Misr G‘azoni qayta qurish uchun nimalarni reja qilmoqda?

Kecha, 4 mart kuni Arab davlatlari Misrning G‘azoni qayta qurish rejasini qabul qildi, bu Isroilning Falastin anklaviga bo‘lgan halokatli urushidan keyin oldinga potensial yo‘lni taqdim etdi.

Reja Amerika Qo‘shma Shtatlari Prezidenti Donald Trampning G‘azo sektorini AQSH nazorati ostiga o‘tkazish va falastinliklarni u yerdan ko‘chirishni nazarda tutuvchi taklifiga muqobil variantni taklif etadi. Misr rejasiga ko‘ra, G‘azoning Falastin aholisi hududni tark etishga majbur bo‘lmaydi. Sammit boshlanishida so‘zga chiqqan Misr Prezidenti Abdul Fattoh as-Sisi Tramp Isroil-Falastin mojarosida tinchlikka erisha olishini aytdi.

Misr rejasi nimani nazarda tutadi?

Reja uchta asosiy bosqichdan iborat: Vaqtinchalik chora-tadbirlar, qayta qurish va boshqaruv.

Birinchi bosqich taxminan olti oy davom etadi, keyingi ikki bosqich esa birgalikda to‘rt yildan besh yilgacha davom etadi. Maqsad – Isroil deyarli butunlay vayron qilgan G‘azoni qayta qurish – tinchlik va xavfsizlikni saqlash va G‘azoda Falastin ma’muriyati boshqaruvini qayta tiklash.

north_east

Trampning G‘azoni egallash g‘oyasini dunyo qanday qabul qildi?

G‘azoni qanday qayta qurish rejasi qilingan?

Olti oylik vaqtinchalik muddat G‘azo sektoridagi asosiy magistral bo‘lgan Saloh al-Din ko‘chasidagi vayronalarni tozalash uchun Falastin ma’muriyati boshqaruvi ostida faoliyat yurituvchi Falastin texnokratlari qo‘mitasini talab qiladi. Yo‘llar tozalangach, 1,2 million kishiga mo‘ljallangan 200 000 ta vaqtinchalik uy-joy quriladi va 60 000 ga yaqin shikastlangan binolar tiklanadi.

Loyihaga ko‘ra, uzoq muddatli rekonstruksiya oraliq chora-tadbirlar tugaganidan keyin qo‘shimcha to‘rt-besh yilni talab qiladi. Bu vaqt ichida reja kamida 400 000 doimiy uy qurishni, shuningdek, G‘azodagi dengiz porti va xalqaro aeroportini qayta qurishni maqsad qilgan.

Asta-sekin, suv, chiqindi tizimi, telekommunikatsiya xizmatlari va elektr energiyasi kabi asosiy ta’minot ham tiklanadi.

Rejaga ko‘ra, G‘azodagi muvaqqat boshqaruv organini qo‘llab-quvvatlovchi moliyaviy fond bo‘ladigan Boshqaruv va Boshqaruv Kengashi tashkil etilishi ko‘zda tutilgan.

Bundan tashqari, xalqaro donorlar uchun sektorni rekonstruksiya qilish va uzoq muddatli rivojlantirish uchun zarur mablag‘larni ta’minlash uchun konferensiyalar o‘tkaziladi.

Bu qanchaga tushadi?

north_east

Arab davlatlari Trampning “G‘azo Riverasi” g‘oyasiga Misrning muqobilini qabul qildi

Misr G‘azoni qayta qurish uchun 53 milliard dollar ajratmoqchi, bu pullar uch bosqichda taqsimlanadi.

Birinchi olti oylik bosqichda Saloh al-Din ko‘chasidagi vayronalarni tozalash, vaqtinchalik uy-joy qurish va qisman shikastlangan uylarni tiklash uchun 3 milliard dollar kerak bo‘ladi.

Ikkinchi bosqich 2 yil davom etadi va 20 milliard dollarga tushadi. Ushbu bosqichda vayronalarni olib tashlash, shuningdek, kommunal tarmoqlarni o‘rnatish va ko‘proq turarjoy binolarini qurish ishlari davom ettiriladi.

Uchinchi bosqich 30 milliard dollarga tushadi va ikki yarim yil davom etadi. Bu G‘azoning butun aholisi uchun uy-joy qurilishini yakunlash, sanoat zonasining birinchi bosqichini barpo etish, baliqchilik va savdo portlarini qurish, aeroport qurish va boshqa xizmatlarni o‘z ichiga oladi.

Rejaga ko‘ra, pul turli xalqaro manbalar, jumladan, BMT va xalqaro moliya tashkilotlari, shuningdek, xorijiy va xususiy sektor investitsiyalaridan olinadi.

Reja amalga oshadimi?

Rejani murakkablashtirishi mumkin bo‘lgan bir qator o‘zgaruvchi jihatlar hali ham mavjud. Ehtimol, eng muhimi, HAMAS, Isroil yoki AQSH bunga rozi bo‘ladimi, noma’lum.

HAMAS qayta qurish rejasini olqishlagan va avvalroq texnokratik hukumatga rozi bo‘lgan. Ammo u Falastin ma’muriyatining qaytishini qabul qiladimi yoki yo‘qmi, uning o‘zi Isroil tanklari orqasida G‘azoga qaytgan degan fikrga duch kelishi aniq emas.

HAMAS o‘zini boshqaruvdan chetlatish masalasini muhokama qilishga tayyor bo‘lishi mumkin, ammo uning qurolsizlanishiga qat’iyan qarshi – bu Arab Ligasi tomonidan qabul qilingan Misr rejasida muhokama qilmagan.

Isroil bu qizil chiziq ekanini va HAMASga o‘z qurollarini saqlashga ruxsat berilmasligini ochiq aytdi. Ammo Isroil Bosh vaziri Binyamin Netanyaxu ham Falastin ma’muriyatining G‘azoga qaytishiga ruxsat bermasligini bildirgan.

Shuningdek, Tramp Misr rejasi uchun AQSH tomonidan nazorat qilinadigan “Yaqin Sharq Riverasi” haqidagi g‘oyasidan voz kechadimi, degan savol ham bor. Trampning pozitsiyasi qanday bo‘lishini oldindan aytish qiyin, ayniqsa Isroil Misr rejasiga qarshiligini bildirsa.

Hozirgacha rejaga qanday munosabat bildirishmoqda?

Misrning rejasiga javoban Isroil arab davlatlari “o‘tmishdagi cheklovlardan xalos bo‘lishi va mintaqada barqarorlik va xavfsizlik kelajagini yaratish uchun hamkorlik qilishi” kerakligini aytdi.

Buning o‘rniga Isroil Trampning falastinliklarni G‘azodan ko‘chirish rejasini qo‘llab-quvvatlashda davom etmoqda – bu Isroildagi o‘ta o‘ng qanot siyosatchilarning G‘azoni aholidan codamlardan tozalashga qaratilgan uzoq yillik chaqirig‘iga mos keladi.

north_east

Arab Ligasi sammiti deklaratsiyasi eskirgan qarashlarga asoslangan – Isroil 

Misr Isroilning javobini "qabul qilib bo‘lmaydigan" deb atadi, Tashqi ishlar vaziri Badr Abdelatti Netanyaxu hukumatining pozitsiyasini "qaysar va ekstremistik" deb ta’rifladi. Abdelatti, mustaqil Falastin davlatisiz mintaqada tinchlikni ko‘rishning iloji yo‘qligini aytdi. 

“Hech bir davlat o‘z irodasini xalqaro hamjamiyat majburlashiga yo‘l qo‘yilmasligi kerak”, deya qo‘shimcha qildi u.

Oq uy Trampning G‘azo bo‘yicha rejasini qo‘llab-quvvatlashda davom etmoqda, biroq mintaqaviy hamkorlar bilan hamkorlikni olqishlashini aytdi – HAMASdan tashqari.

“Prezident urushdan keyingi G‘azo bo‘yicha o‘zining dadil qarashlarida turib, mintaqadagi arab hamkorlarimizning fikr-mulohazalarini olqishlaydi. Uning takliflari mintaqani bu muammoni yanada inqirozga olib kelishiga yo‘l qo‘ymaslik o‘rniga muhokama qilishga undagani aniq. Prezident Tramp HAMAS G‘azoni boshqarishda davom eta olmasligini aniq aytdi”, dedi Oq uy Milliy xavfsizlik kengashi vakili Brayan Xyuz.