Зеленский қаршисидаги 3 та ҳалокатли йўл. АҚШ Украинага турли таклифлар юборди

Фойдали қазилмаларга кириш ҳуқуқига эга чиқишни назарда тутувчи келишув бўйича музокаралар бошланганидан бери Вашингтон Киевга битимнинг учта вариантини таклиф қилди. Бу ҳақда “The Economist” хабар берди.

Нашр бу келишувларни “ёмон”, “таклиф қилинганларнинг энг яхшиси” ва “ҳалокатли” дея таърифлади. “The Economist” келишувни “Украина рад эта олмайдиган таклиф” деб атамоқда.

Украиналик манбаларнинг маълум қилишича, келишув ғояси Украина томонига 2024 йилнинг сентябрида келган. Ўшанда Украина Президенти Владимир Зеленский келажакда хавфсизлик ёрдами ва НАТОга таклиф эвазига АҚШга қазиб олиш ҳуқуқини беришни таклиф қилган.

Аммо АҚШ Президенти Дональд Трамп Вашингтон Киевга аллақачон кўрсатган ёрдам учун компенсация сифатида Украина ресурслари ва инфратузилмасини талаб қилиб, бу ғояни остин-устун қилди.

Нашр манбаларига кўра, музокаралар бошланганидан бери Украина расмийлари АҚШ музокарачиларининг кетма-кет учта гуруҳи билан учрашган, уларнинг ҳар бири келишувнинг ўзига хос версиясини илгари сурмоқда.

Шундай қилиб, келишувнинг биринчи, “ёмон” версиясини 12 февраль куни АҚШ Молия вазири Скотт Бессент Зеленскийга тақдим этган. “Financial Times” нашрининг ёзишича, америкалик вазир Украина Президентидан Қўшма Штатларга табиий ресурслар учун 500 миллиард доллар товон тўлашни талаб қилувчи шартномани имзолашни талаб қилган. Айтилишича, Зеленский Бессент билан музокаралар чоғида “жуда ғазабланган”.

Қайд этилишича, шартноманинг иккинчи варианти, “[таклиф қилинганларнинг] энг яхшиси” Украина томонига Трампнинг Украина ва Россия бўйича махсус вакили Кит Келлог ва АҚШ вице-президенти Жеймс-Дэвид  Вэнс томонидан Мюнхен хавфсизлик конференциясида тақдим этилган.

“The Economist” нашрининг ёзишича, биринчи версия сингари, иккинчи версияда ҳам Украинага мудофаа ишларида ёрдам бериш ваъдалари йўқ, фақат Қўшма Штатлар томонидан қазиб олинган ресурсларни ҳимоя қилиш тўғрисидаги банддан ташқари. Аммо, Украина ҳукуматидаги манбанинг таъкидлашича, иккинчи версияда “қазилмаларга кириш ҳуқуқини хаёлий қарзни тўлаш сифатида кўрсатишга уриниш бўлмаган”.

Иккинчи вариантга жавобан Украина қарши таклиф билан чиққан, бироқ унинг моҳиятини нашр ошкор этмаган.

Бироқ, “The Economist”нинг ёзишича, 20 февраль куни Киев келишувнинг учинчи, “ҳалокатли” версиясидан “ҳайратда қолган”, унинг ортида эса АҚШ Савдо вазири Ховард Лутник турибди.

“Украинага аввалги барча музокараларни унутиб, кичик фойда эвазига ресурсларни ўтказиш ғоясига кўникиш кераклиги айтилди. Рози бўлинг ёки кетинг – ва урушни ютқазинг”, деб ёзади “The Economist”.

Ушбу версияга кўра, АҚШ Украинадан келажакдаги давлат даромадларининг 50 фоизини табиий ресурслар ва инфратузилма, жумладан, портлардан АҚШ ҳукуматига тегишли янги инвестиция фондига ўтказишни талаб қилмоқда. Ушбу жамғармага бадаллар жамғарманинг умумий миқдори 500 миллиард долларга етгунча давом этади. 

“Бу миқдор Трампнинг уруш бошланганидан бери Америка Украинага ёрдам учун қанча маблағ сарфлагани ҳақидаги жуда ошириб юборилган даъволарига мос келади. Ҳукумат даромадларининг ҳозирги даражасида бу юзлаб йилларни олади”, дея таъкидлайди “The Economist”.

“Агар биз буни худди шундай имзоласак, эртага бизни офисдан ҳайдаб чиқишади ва ғазабланган оломон бизни осади”, дейди Нашр билан суҳбатлашган Украина расмийларидан бири.

Нашрнинг украиналик манбалари келишув бўйича музокаралар боши берк кўчага кириб қолганини инкор этмоқда. Бироқ, уларнинг айтишича, музокара олиб бораётган учта жамоадан қайси бири билан гаплашиш кераклиги ҳар доим ҳам аниқ эмас.

АҚШ Молия вазирлиги ҳаттоки Киевга келишувнинг Латник версияси тақдим этилганида ҳам музокаралар учун масъул эканини таъкидлаган.