Asad rejimi ostidagi Suriya qamoqxonalaridan ozod qilinganlar haqida nimalar ma’lum? (video)

north_east

Asad rejimini ag‘dargan isyonchilar yetakchisi kim?

Suriyaning “Oq dubulg‘alilar” deb nomlanuvchi fuqarolik mudofaasi guruhi mamlakatdagi mashhur Saydnaya qamoqxonasida saqlanib kelgan va omon qolgan odamlarning yashirin yerosti kameralarida saqlanayotgani haqidagi xabarlarni tekshirayotganini ma’lum qildi. Bu haqda BBC xabar berdi.

X sahifasida yozgan holda, guruh qamoqxonaga beshta ixtisoslashtirilgan shoshilinch yordam guruhi yuborilganini bildirgan, ularga qamoqxona tartibi bilan tanish bo‘lgan yo‘riqnoma yordam bermoqda.

Saydnaya isyonchilar mamlakat ustidan nazorat o‘rnatgan paytda ozod qilingan qamoqxonalardan biridir.

Damashq viloyati ma’murlari mahbuslarni ozod qilish harakatlari davom etayotgani, ularning ba’zilari qamoqxona kameralarida shamollatish yo‘qligidan deyarli bo‘g‘ilib o‘lgani haqida xabar bergan.

Damashq qishloq gubernatorligi ijtimoiy tarmoqlar orqali Bashar Asad rejimidagi sobiq askarlar va qamoqxona ishchilariga murojaat qilib, isyonchi kuchlarni yerosti elektron eshiklarni ochish uchun kodlar bilan ta’minlashni so‘ragan.

Negaki kuzatuv kameralarida ko‘rinib turgan 100 mingdan ortiq mahbuslarni ozod qilish uchun eshiklarni ochish imkonsiz bo‘lgan.

Internetda va axborot agentliklari, jumladan “Aljazeera” orqali qamoqxonaning pastki qismlariga kirishga urinishlar haqida video tarqaldi.

Unda erkakning pastki devorni yiqitish uchun devorning ustunidan foydalangan holda ichkariga kirishga muvaffaq bo‘lgani tasvirlangan. Boshqa kadrlarda mahbuslar, jumladan, kichkina bola ham onasi bilan birga ozod etilgani aks etgan. U Turkiyada joylashgan Saydnaya qamoqxonasida hibsga olinganlar va bedarak yo‘qolganlar uyushmasi tomonidan e’lon qilingan ayollarning ozod etilgani aks etgan videoda ko‘rsatilgan.

“Asad davri tugadi. Qo‘rqmang”, deya aytilgan videoda.

AFP tomonidan tasdiqlangan videoda suriyaliklarning Asad rejimi ostida minglab muxolifat tarafdorlari qiynoqqa solingani va qatl etilgani aytilayotgan Sednaya shahridan ozod etilganlar orasida qarindoshlari bor-yo‘qligini bilish uchun shoshilayotgani aks etgan. Isyonchi kuchlar Suriya bo‘ylab tarqalib, hukumat qamoqxonalaridagi mahbuslarni ozod qilishda davom etmoqda.

Mahbuslar ularni Saddam Husayn armiyasi ozod qilgan deb o‘ylamoqda, ba’zilari Bashar Asadning otasi Hofiz Asadning 2000 yilda o‘lganidan ham xabari yo‘q.

Yillar davomida Damashqning Saydnaya qamoqxonasida saqlangan va qattiq qiynoqlarga uchragan aksar mahbuslar xotirasini yo‘qotgan, hatto ismini ham eslay olmaydi. Ko‘plari mobil telefon nimaligini bilmaydi ham. Abdulvahhob Daddush ismli yigit esa Asad rejimining qamoqxonasidan aqli va xotirasidan ayrilgan holda chiqqan. U 13 yil oldin Hama shahridagi tibbiyot maktabiga imtihon topshirish uchun 20 yoshida uydan chiqib ketgan va shundan beri qaytib kelmagan. Ayni paytda 33 yoshda. Onasi qayg‘udan uni o‘ldi, deb hisoblab kelgan. Abdulvahhob onasining yolg‘iz farzandi bo‘lgan.

Ma’lumotlarga ko‘ra, Suriyadagi urushning dastlabki 5 yilida, Bashar Asad qamoqxonalarda maxfiylik rejimida 5000 dan 13 minggacha mahbusni qatl etgan.

2011 yilda boshlangan fuqarolar urushi davomida hukumat kuchlari yuz minglab odamlarni qamoqxona lagerlarida ushlab turgan, bu yerda qiynoqlar odatiy hol bo‘lgan.

7 dekabr kuni “Hayat Tahrir ash-Shom” guruhi shaharni egallashi bilan Homs harbiy qamoqxonasidan 3500 dan ortiq mahbusni ozod etganini ma’lum qildi.

Saydnaya qamoqxonasida hibsga olinganlar va bedarak yo‘qolganlar uyushmasining 2022 yilgi hisobotida qamoqxona fuqarolar urushi boshlanganidan keyin o‘lim lageriga aylangani qayd etilgan.

Hisob-kitoblarga ko‘ra, 2011-2018 yillar orasida 30 mingdan ortiq mahbus qiynoqlar, tibbiy yordam yo‘qligi yoki ochlik oqibatida qatl etilgan yoki halok bo‘lgan. Ozodlikka chiqarilgan bir necha mahbuslarning hisoblariga asoslanib yozilishicha, 2018 yildan 2021 yilgacha kamida yana 500 mahbus qatl etilgan. 

2017 yilda Xalqaro Amnistiya tashkiloti Asad hukumatining eng yuqori darajalarida qatl qilishga ruxsat berilganini da’vo qilgan hisobotida Saydnayani “odam so‘yish joyi” deb ta’riflagan.

Asad hukumati o‘sha paytda Amnistiyaning da’volarini “asossiz” va “haqiqatdan mahrum” deya rad etib, Suriyadagi barcha qatllarning qonuniy tartibda amalga oshirilishini ta’kidlagandi.