Dunyodagi eng sirli voqea: Malayziya 10 yil oldin yo‘qolgan MH370 reysini qidirishni davom ettiradi

Bugun, 20 dekabr kuni Malayziya Transport vaziri dunyodagi eng katta aviatsiya sirlaridan biri hisoblanuvchi 10 yildan oldin yo‘qolgan Malaysia Airlines aviakompaniyasining MH370 reysi bo‘yicha qidiruv ishlarini davom ettirishga rozilik berdi. Bu haqda CNN xabar bermoqda.

MH370 reysi bilan bog‘liq sirli voqea 2014 yil 8 martda sodir bo‘lgandi. 227 yo‘lovchi va 12 ekipaj a’zosini olib ketayotgan Boeing 777 samolyoti Kuala-Lumpurdan Pekinga parvoz qilayotganida g‘oyib bo‘lgan.

Malayziya Transport vaziri Entoni Lokening bildirishicha, janubiy Hind okeanining yangi hududida qidiruv ishlarini davom ettirish taklifini Ocean Infinity qidiruv firmasi ilgari surgan. Bu firma 2018 yilda samolyotni qidirish bo‘yicha so‘nggi harakatlarni amalga oshirgandi. Agar firma halokat qoldiqlarini aniq topsa, 70 million dollar miqdorida mukofot oladi.

“Bizning mas’uliyatimiz va majburiyatimiz marhumlarning yaqinlariga nisbatan cheksizdir. Umid qilamizki, bu safar natija ijobiy bo‘ladi, halokat qoldiqlari topiladi va bu oilalarga tasalli beradi”, dedi u.

Malayziyalik tergovchilar dastlab samolyotning atayin noto‘g‘ri yo‘nalishga olib ketilgani ehtimolini istisno qilmagan. Oldinroq Afrika qirg‘oqlari va Hind okeani orollarida o‘sha samolyotga tegishli deb taxmin qilinayotgan ba’zi qoldiqlar topilgan. Ushbu parvozda 150 dan ortiq xitoylik yo‘lovchilar bo‘lgan va ularning yaqinlari Malaysia Airlines, Boeing, samolyot dvigateli ishlab chiqaruvchi Rolls-Royce va Allianz sug‘urta guruhi kabi kompaniyalardan kompensatsiya talab qilgan.

Malayziya Ocean Infinity kompaniyasini 2018 yilda ham janubiy Hind okeanida qidiruv ishlarini olib borish uchun yollagan edi va qoldiqlar topilgan taqdirda 70 million dollargacha to‘lashni taklif qilgan. Biroq urinishlar samarasiz yakunlangan.

Samolyot qanday yo‘qolgan?

Parvozning dastlabki 20 daqiqasi reja bo‘yicha o‘tgan. Mahalliy vaqt bilan soat 1:08 da samolyot Malayziya qirg‘og‘ini kesib o‘tib, Janubiy Xitoy dengizi orqali Vetnam tomon yo‘l olgan. Kapitan samolyotning 10,6 km balandlikda uchayotganini bildirgan va hammasi joyida bo‘lgan.

Soat 1:19 da Malayziya havo harakati boshqaruv markazi uchuvchilarga Vetnam nazoratchilari bilan bog‘lanishni buyurgan. Kapitan “Xayrli tun, MAS 370”, deb javob bergan. Bu samolyotdan eshitilgan oxirgi so‘zlar edi.

Keyingi 30 soniya ichida MH370 radarlardan yo‘qolgan. Malayziya va Vetnam havo harakati boshqaruvchilari samolyot bilan bog‘lana olmagan. Samolyotning Pekinga qo‘nishi kerak bo‘lgan vaqt o‘tib ketganidan so‘ng soat 6:32 da qidiruv va qutqaruv ishlari boshlangan.

Dastlabki qidiruv ishlari samolyot oxirgi ko‘ringan joy – Janubiy Xitoy dengizida olib borilgan. Operatsiyada 7 ta davlatdan 34 ta kemalar va 28 ta samolyot ishtirok etgan. Biroq bir necha kunlab davom etgan harakatlarga qaramay, hech qanday iz topilmagan.

2014 yil 12 mart kuni harbiy radarlar kutilmagan ma’lumotni oshkor qildi. MH370 Vetnamga tomon emas, balki g‘arbga burilib, Malayziya ustidan o‘tib, Nikobar orollari tomon Andaman dengiziga yo‘l olgan.

Nega samolyot yo‘nalishini o‘zgartirdi? Texnik nosozlik, o‘g‘irlab ketish yoki boshqa sababmi? Bu savollar hanuzgacha javobsiz qolmoqda.

Samolyotning aniq joylashuvi noma’lum bo‘lsa-da, bir sun’iy yo‘ldosh MH370dan kelgan 7 ta aloqa signalini qayd etgan. Bu signallar samolyotning avtomatik tarzda sun’iy yo‘ldoshga ulanishga urinayotganini bildirardi. Ushbu signallardan foydalanib, tergovchilar samolyotning taxminiy so‘nggi yo‘nalishini aniqladi. Bu hudud “7-ark” deb nomlanib, Avstraliya g‘arbida, Hind okeanida joylashgan edi. Ushbu hudud dunyodagi eng yirik qidiruv operatsiyasining markaziga aylandi, operatsiya 160 million dollardan ortiq mablag‘ga tushdi.

Yillar davomida samarasiz bo‘lgan qidiruv ishlari natijasi 2015 yilda o‘zgardi. Reyunon orolida MH370ga tegishli bo‘lgan bir bo‘lak topildi. Keyinchalik turli orollarda samolyotga tegishli bo‘lgan jami 27 ta bo‘lak topildi. Bu qoldiqlar samolyotning okeanga qulaganini tasdiqladi.

Samolyot nima uchun qulagan? Mutaxassislar bir nechta nazariyalarni taklif qildi:

• Uchuvchining o‘z joniga qasd qilishi: Ba’zilar kapitan samolyotni qasddan qulatgan deb taxmin qilmoqda. Biroq bu nazariya bahsli, chunki uning ruhiy kasallik yoki shaxsiy muammolari yo‘q edi.
• Terrorizm: ikki yo‘lovchi qalbaki pasport bilan uchgan, lekin ular zararsiz odamlar ekanligi aniqlandi.
• Kislorod yetishmovchiligi: texnik nosozlik tufayli kislorod yo‘qolib, samolyot avtomatik boshqaruvda yonilg‘i tugaguncha uchib ketgani taxmin qilinmoqda.
• Odamlar tasavvurlari va fitnalar: begona sayyoraliklar, maxfiy harbiy operatsiyalar yoki yangi “Bermud uchburchagi” kabi “aqldan ozdiruvchi” nazariyalar ilgari surildi, lekin ular dalilga ega emas.

2022 yilda aerokosmik muhandis Richard Godfrey yangi texnologiyadan foydalangan holda MH370 yo‘lini aniqlash usulini taklif qildi. Uning hisob-kitoblariga ko‘ra, samolyot Hind okeanidagi “7-ark” yaqinida, 4 kilometr chuqurlikda joylashgan.

Agar uning prognozlari to‘g‘ri bo‘lsa, MH370ni nihoyat topish mumkin bo‘ladi. Yangi qidiruv ishlari ancha kichikroq hududni qamrab oladi.

MH370ning yo‘qolishi aviatsiya tarixidagi eng katta sir bo‘lib qolmoqda. O‘n yildan ko‘p vaqt o‘tgan bo‘lsa-da, tergovchilar va tadqiqotchilar javob izlashda davom etmoqda. Yo‘lovchilarning oilalari uchun bu fojia hali ham ochiq. Dunyo ushbu sir bir kun hal bo‘lishini umid bilan kutmoqda.