Миср Ғазони қайта қуриш учун нималарни режа қилмоқда?
Олам
−
05 Март 3337
Кеча, 4 март куни Араб давлатлари Мисрнинг Ғазони қайта қуриш режасини қабул қилди, бу Исроилнинг Фаластин анклавига бўлган ҳалокатли урушидан кейин олдинга потенциал йўлни тақдим этди.
Режа Америка Қўшма Штатлари Президенти Дональд Трампнинг Ғазо секторини АҚШ назорати остига ўтказиш ва фаластинликларни у ердан кўчиришни назарда тутувчи таклифига муқобил вариантни таклиф этади. Миср режасига кўра, Ғазонинг Фаластин аҳолиси ҳудудни тарк этишга мажбур бўлмайди. Саммит бошланишида сўзга чиққан Миср Президенти Абдул Фаттоҳ ас-Сиси Трамп Исроил-Фаластин можаросида тинчликка эриша олишини айтди.
Миср режаси нимани назарда тутади?
Режа учта асосий босқичдан иборат: Вақтинчалик чора-тадбирлар, қайта қуриш ва бошқарув.
Биринчи босқич тахминан олти ой давом этади, кейинги икки босқич эса биргаликда тўрт йилдан беш йилгача давом этади. Мақсад – Исроил деярли бутунлай вайрон қилган Ғазони қайта қуриш – тинчлик ва хавфсизликни сақлаш ва Ғазода Фаластин маъмурияти бошқарувини қайта тиклаш.
Ғазони қандай қайта қуриш режаси қилинган?
Олти ойлик вақтинчалик муддат Ғазо секторидаги асосий магистрал бўлган Салоҳ ал-Дин кўчасидаги вайроналарни тозалаш учун Фаластин маъмурияти бошқаруви остида фаолият юритувчи Фаластин технократлари қўмитасини талаб қилади. Йўллар тозалангач, 1,2 миллион кишига мўлжалланган 200 000 та вақтинчалик уй-жой қурилади ва 60 000 га яқин шикастланган бинолар тикланади.
Лойиҳага кўра, узоқ муддатли реконструкция оралиқ чора-тадбирлар тугаганидан кейин қўшимча тўрт-беш йилни талаб қилади. Бу вақт ичида режа камида 400 000 доимий уй қуришни, шунингдек, Ғазодаги денгиз порти ва халқаро аэропортини қайта қуришни мақсад қилган.
Аста-секин, сув, чиқинди тизими, телекоммуникация хизматлари ва электр энергияси каби асосий таъминот ҳам тикланади.
Режага кўра, Ғазодаги муваққат бошқарув органини қўллаб-қувватловчи молиявий фонд бўладиган Бошқарув ва Бошқарув Кенгаши ташкил этилиши кўзда тутилган.
Бундан ташқари, халқаро донорлар учун секторни реконструкция қилиш ва узоқ муддатли ривожлантириш учун зарур маблағларни таъминлаш учун конференциялар ўтказилади.
Бу қанчага тушади?
Миср Ғазони қайта қуриш учун 53 миллиард доллар ажратмоқчи, бу пуллар уч босқичда тақсимланади.
Биринчи олти ойлик босқичда Салоҳ ал-Дин кўчасидаги вайроналарни тозалаш, вақтинчалик уй-жой қуриш ва қисман шикастланган уйларни тиклаш учун 3 миллиард доллар керак бўлади.
Иккинчи босқич 2 йил давом этади ва 20 миллиард долларга тушади. Ушбу босқичда вайроналарни олиб ташлаш, шунингдек, коммунал тармоқларни ўрнатиш ва кўпроқ тураржой биноларини қуриш ишлари давом эттирилади.
Учинчи босқич 30 миллиард долларга тушади ва икки ярим йил давом этади. Бу Ғазонинг бутун аҳолиси учун уй-жой қурилишини якунлаш, саноат зонасининг биринчи босқичини барпо этиш, балиқчилик ва савдо портларини қуриш, аэропорт қуриш ва бошқа хизматларни ўз ичига олади.
Режага кўра, пул турли халқаро манбалар, жумладан, БМТ ва халқаро молия ташкилотлари, шунингдек, хорижий ва хусусий сектор инвестицияларидан олинади.
Режа амалга ошадими?
Режани мураккаблаштириши мумкин бўлган бир қатор ўзгарувчи жиҳатлар ҳали ҳам мавжуд. Эҳтимол, энг муҳими, ҲАМАС, Исроил ёки АҚШ бунга рози бўладими, номаълум.
ҲАМАС қайта қуриш режасини олқишлаган ва аввалроқ технократик ҳукуматга рози бўлган. Аммо у Фаластин маъмуриятининг қайтишини қабул қиладими ёки йўқми, унинг ўзи Исроил танклари орқасида Ғазога қайтган деган фикрга дуч келиши аниқ эмас.
ҲАМАС ўзини бошқарувдан четлатиш масаласини муҳокама қилишга тайёр бўлиши мумкин, аммо унинг қуролсизланишига қатъиян қарши – бу Араб Лигаси томонидан қабул қилинган Миср режасида муҳокама қилмаган.
Исроил бу қизил чизиқ эканини ва ҲАМАСга ўз қуролларини сақлашга рухсат берилмаслигини очиқ айтди. Аммо Исроил Бош вазири Биньямин Нетаньяху ҳам Фаластин маъмуриятининг Ғазога қайтишига рухсат бермаслигини билдирган.
Шунингдек, Трамп Миср режаси учун АҚШ томонидан назорат қилинадиган “Яқин Шарқ Ривьераси” ҳақидаги ғоясидан воз кечадими, деган савол ҳам бор. Трампнинг позицияси қандай бўлишини олдиндан айтиш қийин, айниқса Исроил Миср режасига қаршилигини билдирса.
Ҳозиргача режага қандай муносабат билдиришмоқда?
Мисрнинг режасига жавобан Исроил араб давлатлари “ўтмишдаги чекловлардан халос бўлиши ва минтақада барқарорлик ва хавфсизлик келажагини яратиш учун ҳамкорлик қилиши” кераклигини айтди.
Бунинг ўрнига Исроил Трампнинг фаластинликларни Ғазодан кўчириш режасини қўллаб-қувватлашда давом этмоқда – бу Исроилдаги ўта ўнг қанот сиёсатчиларнинг Ғазони аҳолидан cодамлардан тозалашга қаратилган узоқ йиллик чақириғига мос келади.
Миср Исроилнинг жавобини "қабул қилиб бўлмайдиган" деб атади, Ташқи ишлар вазири Бадр Абделатти Нетаняху ҳукуматининг позициясини "қайсар ва экстремистик" деб таърифлади. Абделатти, мустақил Фаластин давлатисиз минтақада тинчликни кўришнинг иложи йўқлигини айтди.
“Ҳеч бир давлат ўз иродасини халқаро ҳамжамият мажбурлашига йўл қўйилмаслиги керак”, дея қўшимча қилди у.
Оқ уй Трампнинг Ғазо бўйича режасини қўллаб-қувватлашда давом этмоқда, бироқ минтақавий ҳамкорлар билан ҳамкорликни олқишлашини айтди – ҲАМАСдан ташқари.
“Президент урушдан кейинги Ғазо бўйича ўзининг дадил қарашларида туриб, минтақадаги араб ҳамкорларимизнинг фикр-мулоҳазаларини олқишлайди. Унинг таклифлари минтақани бу муаммони янада инқирозга олиб келишига йўл қўймаслик ўрнига муҳокама қилишга ундагани аниқ. Президент Трамп ҲАМАС Ғазони бошқаришда давом эта олмаслигини аниқ айтди”, деди Оқ уй Миллий хавфсизлик кенгаши вакили Брайан Хьюз.
