NATO sammiti: Vilnyusda umidsizlik kuni

11 iyul kuni Vilnyusdagi NATO sammitining birinchi kuni birdamlik namoyishi bilan boshlandi. Bir kun avval Turkiya Shvetsiyaning alyansga qo‘shilishi bo‘yicha e’tirozlarini qaytarib oldi. To‘g‘ri, Prezident Rajab Toyib Erdo‘g‘an darhol Yevropa Ittifoqini Turkiyaga a’zolik yo‘lini ochishga chaqirdi. Bu masala NATO vakolatiga kirmaydi. Katta ehtimol bilan, bu Erdo‘g‘anning Vashingtonga YeIdan Anqaraga nisbatan ko‘proq javob berishni qat’iy “so‘rash” uchun bergan ishorasi bo‘lgan. 

Va shunga qaramay, Turkiya rahbarining G‘arb bilan yaqinlashish istagida ramziy va siyosiy ahamiyatga ega. Turkiyada bo‘lgan “Azov” polki jangchilarining Ukrainaga jo‘natilishi Moskvani g‘azablantirganini eslasak, Turkiya rahbariyati deyarli har qanday masalada alohida pozitsiyadan voz kechish va ittifoqchilar bilan yangi birdamlikni yaqqol namoyon etish uchun ongli siyosiy qaror qabul qilgandek taassurot paydo bo‘ldi.

Stoltenberg: NATO Ukrainani “shartlar mavjud bo‘lganda” qabul qiladi

Biroq, ish kunining oxiri unchalik ilhomlantirmadi. Alyansning Ukraina a’zoligi bo‘yicha pozitsiyasida sezilarli o‘zgarishlarga umid qilganlar hafsalasi pir bo‘ldi. Shimoliy Atlantika kengashi yig‘ilishi yakunida jurnalistlar oldiga alyans bosh kotibi Yens Stoltenberg chiqdi.

Uning so‘zlariga ko‘ra, alyans Ukrainani “buning uchun shartlar mavjud bo‘lganda” qabul qiladi. Shu bilan birga, u Kiyev a’zolik bo‘yicha harakatlar rejasini – barcha a’zo davlatlar uchun majburiy bo‘lgan birinchi navbatda harbiy, shuningdek, siyosiy islohotlarning standart to‘plamini amalga oshirishi shart emasligini e’lon qildi. Bu alyansga a’zo davlatlar Ukrainani qo‘shilishga taklif qilgan holda, uning qo‘shilishi haqidagi kelishuvni darhol milliy parlamentlarda ratifikatsiya qilishga kirishadi, degani. Biroq, bu aniq qachon sodir bo‘ladi, degan savol ochiq qolmoqda.

NATO Ukraina Qurolli kuchlari uchun jangovar tayyorgarlik dasturini tayyorlaydi

NATO, shuningdek, Ukraina Qurolli kuchlarini “o‘zaro hamkorlik” qilish uchun keng ko‘lamli jangovar tayyorgarlik dasturini yaratishga va’da berdi. Alyans jargonida bu uning standartlariga, birinchi navbatda, aloqa sohasidagi standartlarga, aloqa tarmoqlaridan foydalanish qoidalariga, havo mudofaasi va shtab-kvartira madaniyatiga to‘liq mos kelishini anglatadi. Buning uchun ukrainalik harbiy xizmatchilar ingliz tilini ommaviy ravishda o‘rganishi kerak bo‘ladi. Bundan tashqari, avvalgi Ukraina-NATO komissiyasi o‘rniga barcha a’zolar teng bo‘lgan kengash tashkil etildi. Yangi organning birinchi yig‘ilishi 12 iyul kuni bo‘lib o‘tadi va sammitning ikkinchi kuni dasturining asosiy elementiga aylanadi. 

Biroq, mohiyatan Shimoliy Atlantika kengashi qarorlari 15 yil avval Buxarestda qabul qilingan qarorlardan unchalik farq qilmaydi. Vilnyusdagi Litexpo ko‘rgazmalar markazi zalidagi deyarli barcha jurnalistlar Stoltenbergga u yoki bu shaklda ikkita savol berdi. Birinchisi: hozirgi qarorlar Buxarestda qabul qilingan qarorlardan qanday tubdan farq qiladi? 

Javob: NATOga a’zo bo‘lish bo‘yicha harakatlar rejasini bekor qilish. 

Ikkinchisi: Ukraina NATOga taklifnoma olish uchun qanday shartlarni bajarishi kerak? 

Javob: Ittifoqchilar buni vaqti kelganda aniqlaydilar. Kontekstdan ko‘rinib turibdiki, Rossiya bilan urush davom etar ekan, bu kelmaydi.