Tramp Panama va Grenlandiyani egallash uchun harbiy kuch ishlatishni istisno qilmadi (video)

AQSHning saylangan prezidenti Donald Tramp Panama kanali ustidan nazoratni qaytarib olish va Grenlandiyani egallash uchun Amerika harbiy kuchlaridan foydalanishni rad etishdan bosh tortmoqda va buni iqtisodiy xavfsizlikni harakatlantiruvchi omil sifatida baholamoqda. Bu haqda u kecha, 7 yanvar kuni Mar-a-Lagoda bo‘lib o‘tgan matbuot anjumanida so‘z ochdi.

Tramp Panama va Grenlandiya bilan bog‘liq rejalari haqida gapirganida harbiy yoki iqtisodiy majburlovdan foydalanmaslikka kafolat berishdan ochiqchasiga bosh tortdi.

"Men sizni bu ikkisining hech biriga ishontira olmayman. Lekin shuni aytishim mumkinki, ular bizga iqtisodiy xavfsizlik uchun kerak", dedi u jurnalistning savoliga javoban.

Tramp 1999 yilda 1977 yildagi shartnomaga ko‘ra, Panama nazoratiga o‘tgan Panama kanali “Xitoy tomonidan boshqarilayotganini” da’vo qildi, bu bayonot uning strategik suv yo‘lini AQSH nazoratiga qaytarish haqidagi qayta-qayta chaqiriqlari fonida yangradi.

"Panama kanali bizning harbiylarimiz uchun qurilgan. E’tibor bering, Panama kanali mamlakatimiz uchun juda muhim. U Xitoy tomonidan boshqariladi. Xitoy! Biz Panama kanalini Panamaga bergandik, Xitoyga emas", dedi Tramp. 

Grenlandiya haqida gap ketganda, Tramp Daniyaga iqtisodiy qasos olish bilan tahdid qildi va agar bu davlat uning hududiy ambitsiyalariga qarshilik ko‘rsatsa, u "Daniyaga juda yuqori darajada tarif qo‘yishini" ta’kidladi.

Uning tahdidli nutqi shimoldagi qo‘shnisi Kanadani ham chetlab o‘tmadi. Tramp Kanadani AQSH shtatiga aylantirish uchun "iqtisodiy kuch"dan foydalanishdan manfaatdor ekanini yana bir bor ta’kidladi va AQSHning eng yaqin ittifoqchilaridan biriga ko‘rsatadigan harbiy yordamini tanqid qildi.

Tramp Mar-a-Lagoda nutq irod qilayotgan bir paytda uning o‘g‘li kichik Donald Tramp Grenlandiyaning poytaxti Nuuk shahriga yetib borgandi. U yerga faqat sayyoh sifatida borganini da’vo qilganiga qaramay, kichik Tramp “Grenlandiyani yana buyuk qiling” deb yozilgan bosh kiyimlarni tarqatgani xabar qilingan.

Panama va Grenlandiyaga ikki tomonlama e’tibor milliy va iqtisodiy xavfsizlik uchun AQSH hududiy nazoratini kengaytirishga qaratilgan sirli urinishdir. Panama kanali avvallari AQSH nazorati ostida bo‘lgan bo‘lsa-da, Grenlandiya Daniyaning avtonom hududi bo‘lib qolib, Amerika takliflarini bir necha bor rad etgan.

Trampning kanalga oid borgan sari qarama-qarshiliklarga sabab bo‘layotgan bir qator bayonotlari, jumladan, AQSH “Panama kanalini Amerika Qo‘shma Shtatlariga to‘liq, tez va so‘roqsiz qaytarishni talab qiladi” degan so‘nggi tahdididan keyin Panama Prezidenti Xose Raul Mulino Trampning talablarini rad etib, kanalning "har bir kvadrat metri" Panama suvereniteti ostida qolishini e’lon qildi.

So‘nggi ritorika AQSH tomonidan 1914 yilda qurilgan va XX asrning ko‘p qismida ishlagan muhim dengiz yo‘li bo‘yicha ritorikaning keskin kuchayishini anglatadi. Qarama-qarshilik pozitsiyasi 1989 yilda AQSHning Panamaga bostirib kirishiga olib kelgan keskinlikni aks ettiradi. Uning izohlari Amerika Qo‘shma Shtatlarining Panamaga harbiy aralashuvi tarixini hisobga olgan holda alohida tashvish uyg‘otmoqda.

1989 yil dekabr oyida Qo‘shma Shtatlar "Adolatli sabab" operatsiyasini boshlagan va Panama harbiy rahbari Manuel Noregani ag‘darish uchun mamlakatda bo‘lgan 12 000 amerikalik harbiy xizmatchilarga qo‘shilish uchun 9000 askarni joylashtirgan. AQSHning 23 harbiy xizmatchisi va 500 ga yaqin Panama fuqarosining o‘limiga sabab bo‘lgan bosqin Amerika Davlatlari Tashkiloti va Yevropa Parlamenti tomonidan xalqaro huquqning buzilishi sifatida qoralangan. Bu, shuningdek, Noreganing chetlatilishiga olib keldi, keyinchalik u giyohvand moddalar savdosida ayblanib, AQSHda 40 yil qamoq jazosiga hukm qilinadi.

Eslatib o‘tamiz, kechagi matbuot anjumanida Donald Tramp Meksika ko‘rfazini “Amerika ko‘rfazi” deb o‘zgartirish niyatida ekanini ham aytgandi. Shuningdek, u Truth Social ijtimoiy tarmog‘ida Amerika Qo‘shma Shtatlarining Kanada bilan biriktirilgan xaritasini e’lon qildi.