq imzolagan ijro farmoyishlari kuzatuvchilar tomonidan yangi Prezidentning ustuvor yo‘nalishlari belgisi sifatida baholanmoqda.

"Menimcha, bu masalalar (madaniy urush - an’anaviy yoki konservativ va progressiv yoki liberal qadriyatlar o‘rtasidagi ziddiyat) yangi ma’muriyat va yangi Kongressning dastlabki kunlarida muhim o‘rin tutadi", Pillsbury xalqaro yuridik firmasining davlat siyosati amaliyotidagi hamkori Kreyg Sapershteyn.

Shu bilan birga, Trampning ikkinchi muddatining birinchi kunida chiqargan barcha farmoyishlari ham Qo‘shma Shtatlar uchun darhol o‘zgarishlar keltirmaydi.

Sapershteynning hamkasbi Eymi Goshning aytishicha, mamlakatning JSSTdan chiqishi faqat bir yildan keyin kuchga kiradi. Amerikaliklar ba’zi boshqa buyruqlarning ta’sirini his qilishlari uchun uzoq vaqt kerak bo‘ladi.

"Tramp favqulodda holat e’lon qilish to‘g‘risidagi farmonni imzolashi mumkin, ammo u ushbu vosita orqali amalga oshirmoqchi bo‘lgan siyosat tegishli federal idoralarda ko‘p bosqichli jarayondan o‘tishi kerak. Bularning barchasi qanday sodir bo‘lishi haqida tafsilotlar juda muhimdir. Chunki o‘zgarishlar kimga ta’sir qilishi, qachon sodir bo‘lishi va istisnolar bor-yo‘qligi nuqtai nazaridan ko‘p narsa o‘zgarishi mumkin. Ba’zi narsalar birinchi kuni sodir bo‘lishi mumkin, ammo ko‘plab hujjatlar o‘rganish, ko‘rib chiqish va boshqa ma’muriy tartib-qoidalardan o‘tadi", deydi Gosh.

Tramp Kapitoliyga bostirib kirganlarni kechirdi

Oval kabinetda Donald Tramp, shuningdek, hokimiyatning saylangan prezident Jo Baydenga o‘tkazilishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun 2021 yil 6 yanvarda Kapitoliyga bostirib kirishda ayblangan deyarli barcha 1600 ayblanuvchini afv etish to‘g‘risidagi farmonlarni imzoladi. Avvalroq Tramp Capital One Arena'da bu odamlarni “6 yanvar garovi” deb atagan edi.

Amerikaliklar Tramp bir necha bor “6 yanvar kuni garovga olinganlar” deb atagan yuzlab ayblanuvchilar, ularning aksariyati Kapitoliyga bostirib kirishda jinoiy huquqbuzarlik sodir etganliklarini tan olgan yoki sudyalar yoki hakamlar hay’ati tomonidan aybdor deb topilgan.

Qayd etish joiz, AQSH Prezidenti lavozimiga kelgan birinchi kunidayoq ko‘p sonli avf etishi kamdan-kam uchraydi.

“Odatda kechirim hukmronlik oxirida sodir bo‘ladigan narsadir. Ammo Prezident Tramp uchun, agar siz uning saylovoldi kampaniyasiga va saylovdan keyin aytilgan barcha gaplarga e’tibor bergan bo‘lsangiz, avf etish uning birinchi kun tartibining bir qismi bo‘lgan bo‘lsa ajab emas. Chunki bu uning nega yana prezidentlikka nomzodini qo‘yganligi haqidagi mantiqiy asosning muhim qismi edi", deb xulosa qildi Eymi Gosh.