Пашинянга қучоқ очган Макрон Алиевга қўнғироқ қилмоқчи

Франция Президенти Эммануэль Макрон яқин соатларда Озарбайжон раҳбари Илҳом Алиев билан телефон орқали мулоқот қилиш ниятида. Бу ҳақда у бугун, 26 сентябрь куни Парижда Арманистон Бош вазири Никол Пашинянни қабул қилаётганда маълум қилди. 

“Яқин соатларда Президент Алиев билан гаплашаман. Франция Жанубий Кавказ барқарор, ишончли ва фаровон минтақага айланиши учун ҳамма нарсани қилади", деб ишонтирди Франция раҳбари.  

Унинг қайд этишича, Президент Алиев ҳам минтақадаги беқарорликка чек қўйиш нияти ва ечимларга эришишга ҳисса қўшиш истагини билдирган. 

Макронга кўра, Франция вазиятни юмшатишга ва Арманистон ва Озарбайжон ўртасидаги музокараларни қайта бошлашга чақиради. 

“Чегарадаги вазият ўта оғирлигича қолмоқда. Париж куч ишлатишнинг ҳар икки томон учун ҳам муаммога ечим бўла олмаслиги ва мулоқотни кечиктирмасдан давом эттириш кераклигига ишончи комил”, дейди у.

Франция раҳбарининг алоҳида урғулашича, барча масалалар фақат музокаралар йўли билан ҳал қилиниши керак.  

“Мен тинчликни тиклашга ва музокараларни қайта бошлашга чақираман”, дейди Макрон. 

Макрон Пашинян билан учрашувда янги эскалацияга йўл қўймаслик учун ўт очишни тўхтатиш режимини мустаҳкамлаш масаласини муҳокама қилиш ниятида эканини айтди.  

“Биз Франция Европа Иттифоқи ва келишувда иштирок этаётган бошқа буюк давлатлар билан биргаликда мустаҳкам тинчликка эришишга қандай ҳисса қўшиши мумкинлигини тушуниш учун бир қатор масалалар юзасидан ҳам фикр алмашамиз. 

Биз Арманистон ва Туркия ўртасидаги муносабатларни нормаллаштириш имкониятларини ҳам муҳокама қилишни кутмоқдамиз. Бу қийин, аммо зарур мавзу”, дея таъкидлади Макрон. 

Эслатиб ўтамиз, Арманистон Бош вазири Никол Пашинян Макрон билан учрашувдан сўнг ўтказилган матбуот анжуманида Озарбайжонни совет давридаги чегараларга қайтишга чақирди. 

Жорий йилнинг 13 сентябрига ўтар кечаси Арманистон Мудофаа вазирлиги Озарбайжон Қуролли кучлари мамлакатнинг аҳоли пунктларини ўққа тутганини маълум қилди. Бакунинг қайд этишича, бу Ереваннинг провокацияларига жавобдир. Кейинроқ Озарбайжон ўт очишни тўхтатиш бўйича келишувларга эришгани ҳақида хабар берди.

Тўқнашувларда Озарбайжон томонидан 77 нафар, Арманистондан 105 нафар ҳарбий ҳалок бўлгани айтилди.

Қорабоғ уруши

1990-йиллар бошида минтақа қуролли можаро билан қамраб олинганди: Арманистон Озарбайжонга қарши агрессив ҳарбий ҳаракатларини бошлади, бу билан Озарбайжон ҳудудларини босиб олишга оид азалий режаларини амалга оширишга киришди.  Мазкур режанинг марказий қисми Қорабоғни Озарбайжондан бир томонлама ажратиб олиш ва уни Арманистон таркибига қўшиб олиш бўлган. Натижада Арманистон мазкур минтақани, жумладан, Хўжали ва Озарбайжоннинг бошқа еттита туманини ишғол этди. Ушбу агрессиянинг оқибати сифатида уруш 30 минг инсоннинг бошига етди. Бир миллионга яқин озарбайжонликлар қочоққа ва мажбурий кўчманчига айланди, минглаб одамлар дом-дараксиз йўқолди.

Озарбайжон ва Арманистон 2020 йил айнан Қорабоғ ҳудуди масаласида ўзаро ҳисоб-китоб қилиб олди. Иккинчи Қорабоғ уруши ёки “Ватан муҳорабаси” номи билан тарихга кирган ҳарбий тўқнашувлар 2020 йилнинг 27 сентябрь куни бошланиб, 44 кун давом этди. 2020 йилнинг 9 ноябридан 10 ноябрга ўтар кечаси “Тоғли Қорабоғда ўт очишни тўхтатиш ҳақида”ги баёнот имзоланди. Уруш якунларига кўра, Туркия қўлловидаги Озарбайжон ғалаба қилди. Россиянинг ёрдамига умид қилган Арманистон эса мағлубиятга юз тутди. 

Ҳарбий салоҳияти бўйича дунёда 11-ўринда турувчи Туркия Қорабоғ урушида фаол тарзда Озарбайжонни ҳам руҳий, ҳам сиёсий, ҳам ҳарбий жиҳатдан қўллади. Аслида, Туркия Биринчи Қорабоғ урушидан бери Озарбайжонни қўллаб келади. 2010 йилда икки давлат ҳарбий ҳамкорлик борасида стратегик шерикликка эришгач, ушбу қўллов амалий кўриниш касб эта бошлади. Шундан сўнг, Туркия Озарбайжон Қуролли Кучлари учун зобитлар тайёрлаб, ушбу давлатга қурол экспорт қилиш бўйича Россия ва Исроилдан сўнг учинчи ўринга чиқди. Айниқса, ўтган 2020 йилда қурол экспорти 6 баробарга ортиб кетди. Тоғли Қорабоғдаги тўқнашувлар олдидан эса бу икки давлат ўзаро ҳарбий дала ўқув машғулотларини ўтказди. Машғулотлар якунида Туркия Озарбайжонда 2 та F-16 қирувчи самолётини ҳам қолдиргани айтилади. Туркияда ишлаб чиқарилган “Bayraktar” учувчисиз ҳарбий аппаратларининг ҳам Озарбайжон ғалабасини таъминлашдаги ўрни юқори бўлди.

44 кунлик уруш якунларига кўра, Озарбайжон армияси мамлакатнинг 5 шаҳри, 4 та посёлка ва 286 та қишлоғини арман босқинчиларидан озод қилди. Озарбайжон Қуролли Кучларининг 2, 9 мингдан ортиқ ҳарбий хизматчиси ўз она юртларини озод қилиш учун курашда ҳалок бўлди.