AQSH moliya tizimiga zarba: Silikon vodiysi banki qanday quladi?

Mamlakatdagi eng yirik 16 kreditor bo‘lgan va yuzlab zamonaviy raqamli bizneslarga kredit beruvchi Silikon vodiysi banki (SVB) qanday qilib to‘satdan bankrot bo‘ldi. Ushbu voqelik nafaqat AQSH balki dunyo miqyosidagi bank tizimiga kattagina ta’sir ko‘rsatadi. 

10 mart kuni federal hukumat likvidlik muammolari tufayli muammoli kompaniyani yopib qo‘ygandan so‘ng, Silikon vodiysi bankining IT-sanoatning tanlagan kreditori sifatidagi 40 yillik hukmronligini keskin to‘xtatdi.

Kaliforniyada joylashgan ushbu bank 1983 yilda tashkil etilgan. U Silikon vodiysidagi texnologiya gigantlari, venchur kapitali firmalari va startaplar uchun bank xizmatlarini taklif qilgan va depozitlarni qabul qilgan.

Bank oddiy Silikon vodiysi standartlaridan ajralib turmasa va biznes hamjamiyatidan tashqarida unchalik ma’lum bo‘lmasa ham so‘nggi vaqtlarda texnologiya sanoatida juda katta rol o‘ynayotgan edi.

Foiz stavkalarining oshishi va so‘nggi paytlarda IT-sanoatning tanazzulga uchrashi tufayli ko‘plab mijozlar o‘z depozitlarini kamaytirib, bankni moliyaviy qiyinchilikka duchor qildi.

Silikon vodiysi banki haqida nimalarni bilish muhim?

9 mart kuni bankning bosh kompaniyasi aksiyalari 60 foizgacha tushib ketdi.

Bankrot bo‘lishidan va Federal Depozitlarni Sug‘urtalash Korporatsiyasi (FDSK) tomonidan qo‘lga kiritilishidan oldin, taniqli texnologiya kreditor SVB Federal rezerv ma’lumotlariga ko‘ra, AQSHdagi 16-yirik bank edi.

Bank, asosan, dastlabki bosqichdagi texnologiya kompaniyalari va sanoat tizimida faol bo‘lgan investorlarga xizmat ko‘rsatdi. U kapitalni oshirish, kapitalni himoya qilish, pul oqimini boshqarish va jahon bozorlariga chiqishda yordam berish kabi moliyaviy va bank xizmatlarini taklif etib kelgan.

2022 yil 31 dekabr holatiga ko‘ra, bank aktivlari 209 mlrd dollarni tashkil qilgan. SVBning qulashi 2008 yildagi moliyaviy inqirozdan keyingi eng yirik va Washington Mutual Inc bankrotligidan keyin tarixda ikkinchi eng yirik bank inqirozidir.

Silikon vodiysi bankining yopilishiga nima sabab bo‘ldi?

Kompaniya katta yo‘qotishlarni oshkor qilishidan ikki hafta oldin SVB bosh direktori Greg Bekker 3,6 million dollarlik aksiyalarini sotgani aniqlandi. Bu haqda “The Post” e’lon qilgan hisobotda qayd etilgan.

Xatarlarni boshqarish kompaniyasi Moody’s Investors Service SVB xodimlarini kompaniyaning kredit reytingini pasaytirishga tayyorlanayotgani haqida ogohlantirgan. Moody’s agentligidan xabar olgandan so‘ng, SVB kapitalni jalb qilish rejasini ishlab chiqish va likvidlikdan xavotirda bo‘lgan investorlarni ishontirish uchun Goldman Sachs bilan bog‘lanishi kerak edi.

Goldmanning urinishlari muvaffaqiyatsiz bo‘ldi va bosh direktorning mijozlar bilan qilgan konferensiya qo‘ng‘irog‘i yordam bermadi. Qimmatli qog‘ozlar bo‘yicha bir nechta bitimlar bo‘yicha soliq to‘langanidan keyin SVB 1,8 milliard dollar zarar ko‘rdi.

Bank aktivlari 10 mart kuni FDSK tomonidan musodara qilindi va bu bankning yirik bankrotligiga aylanib ketdi. Asosan texnik xodimlar va venchur kapitali bilan ta’minlangan korxonalar tomonidan qo‘yilgan depozitlarni olib qo‘yish natijasida yuzaga kelgan bankdagi harakatlar uning qulashiga olib keldi.

12 mart kuni moliyaviy regulyatorlar Prezident Bayden hukumatning harakat yo‘nalishini va soliq to‘lovchilarning qutqaruv uchun pul to‘lamaslik haqidagi va’dasini himoya qilganiga qaramay, Nyu-Yorkning Imzo bankini yopib qo‘ydi.

AQSHda Silikon vodiysi bankining qulashi bo‘yicha tergov boshlandi.

AQSH Adliya vazirligi SVB to‘satdan qulashi munosabati bilan tergov ishini ochdi.

“Tergov dastlabki bosqichda amalga oshirilmoqda va federal prokurorlar nimaga e’tibor qaratayotgani hozircha noma’lum”, deyiladi xabarda.

Hisobotga ko‘ra, Potensial diqqat markazida bankning muvaffaqiyatsizligidan bir necha hafta oldin kompaniya aksiyalarini bir necha bank rahbarlari tomonidan sotish bo‘lishi mumkin.

Bir nechta yuridik ekspertlarning ta’kidlashicha, bankning muvaffaqiyatsizligidan bir nechta hafta oldin ayrim bank rahbarlari kompaniya aksiyalarini sotishni boshlagan.

FDSK halokatga uchrashidan avvalroq SVB va Signature Bank aktivlarini nazoratga olgan edi. Buning ortidan Prezident Jo Bayden xalqni omonatchilarning pullari himoya qilinishiga ishontirdi.

Federal zahira vitse-prezident Maykl Barr SVBning tartibga solinishini bo‘yicha boshqaruvchilikni qo‘lga oldi.

“Biz ushbu firmani nazorat qilganimizdagi tajribani ishga solib vaziyatdan sinchkovlik bilan chiqib ketishimiz va har tomonlama uni ko‘rib chiqishimiz kerak”, deydi Barr.

Federal zaxira tizimi boshqaruvchilar kengashi raisi Jerom Pauyell ham Kremniy vodiysi banki bilan bog‘liq voqealar tashkilot tomonidan shaffof va tezkor ko‘rib chiqilishini ma’lum qilgan.

Javohir Qadamov