Hozircha biz uchinchi jahon urushi emas, ikkinchi sovuq urush holatidamiz – “Bloomberg”

Qo‘shma Shtatlarda yashovchi shotlandiyalik tarixchi Nil Fergyuson o‘zining maqolasida dunyo ikkinchi sovuq urush davrida yashayotganini qayd etdi. Uning ushbu maqolasi “Bloomberg” nashrida chop etildi. 

Uning fikricha, AQSH va Yevropa davlatlari Xitoy, Rossiya va Eronning birlashishiga qarshilik qilmoqda va bu mojaroda g‘olib kimligi noma’lum.

Bundan tashqari, so‘nggi sovuq urushdan farqli o‘laroq, Xitoy AQSH uchun Sovet Ittifoqiga qaraganda ancha kuchli iqtisodiy raqibdir.

O‘z navbatida, AQSHlik spiker Mayk Jonson Qo‘shma Shtatlar Vladimir Putinning “Yevropa bo‘ylab yurishiga” ruxsat bermasligini, shuningdek, Rossiya, Xitoy, Eron va Shimoliy Koreyaga Vashington “erkinlikni himoya qilishini” ko‘rsatishi kerakligini aytgan. 

Fergyusonning yozishicha, “Fox News” telekanalining sobiq boshlovchisi Taker Karlson kabi odamlar uchun Ukrainadagi urush shunchaki "uzoq mamlakatda biz hech narsa bilmaydigan odamlar o‘rtasidagi janjaldir".

Tarixchi Xitoyning Rossiya harbiy sanoatiga ko‘rsatayotgan katta yordamini ham qayd etadi.

“Pekin tinchlikparvar sifatida harakat qilmoqchi, degan da’volarga qaramay, 2022 yil bahorida rus qo‘shinlari Kiyevdan chekinganidan beri Si Szinpinning qo‘llab-quvvatlashi "Putinning omon qolishi" uchun hal qiluvchi ahamiyatga ega bo‘ldi”, deydi u maqolasida.

Shuningdek, Tehron Rossiyaga 2024 yil aprel oyi o‘rtalarida Isroilga uchirilganlarga o‘xshash dron va raketalar yetkazib bermoqdaligini yozgan. 

Uning qayd etishicha, Rossiya esa, ehtimol, Eronning havo mudofaasini kuchaytirishga yordam beradi. O‘z navbatida, Xitoy Eron neftining asosiy xaridorlaridan biri bo‘lib, Xitoy Tashqi ishlar vaziri Tehronni Isroilga qilingan hujumda qoralamadi.

“Ehtimoliy eng xavfli ssenariy Xitoy, Rossiya va, ehtimol, Eron ishtirokida mafkura emas, balki bir-birini to‘ldiruvchi noroziliklar birlashtirgan “gegemonizmga qarshi” koalitsiyani yaratish bo‘lishi mumkin. Bu o‘zgarishlar miqyosi jihatidan bir paytlar Xitoy-Sovet bloki qo‘ygan muammoni eslatishi mumkin, ammo bu safar Xitoy yetakchi, Rossiya esa unga ergashuvchi bo‘lishi ehtimoldan xoli emas. Bunday prognozlarga qaramay, Jo Bayden ma’muriyati so‘nggi uch yil ichida (ixtiyoriy va bilmagan holda) koalitsiyani haqiqatga aylantirish uchun ko‘p ishlarni amalga oshirdi”, deydi u Zbignev Bjezinskining ishidan iqtibos keltirib. 

Uning tushuntirishicha, Qo‘shma Shtatlar afg‘onlarni “Tolibon” hukmronligi ostida qoldirib, Rossiyani Ukrainaga hujum qilishdan, Eronni esa Isroil bilan ziddiyatni kuchaytirishdan to‘xtata olmadi.

“Hozircha, baxtimizga, biz uchinchi jahon urushi emas, ikkinchi sovuq urush holatidamiz. Biroq, ikkinchi sovuq urush birinchisiga qaraganda tezroq rivojlanmoqda. O‘sha paytda ham, hozir ham Sovuq urushning sabablari mafkuraviy edi. Ba’zi respublikachilar erkinlikni himoya qilish haqida gapirishga qaytishdi, ammo Putin va Si Szinpin uchun bu Markaziy razvedka boshqarmasi tomonidan qo‘llab-quvvatlangan "rangli inqiloblar"ning belgisidir. Bu, shuningdek, texnologik poyga, inflyatsiya va ichki bo‘linish. Xitoy va Rossiya o‘rtasidagi hozirgi birlik AQSH va uning ittifoqchilari uchun haqiqiy bosh og‘rig‘i. Biroq, har ikki tomonga qo‘shilmaslikni ma’qul ko‘rmaydigan ko‘plab davlatlar bor”, deb yozadi Fergyuson.

Uning so‘zlariga ko‘ra, farqi shundaki, Xitoy Sovet Ittifoqiga qaraganda ancha kuchli iqtisodiy raqib. Bundan tashqari, G‘arb Xitoy bilan iqtisodiy jihatdan ulkan ta’minot zanjiri orqali SSSR bilan hech qachon bog‘lanmagan. G‘arb davlatlari ishlab chiqarish quvvati bo‘yicha ham Xitoydan ancha zaif. Yana bir farq shundaki, AQSHning moliyaviy siyosati butunlay barqaror bo‘lmagan yo‘lda.

Fergyuson, shuningdek, G‘arb ittifoqlari bu safar birinchi sovuq urush davridagiga qaraganda zaifroq bo‘lishi mumkinligini ta’kidlaydi.

Uning fikriga ko‘ra, G‘arb "ikkinchi sovuq urushning natijasiga o‘ziga juda ishonmasligi kerak".

“Shunga qaramay, birinchi sovuq urush bilan yakuniy o‘xshashlik bor, men buni yuqorida aytmaganman. Hozir, xuddi o‘sha paytdagidek, Vashingtonda kommunistik super kuch jiddiy xavf tug‘dirishi haqida ikki partiyali konsensus mavjud. Bu yil javob berilishi kerak bo‘lgan siyosiy savol – bu tahdidga kim yaxshiroq qarshi tura oladi?”, deydi tarixchi.

Fergyusonning bildirishicha, Bayden ma’muriyati Jimmi Karter, Bill Klinton va Barak Obama tomonidan qo‘llanilgan demokratik yondashuvga amal qilmoqda.

“Bu to‘siqni emas, deyeskalatsiyani anglatadi va mudofaa byudjetini qisqartirishga olib keladi. Donald Tramp, aksincha, savdo urushlarini haqiqiy urushlarning "olovi va g‘azabi" dan afzal ko‘radi. Ammo u to‘sqinlik qilish uchun to‘g‘ri temperamentga ega, agar bizning dushmanlarimiz uni oldindan aytib bo‘lmaydigan deb bilishsa. Tramp davrida esa mudofaa xarajatlari oshdi. Garchi Bayden Xitoyni texnologik to‘sib qo‘yish siyosatini olib borgan bo‘lsa-da, u ko‘p jihatdan Trampnikiga qaraganda qattiqroq va samaraliroq bo‘lgan, ammo u endi zaif ko‘rinadi. U nafaqat Amerikaning dushmanlarini jilovlay olmadi. U hatto AQSHning yaqin ittifoqchisi Isroilni uning iltimosini bajarishga majburlay olmaydi. Shunday qilib, Eronning Isroilga hujumining yakuniy tarixiy ahamiyati uning Yaqin Sharqqa emas, balki AQSHdagi respublikachilar kayfiyatiga ta’siri bo‘lishi mumkin”, deya xulosa qiladi Fergyuson.