Ozarbayjon AQSH bilan hamkorlik qilgan jurnalistlarni qamayapti – BBC

Ozarbayjonda jurnalistlarni hibsga olish holati ko‘paydi. Ular AQSH bilan hamkorlik qilishda ayblanmoqda. Bu haqda BBC maqola e’lon qildi. 

Qayd etilishicha, Bakudagi mehmonxonalardan birida AQSH razvedka tarmog‘i xodimlari bilan uchrashuv bo‘lib o‘tadi. Xuddi shu yoki shunga o‘xshash sarlavhalar bilan materiallar noyabr oyi oxirida bir nechta hukumat veb-saytlarida chop etilgan. Aslida gap Amerika grantlari yordamida AQSH universitetlarida tahsil olgan talabalarning yillik uchrashuvi haqida edi.

“Ammo ba’zi Ozarbayjon ommaviy axborot vositalari sobiq talabalarni Ozarbayjon hududida faoliyat yurituvchi AQSH agentlari tarmog‘ining bir qismi deb hisoblagan”, deyiladi maqolada.

Rasmiylarning aytishicha, mamlakatda amerikalik maxfiy agentlar tarmog‘i faoliyat yuritib, demokratiya va so‘z erkinligi targ‘ibotidan dastak sifatida foydalanmoqda.

Shu bilan birga, Bakuda hokimiyat nazorati ostida bo‘lmagan jurnalistlar qo‘lga olindi: "Abzas Media" tergov loyihasi rahbariyati, Kanal13 internet televideniyesi va yana bir qancha jurnalistlar hibsga olindi.

Jurnalistlarning uylari va idoralari tintuv qilingan, ular aeroportda ushlanib, guvoh sifatida so‘roqqa chaqirilgan va keyin hibsga olingan.

Umuman olganda, huquq himoyachilarining o‘tgan juma kungi ma’lumotlariga ko‘ra, 11 jurnalist qamoqda, mamlakatdagi siyosiy mahbuslarning umumiy soni esa joriy yilning bahoridan buyon ikki baravarga oshgan – 254 kishi.

“Abzas Media” korrupsiyaga qarshi tekshiruvlari bilan mashhur. “Report.az” nashri esa “Abzas Media” uchun Amerika va Yevropa donorlarining keng ro‘yxatini, moliyaviy hisobotlarini topib e’lon qilgan, shu bilan birga, nashr AQSH ko‘magida korrupsiyani fosh qilib, mamlakatda asosan qo‘poruvchilik bilan shug‘ullanayotganini da’vo qilmoqda.

Aslida jurnalistlar josuslik yoki qo‘poruvchilik emas, balki moliyaviy jinoyatlarda ayblangan. Shunday qilib, “Abzas Media” chet el valyutasini kontrabanda qilishda ayblanmoqda.

Ozarbayjonda hukumat matbuotining o‘z kampaniyalarida ilgari surgan ayblovlari tergov keyinchalik ayblagan narsaga mos kelmasligi allaqachon sodir bo‘lgan. Taniqli huquq faollari Orif va Leyla Yunuslar arman josusligida ayblangan, biroq 2014 yilda ular moliyaviy jinoyatlar uchun qamalgan.

Hozir ham Ozarbayjonda qolayotgan huquq himoyachilari, shuningdek, ketganlar va ularning xorijlik hamkasblari jurnalistlarga qo‘yilgan barcha ayblovlarni siyosiy motivlar va hibsga olishlarni noqonuniy deb biladi.

“Ozarbayjon hukumati ham, ular tomonidan nazorat qilinadigan matbuot ham AQSHga qarshi kampaniyaning sabablari haqida to‘g‘ridan-to‘g‘ri gapirmaydi, ammo so‘nggi bir oy davomida matbuotda e’lon qilingan ko‘plab matnlarga qaraganda, buning sababini taxmin qilish mumkin”, deya iddao qilingan.

Noyabr oyi boshida Armaniston Bosh shtab boshlig‘i Edvard Asryan Shtutgartdagi AQSHning Yevropadagi qo‘mondonligi shtab-kvartirasiga tashrif buyurdi. U yerda u qo‘mondon o‘rinbosari Stiven Basham bilan arman-amerika harbiy hamkorligini rivojlantirish va AQSHning Armaniston qurolli kuchlarida islohotlar o‘tkazishda ko‘rsatishini muhokama qilgan.

Armaniston Mudofaa vazirligi bayonotida aytilishicha, Stiven Basham Qo‘shma Shtatlar arman armiyasiga kadrlar tayyorlash, harbiy tibbiyot, tinchlikparvarlik va umumiy jangovar tayyorgarlik bo‘yicha joriy yordamni davom ettirishga tayyorligini bildirgan. Keyin oy o‘rtalarida Davlat kotibi yordamchisi Jeyms O'Brayen Qo‘shma Shtatlar 907-bo‘limni to‘xtatib turish muddatini uzaytirmasligini e’lon qildi. 1992 yilda qabul qilingan ushbu tuzatish Qo‘shma Shtatlarning Ozarbayjonga harbiy yordam ko‘rsatishini taqiqlaydi.

2002 yildan beri uning faoliyati ko‘p yillar davomida, shu jumladan o‘tgan yili ham to‘xtatilgan. 

Aytilishicha, Qo‘shma Shtatlar Armanistondagi qochqinlarga yordam berish va 100 mingdan ortiq Qorabog‘ armanining ko‘chib ketishi uchun sharoit yaratgan Ozarbayjonni javobgarlikka tortish uchun sarmoya kiritmoqda.

Ozarbayjon Prezidentining yordamchisi Hikmet Hojiyev noyabr oyida AQSH siyosati haqida ikki marta gapirdi.

Ozarbayjon bundan 30 yil avval Qorabog‘ va uning atrofidagi hududlardan armanlar tomonidan quvilgan yuz minglab ozarbayjonliklarni o‘z ona yurtiga qaytarishni talab qilganida, u AQSHni uzoq yillar aralashmagani uchun qoralagan va bugungi kunda ularning huquqlarini himoya qilayotgan Samanta Pauerni tanqid qilgan. Uning so‘zlariga ko‘ra, armanlar bu muammoga e’tibor bermagan.

U, shuningdek, Qo‘shma Shtatlardagi armanparast siyosatchilarga qarshi tergov o‘tkazishga chaqirgan.

U jurnalistlarning hibsga olinishi haqida gapirmagan, biroq parlament a’zolari chetdan moliyalashtirilayotgan ommaviy axborot vositalarini Ozarbayjonga qarshi kuchlar, beshinchi kolonna va sotqinlar deb atashgan.

“Ajralayotgan shtat”dan tortib hibsga olishlargacha

Baku Vashingtonning 907-sonli tuzatishni qayta tiklash haqidagi qarorini ikki tomonlama standartlar dalili deb atagan va matbuotda Vashingtonni armanparastlikda ayblovchi kampaniya boshlandi.

Telekanallardan birining siyosiy sharhlovchisi murakkab so‘zlarga boy nutq so‘zlagan va unda Amerika Qo‘shma Shtatlarini “Amerikaning bo‘luvchi shtatlari” deb atagan va butun dunyo bo‘ylab nizo keltirib chiqargan video tarqaldi.

“Amerikaga qarshi kampaniya haqiqatda moliya manbasini yashirgan jurnalistlarni hibsga olish bilan birga olib borilmoqda. Gap shundaki, 2014 yilda Ozarbayjon har qanday xorijiy grantlarni olishni qonunchilik darajasida juda qiyinlashtirgan edi. 2022 yilda esa ommaviy axborot vositalari to‘g‘risidagi qonunga o‘zgartirishlar kiritilib, barcha jurnalistlar ro‘yxatdan o‘tishga majbur bo‘ldi. Shu bilan birga, davlat ommaviy axborot vositalarini ham, alohida jurnalistlarni ham, grantlarni ham ro‘yxatdan o‘tkazish huquqini o‘zida saqlab qoladi”, deyiladi maqolada.

Ozarbayjon “Chegara bilmas muxbirlar” xalqaro nohukumat tashkilotining matbuot erkinligi bo‘yicha tuzgan reytingida 180 mamlakat ichida 151-o‘rinda qayd etilgan.