Захарова Озарбайжон ва Арманистон можароси бўйича Россиянинг позициясини очиқлади

Россия Арманистон-Озарбайжон чегарасидаги вазиятни нормаллаштириш учун жадал ҳаракатларни давом эттирмоқда. Бу ҳақда бугун, 29 сентябрь куни бўлиб ўтган брифингда Россия Ташқи ишлар вазирлиги расмий вакили Мария Захарова маълум қилди. 

“Мамлакатимиз Баку ва Ереван билан алоқада Арманистон-Озарбайжон чегарасидаги вазиятни деескалация қилиш бўйича кучли саъй-ҳаракатларни давом эттирмоқда”, дейди у. 

Захарова Коллектив хавфсизлик шартномаси ташкилоти орқали ҳам тегишли чоралар кўрилаётганини эслатиб, барқарор ўт очишни тўхтатиш ва барча кучларни аввалги позицияларига олиб чиқиш зарурлигини таъкидлаган. 

Шу билан бирга, дипломат бир қатор минтақавий бўлмаган ўйинчиларнинг Жанубий Кавказга беқарорлик олиб келиш ёки Украинадаги беқарорлик ҳолатини постсовет маконининг бошқа қисмига ўтказишга уринишларига эътибор қаратди.  

Унинг қайд этишича, бугун ушбу ўйинчилар келишувларни амалга ошириш ғилдирагига тўсиқ қўйишга ҳаракат қилмоқда. 

“Биз Жанубий Кавказда барқарорлик гарови Россия, Озарбайжон ва Арманистон раҳбарларининг 2020 йил 9 ноябрь, 2021 йил 11 январь ва 26 ноябрдаги уч томонлама баёнотларининг барча қоидалари тўлиқ амалга оширилиши эканлигига ишонишда давом этамиз. Биз ҳозирги шароитда барча йўллар, жумладан, минтақадаги иқтисодий ва транспорт алоқаларини блокдан чиқариш, чегарани делимитация қилиш ва тинчлик шартномаси бўйича музокаралар олиб бориш бўйича ишларни фаоллаштиришни муҳим деб биламиз”, дейди Захарова.

Эслатиб ўтамиз, кеча, 28 сентябрь куни соат 18:00 атрофида ўт очишни тўхтатиш келишувига зид равишда Арманистон Қуролли Кучлари бўлинмалари Калбажар туманининг Алагёлляр йўналишида Озарбайжон армияси бўлинмаларини турли калибрли қуроллардан ўққа тутди.

Отишма оқибатида Озарбайжон армияси ҳарбий хизматчиси Нижат Ҳидоят ўғли Искандар яраланган. Аскарга зарур тиббий ёрдам кўрсатилган.

Жорий йилнинг 13 сентябрига ўтар кечаси Арманистон Мудофаа вазирлиги Озарбайжон Қуролли кучлари мамлакатнинг аҳоли пунктларини ўққа тутганини маълум қилди. Бакунинг қайд этишича, бу Ереваннинг провокацияларига жавобдир. Кейинроқ Озарбайжон ўт очишни тўхтатиш бўйича келишувларга эришгани ҳақида хабар берди.

Тўқнашувларда Озарбайжон томонидан 77 нафар, Арманистондан 105 нафар ҳарбий ҳалок бўлгани айтилди.

Қорабоғ уруши

1990-йиллар бошида минтақа қуролли можаро билан қамраб олинганди: Арманистон Озарбайжонга қарши агрессив ҳарбий ҳаракатларини бошлади, бу билан Озарбайжон ҳудудларини босиб олишга оид азалий режаларини амалга оширишга киришди.  Мазкур режанинг марказий қисми Қорабоғни Озарбайжондан бир томонлама ажратиб олиш ва уни Арманистон таркибига қўшиб олиш бўлган. Натижада Арманистон мазкур минтақани, жумладан, Хўжали ва Озарбайжоннинг бошқа еттита туманини ишғол этди. Ушбу агрессиянинг оқибати сифатида уруш 30 минг инсоннинг бошига етди. Бир миллионга яқин озарбайжонликлар қочоққа ва мажбурий кўчманчига айланди, минглаб одамлар дом-дараксиз йўқолди.

Озарбайжон ва Арманистон 2020 йил айнан Қорабоғ ҳудуди масаласида ўзаро ҳисоб-китоб қилиб олди. Иккинчи Қорабоғ уруши ёки “Ватан муҳорабаси” номи билан тарихга кирган ҳарбий тўқнашувлар 2020 йилнинг 27 сентябрь куни бошланиб, 44 кун давом этди. 2020 йилнинг 9 ноябридан 10 ноябрга ўтар кечаси “Тоғли Қорабоғда ўт очишни тўхтатиш ҳақида”ги баёнот имзоланди. Уруш якунларига кўра, Туркия қўлловидаги Озарбайжон ғалаба қилди. Россиянинг ёрдамига умид қилган Арманистон эса мағлубиятга юз тутди. 

Ҳарбий салоҳияти бўйича дунёда 11-ўринда турувчи Туркия Қорабоғ урушида фаол тарзда Озарбайжонни ҳам руҳий, ҳам сиёсий, ҳам ҳарбий жиҳатдан қўллади. Аслида, Туркия Биринчи Қорабоғ урушидан бери Озарбайжонни қўллаб келади. 2010 йилда икки давлат ҳарбий ҳамкорлик борасида стратегик шерикликка эришгач, ушбу қўллов амалий кўриниш касб эта бошлади. Шундан сўнг, Туркия Озарбайжон Қуролли Кучлари учун зобитлар тайёрлаб, ушбу давлатга қурол экспорт қилиш бўйича Россия ва Исроилдан сўнг учинчи ўринга чиқди. Айниқса, ўтган 2020 йилда қурол экспорти 6 баробарга ортиб кетди. Тоғли Қорабоғдаги тўқнашувлар олдидан эса бу икки давлат ўзаро ҳарбий дала ўқув машғулотларини ўтказди. Машғулотлар якунида Туркия Озарбайжонда 2 та F-16 қирувчи самолётини ҳам қолдиргани айтилади. Туркияда ишлаб чиқарилган “Bayraktar” учувчисиз ҳарбий аппаратларининг ҳам Озарбайжон ғалабасини таъминлашдаги ўрни юқори бўлди.

44 кунлик уруш якунларига кўра, Озарбайжон армияси мамлакатнинг 5 шаҳри, 4 та посёлка ва 286 та қишлоғини арман босқинчиларидан озод қилди. Озарбайжон Қуролли Кучларининг 2, 9 мингдан ортиқ ҳарбий хизматчиси ўз она юртларини озод қилиш учун курашда ҳалок бўлди.