Трамп Панама ва Гренландияни эгаллаш учун ҳарбий куч ишлатишни истисно қилмади (видео)

АҚШнинг сайланган президенти Дональд Трамп Панама канали устидан назоратни қайтариб олиш ва Гренландияни эгаллаш учун Америка ҳарбий кучларидан фойдаланишни рад этишдан бош тортмоқда ва буни иқтисодий хавфсизликни ҳаракатлантирувчи омил сифатида баҳоламоқда. Бу ҳақда у кеча, 7 январь куни Мар-а-Лагода бўлиб ўтган матбуот анжуманида сўз очди.

Трамп Панама ва Гренландия билан боғлиқ режалари ҳақида гапирганида ҳарбий ёки иқтисодий мажбурловдан фойдаланмасликка кафолат беришдан очиқчасига бош тортди.

"Мен сизни бу иккисининг ҳеч бирига ишонтира олмайман. Лекин шуни айтишим мумкинки, улар бизга иқтисодий хавфсизлик учун керак", деди у журналистнинг саволига жавобан.

Трамп 1999 йилда 1977 йилдаги шартномага кўра, Панама назоратига ўтган Панама канали “Хитой томонидан бошқарилаётганини” даъво қилди, бу баёнот унинг стратегик сув йўлини АҚШ назоратига қайтариш ҳақидаги қайта-қайта чақириқлари фонида янгради.

"Панама канали бизнинг ҳарбийларимиз учун қурилган. Эътибор беринг, Панама канали мамлакатимиз учун жуда муҳим. У Хитой томонидан бошқарилади. Хитой! Биз Панама каналини Панамага бергандик, Хитойга эмас", деди Трамп. 

Гренландия ҳақида гап кетганда, Трамп Данияга иқтисодий қасос олиш билан таҳдид қилди ва агар бу давлат унинг ҳудудий амбицияларига қаршилик кўрсатса, у "Данияга жуда юқори даражада тариф қўйишини" таъкидлади.

Унинг таҳдидли нутқи шимолдаги қўшниси Канадани ҳам четлаб ўтмади. Трамп Канадани АҚШ штатига айлантириш учун "иқтисодий куч"дан фойдаланишдан манфаатдор эканини яна бир бор таъкидлади ва АҚШнинг энг яқин иттифоқчиларидан бирига кўрсатадиган ҳарбий ёрдамини танқид қилди.

Трамп Мар-а-Лагода нутқ ирод қилаётган бир пайтда унинг ўғли кичик Дональд Трамп Гренландиянинг пойтахти Нуук шаҳрига етиб борганди. У ерга фақат сайёҳ сифатида борганини даъво қилганига қарамай, кичик Трамп “Гренландияни яна буюк қилинг” деб ёзилган бош кийимларни тарқатгани хабар қилинган.

Панама ва Гренландияга икки томонлама эътибор миллий ва иқтисодий хавфсизлик учун АҚШ ҳудудий назоратини кенгайтиришга қаратилган сирли уринишдир. Панама канали авваллари АҚШ назорати остида бўлган бўлса-да, Гренландия Даниянинг автоном ҳудуди бўлиб қолиб, Америка таклифларини бир неча бор рад этган.

Трампнинг каналга оид борган сари қарама-қаршиликларга сабаб бўлаётган бир қатор баёнотлари, жумладан, АҚШ “Панама каналини Америка Қўшма Штатларига тўлиқ, тез ва сўроқсиз қайтаришни талаб қилади” деган сўнгги таҳдидидан кейин Панама Президенти Хосе Рауль Мулино Трампнинг талабларини рад этиб, каналнинг "ҳар бир квадрат метри" Панама суверенитети остида қолишини эълон қилди.

Сўнгги риторика АҚШ томонидан 1914 йилда қурилган ва ХХ асрнинг кўп қисмида ишлаган муҳим денгиз йўли бўйича риториканинг кескин кучайишини англатади. Қарама-қаршилик позицияси 1989 йилда АҚШнинг Панамага бостириб киришига олиб келган кескинликни акс эттиради. Унинг изоҳлари Америка Қўшма Штатларининг Панамага ҳарбий аралашуви тарихини ҳисобга олган ҳолда алоҳида ташвиш уйғотмоқда.

1989 йил декабрь ойида Қўшма Штатлар "Адолатли сабаб" операциясини бошлаган ва Панама ҳарбий раҳбари Мануэль Норьегани ағдариш учун мамлакатда бўлган 12 000 америкалик ҳарбий хизматчиларга қўшилиш учун 9000 аскарни жойлаштирган. АҚШнинг 23 ҳарбий хизматчиси ва 500 га яқин Панама фуқаросининг ўлимига сабаб бўлган босқин Америка Давлатлари Ташкилоти ва Европа Парламенти томонидан халқаро ҳуқуқнинг бузилиши сифатида қораланган. Бу, шунингдек, Норьеганинг четлатилишига олиб келди, кейинчалик у гиёҳванд моддалар савдосида айбланиб, АҚШда 40 йил қамоқ жазосига ҳукм қилинади.

Эслатиб ўтамиз, кечаги матбуот анжуманида Дональд Трамп Мексика кўрфазини “Америка кўрфази” деб ўзгартириш ниятида эканини ҳам айтганди. Шунингдек, у Truth Social ижтимоий тармоғида Америка Қўшма Штатларининг Канада билан бириктирилган харитасини эълон қилди.