Erdo‘g‘an saylansa kimga yaqinlashadi? U xalqi va dunyoga nima va’da qilyapti?

Ertaga, 28 may kuni Turkiyada prezidentlik saylovlarining ikkinchi bosqichi bo‘lib o‘tadi. Unda Turkiyaning amaldagi Prezidenti, hukmron o‘ng qanot Xalq Ittifoqi vakili Rajab Toyib Erdo‘g‘an (birinchi turda u 49,52 foiz ovoz olgan) va Millat Ittifoqi nomzodi Kamol Qilichdoro‘g‘li (44, 88%) ishtirok etadi. Oxirgi so‘rovlarga ko‘ra, Erdo‘g‘an 52-54 foiz, Kilichdoro‘g‘li esa 46-48 foiz ovoz olishi mumkin. 

E’tiboringizga amaldagi davlat rahbari Rajab Toyib Erdo‘g‘anning saylovoldi dasturining asosiy bandlari haqidagi ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan materialni taqdim etamiz.  

“Turkiya asriga to‘g‘ri qadamlar: 2023 yilgi saylov deklaratsiyasi” dasturida davlat rahbari uning boshchiligida mamlakat prezidentlik boshqaruv shaklini mustahkamlashda davom etishini ta’kidlaydi (2017 yilda Erdo‘g‘an davrida mamlakatda konstitutsiyaviy referendum bo‘lib o‘tdi, natijada parlament boshqaruv shakli prezident boshqaruviga almashtirildi, prezidentning vakolatlari kengaytirildi.) Rajab Toyib Erdo‘g‘an “butun turk xalqining irodasini” aks ettiruvchi hamda “irqi, dini, mazhabi, tili, rangi va madaniyatidan qat’i nazar” barcha fuqarolarni himoya qiladigan va qamrab oladigan yangi konstitutsiyani qabul qilish bo‘yicha referendum o‘tkazish niyatida. 

Erdo‘g‘an, shuningdek, 6 fevral kuni Turkiya janubi-sharqida sodir bo‘lgan va 50 mingdan ortiq odamning hayotiga zomin bo‘lgan dahshatli zilzila oqibatlarini tezda bartaraf etishga va’da bermoqda. Tabiiy omillar ta’siridan aziyat chekkan viloyatlarda 650 mingta yangi uy qurilishi kutilmoqda. Shu bilan birga, ularning yarmiga yaqini – 319 mingtasi yil davomida foydalanishga topshirilishi rejalashtirilgan. Erdo‘g‘an, shuningdek, “barcha shaharlarning tabiiy ofatlarga chidamliligini” oshirishga va’da bermoqda. 

Amaldagi Prezident saylovoldi dasturida iqtisodga katta e’tibor qaratadi. U inflyatsiya darajasini bir necha bor pasaytirishga (2022 yilda u 64 foizdan oshdi) va ish haqini inflyatsiya darajasidan yuqori indeksatsiya qilish orqali fuqarolarning farovonlik darajasini oshirishga va’da bermoqda. Erdo‘g‘an yillik iqtisodiy o‘sish sur’atini 5,5 foizda ushlab turish va 2028 yilga borib mamlakat yalpi ichki mahsulotini 1,5 trillion dollarga yetkazishni maqsad qilgan (2022 yilda Turkiya Statistika instituti ma’lumotlariga ko‘ra, YAIM 905 milliard dollarni, YAIM o‘sishi – 5,6 foizni tashkil etgan). Aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulot hajmini 16 ming dollarga (2022 yilda – 10 655 dollar) oshirish rejalashtirilgan. Amaldagi prezident ishsizlik darajasini 7 foizga (2022 yilda – 10,4 foiz) pasaytirishga, 5 yil ichida 6 milliongacha yangi ish o‘rni yaratishga va’da bermoqda. Xususan, hokimiyat iqtisoddagi ayollarning bandlik darajasini 35 foizga (hozirgi asrda – 28 foiz) oshirish, moslashuvchan ish soatlari, qo‘shimcha o‘quv dasturlari va h.k. 

Shuningdek, 2028 yilgacha eksport hajmini 254,2 milliard dollardan kamida 400 milliard dollarga (xususan, harbiy mahsulotlar eksportini 4,4 milliard dollardan 15 milliard dollarga) oshirish rejalashtirilgan. Erdo‘g‘an har yili 90 milliongacha sayyohni (2022 yilda – 44,56 million) jalb qilishni va turizm sektoridan keladigan daromadni yiliga 100 milliard dollarga (2022 yilda – 46 milliard dollar) oshirishni rejalashtirmoqda. 

Erdo‘g‘anning saylovoldi va’dalarining muhim mavzularidan biri Turkiyaning energiya importiga qaramligini 2028 yilga borib 71 foizdan 56 foizga kamaytirishdir. Bunda mamlakatda yangi atom elektr stansiyalarini qurish va o‘z tabiiy gazini ishlab chiqarishni ko‘paytirish orqali amalga oshirilishi rejalashtirilgan (2020 yilda Turkiya Qora dengizda o‘zining yangi zaxiralarini topdi, uning umumiy hajmi 710 mlrd kub metr). 

Infratuzilma loyihalarini rivojlantirish doirasida, xususan, qurilishi 2021 yilda boshlanishi e’lon qilingan Istanbul kanalining keyingi qurilishi rejalashtirilgan. U Marmara va Qora dengizni bog‘lab, Bosfor bo‘g‘oziga muqobil bo‘lishi kerak. Erdo‘g‘an, shuningdek,  Anqara va Istanbul o‘rtasida (poyezd tezligi 400 km/soatgacha) tezyurar temir yo‘l liniyasini yaratish loyihasini amalga oshirish niyatida. 

Amaldagi davlat rahbari oila daromadlarini saqlab qolish, shuningdek, yoshlar bandligi muammolarini hal etishga qaratilgan qator ijtimoiy dasturlarni amalga oshirishni rejalashtirgan. Yangi turmush qurishni rag‘batlantirish maqsadida yangi turmush qurganlarga 150 000 lira (hozirgi kurs bo‘yicha 7 460 AQSH dollari) miqdorida 48 oy to‘lov muddati bilan ikki yillik imtiyozli davr bilan foizsiz kredit berish rejalashtirilgan. 

Erdo‘g‘an ta’lim sohasida Turkiyani o‘z universitetlarida o‘qish uchun dunyoning eng jozibador besh davlatidan biriga aylantirishga, xorijlik talabalar sonini 260 mingdan 1 millionga oshirishga va’da berdi. Turkiya universitetlari xalqaro reytingda birinchi 500 talikka kirdi. 

Erdo‘g‘an tashqi siyosatda ham G‘arb davlatlari, ham Rossiya bilan aloqalarni rivojlantirishga qat’iy qaror qildi. U Rossiya-Ukraina munosabatlarida betaraflik siyosatiga amal qilishda davom etishini ma’lum qiladi. Saylovoldi dasturida Turkiya ushbu mamlakatdagi vaziyatni tartibga solishga erishish uchun Suriya mojarosining barcha tomonlari bilan aloqalarni faollashtirishi qayd etilgan. Hujjatga ko‘ra, qo‘shni davlatlar bilan munosabatlar “milliy manfaatlarni hurmat qilish, hamkorlik, farovonlik, barqarorlik va tinchlik asosida” mustahkamlanadi. Shu bilan birga, Turkiya chegara xavfsizligini mustahkamlash siyosatini "eng faol tarzda" davom ettirishi ta’kidlangan.