Qorabog‘ masalasini 30 yil hal qilolmagan Minsk guruhi tugatildi

Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkilotining Qorabog‘ muammosi bo‘yicha Minsk guruhi AQSH va Fransiya tashabbusi bilan o‘z faoliyatini to‘xtatdi. Shunga qaramay, yevropaliklar Rossiya, Ozarbayjon va Armaniston rahbarlarining uch tomonlama bayonoti qolgan barcha masalalarni yakuniy hal qilish uchun asos bo‘lib xizmat qilishini tan olgan. Bu haqda Rossiya Tashqi ishlar vaziri Sergey Lavrov bugun, 24 iyun kuni Ozarbayjon Tashqi ishlar vaziri Jeyhun Bayramov bilan Bakuda bo‘lib o‘tgan muzokaralar yakunlari bo‘yicha matbuot anjumanida ma’lum qildi.

Rossiya Ozarbayjon Prezidenti Ilhom Aliyevning YeXHTning Minsk guruhining Qorabog‘ masalasini hal qilish bo‘yicha vositachiligi bilan “xayrlashish” zarurligi haqidagi pozitsiyasiga qo‘shiladimi, degan savolga, javoban Lavrov muzokaralarda mu masalaga e’tibor qaratilmaganini aytgan.

“Prinsipial jihatdan biz Minsk guruhini muhokama qilmadik, chunki u amerikalik va fransuz ishtirokchilari tashabbusi bilan o‘z faoliyatini to‘xtatdi. Lekin, albatta, biz mojarodan keyingi tartibga solish jarayonlarini muhokama qildik. Bu yangi jarayonlarning asosi esa Rossiya, Ozarbayjon va Armaniston rahbarlarining uch tomonlama bayonotida aks etadi”, degan TIV rahbari.

Lavrovga ko‘ra, Rossiya, Ozarbayjon va Armaniston rahbarlari imzolagan bayonotlar endilikda barcha hal bo‘lmagan masalalarni oxirigacha yopish harakati uchun asos sifatida e’tirof etilmoqda.

“Biz shundan kelib chiqamiz. Tushunishimcha, bu haqiqatni Yevropa Ittifoqining qolgan vazifalarni hal qilishda sa’y-harakatlarini har tomonlama tiqishtirishga harakat qilayotgan yevropalik qo‘shnilarimiz ham tan olishmoqda”, deya ta’kidlagan rossiyalik siyosatchi.

Minsk guruhi

SSSR qulashi bilan mustaqillikni qo‘lga kiritgan Armaniston va Ozarbayjon 1992 yil 30 yanvarda Yevropada xavfsizlik va hamkorlik bo‘yicha kengash (1995 yil 1 yanvardan boshlab – Yevropada Xavfsizlik va Hamkorlik Tashkiloti yoki YeXHT) ishiga qo‘shildi. Bu esa ushbu xalqaro tashkilotning Qorabog‘dagi mojaroni hal qilishning tinch yo‘llarini izlash bilan shug‘ullanishiga imkoniyat yaratdi.

1992 yil 30-31 yanvar kunlari YeXHT tashqi ishlar vazirlari kengashi Parij yig‘ilishida o‘z ma’ruzachilarini Qorabog‘ mojaro zonasiga yuborish to‘g‘risida qaror qabul qildi. Ushbu missiya tugaganidan so‘ng, 28 fevral kuni YeXH navbatdan tashqari yig‘ilishda mojaro ishtirokchilaridan zudlik bilan o‘t ochishni to‘xtatishni va barcha ishtirokchilardan ziddiyatli tomonlarga qurol etkazib berishga taqiq qo‘yilishini talab qilib, profilaktika markaziga ko‘rsatma berdi.

1992 yil 24 martda YeXH kengashining favqulodda yig‘ilishi bo‘lib o‘tdi (tashqi ishlar vazirlaridan iborat), unda Qorabog‘ni tartibga solish jarayonida YeXH harakatlarini faollashtirish zarurligi ta’kidlandi. YeXH kengashining amaldagi raisi – Chexoslovakiya Tashqi ishlar vaziri Jiri Diyenstbiruga samarali sulh tuzish va tinchlik shartnomasini ishlab chiqish formatini shakllantirish uchun mintaqaga tashrif buyurish topshirildi. Tog‘li Qorabog‘ bo‘yicha konferensiyani iloji boricha tezroq chaqirishga qaror qilindi.

Kengash qarori bilan uning ishida Ozarbayjon, Armaniston, Belarus, Germaniya, Italiya, Rossiya, AQSH, Turkiya, Fransiya, Chexiya va Slovakiya Federativ Respublikasi hamda Shvetsiya vakillari ishtirok etishlari, shuningdek, manfaatdor tomonlar sifatida Tog‘li Qorabog‘ning saylangan vakillari qatnashishi belgilab qo‘yildi. Konferensiyani 1992 yil 21 iyunda Minskda chaqirish to‘g‘risida qaror qabul qilindi, MDH tashkil topganidan so‘ng Minsk uning norasmiy poytaxti deb e’lon qilindi.

Biroq, bir qator holatlar (Xalq fronti tarafdorlari tomonidan Ozarbayjonda vaziyatning beqarorlashishi, Shushaning Tog‘li Qorabog‘ qurolli kuchlari nazorati ostiga olinishi, shuningdek, Ozarbayjon armiyasining 1992 yil iyun-iyul oylarida urushda g‘alaba qozonish umidini kuchaytirgan muvaffaqiyatli hujumi) kengashning buzilishiga olib keldi.  Tinchlik o‘rnatish maqsadida vaqtinchalik anjumanlar boshlandi. Minsk guruhining birinchi yig‘ilishi 1992 yil 1 iyunda Rimda bo‘lib o‘tdi. U yerda mavjud bo‘lgan tafovutlarni bartaraf etishga va kelajakdagi dunyo uchun kerakli shartlarni belgilashga harakat qilindi. 1992 yil yozida Rimda shunga o‘xshash beshta uchrashuv tashkil etildi . Ammo bu uchrashuvlarda aytarli natijalarga erishilmadi.

Minsk guruhi o‘tgan 30 yil davomida Qorabog‘ masalasini hal qilolmadi.