“Gazprom” Turkiyadagi gaz markazini qurish rejalarini to‘xtatdi

Rossiyaning “Gazprom” korporatsiyasi Turkiyada yangi gaz taqsimlash markazini yaratish rejalarini jimgina to‘xtatdi va shu bilan Ukrainada Rossiya urushi boshlanganidan keyin yo‘qolgan Yevropa bozorlarida o‘z o‘rnini tiklash uchun potensial imkoniyatni yopdi. Bu haqda kecha, 3 iyun kuni “Bloomberg” xabar berdi.

Avvalroq Rossiya rasmiylari “Shimoliy oqim” orqali yetkazib berishni to‘xtatish va Ukraina hududi orqali tranzitni bekor qilish munosabati bilan bunday markazni yaratish imkoniyatini ko‘rib chiqqan edi. Bir necha oylik variantlarni o‘rganib chiqqandan so‘ng, “Gazprom” bu qadam amaliy emas degan xulosaga keldi va asosan loyiha ustida ishlashni to‘xtatdi.

2022 yil oktyabr oyida Rossiya Prezidenti Vladimir Putin bu tashabbus haqida omma oldida gapirdi. Uning fikriga ko‘ra, gap yiliga 55 milliard kubometr haqida ketayotgan mumkin, bu taxminan “Shimoliy oqim” quvvatiga teng bo‘ladi. Uni amalga oshirish Qora dengiz bo‘ylab qimmat quvurlarni yotqizishni talab qiladi, lekin Rossiya rahbari loyiha oxir-oqibatda “iqtisodiy jihatdan foydali” va Yevropaning boshqa yo‘nalishlariga qaraganda ishonchliroq bo‘lishi mumkin, deb hisoblaydi.

“Turkiya markazini yaratish g‘oyasi “Gazprom”dan chiqmagan va Kremlga yaqin siyosiy doiralarda paydo bo‘lgan bo‘lishi mumkin edi”, deb yozadi “Bloomberg”. 

Korporatsiya menejerlari dastlab Putin konsepsiyani omma oldida targ‘ib qilayotganini eshitib hayron bo‘lgan. Shunga qaramay, gaz gigantining eksport bo‘limi reja ustida faol ishlay boshlagan. Anqaraning dastlabki qiziqishi va Moskvaning 2022 va 2023 yillarda muzokaralar bir necha oy davom etishiga kafolat berganiga qaramay, loyiha oldinga siljimagan.

”Tafsilotlar ishlab chiqilgach, “Gazprom”ning qiziqishi tobora sovidi. Oqibatda Turkiya gazni mustaqil ravishda sotmoqchi bo‘lgan, Rossiya korporatsiyasi esa uni manfaatdor bo‘lmagan yetkazib beruvchi sifatidagina harakat qiladi”, deyiladi agentlik xabarida.

Bundan tashqari, Turkiyaning Janubiy Yevropaga eksport qilinadigan foydalanilmayotgan gaz quvurlari yo‘q. Turkiyaning Gretsiya va Bolgariyaga o‘tadigan quvurlari quvvati sezilarli qo‘shimcha yetkazib berish uchun juda cheklangan. 

“Bu omil narxlarni shakllantirish potensialiga ega bo‘lgan to‘liq ko‘lamli turk markazini yaratish istiqbollarini buzdi”, deb ta’kidladi nashr manbalaridan biri. 
Bundan tashqari, Yevropa Ittifoqi ham 2027 yil oxirigacha Rossiya gazining importini butunlay taqiqlashga tayyorlanmoqda. 

Yevropa Ittifoqi ma’lumotlariga ko‘ra, Yevropa Ittifoqiga a’zo davlatlar tomonidan import qilinadigan Rossiya quvur liniyasi gazining ulushi 2021 yildagi umumiy importning 40% dan 2023 yilda 8% atrofida kamaygan. Biroq tankerlar tomonidan yetkazib beriladigan suyultirilgan gazni hisobga olgan holda, u 15% ni tashkil etgan. Yevropa Ittifoqining Rossiyadan gazga qaramligini kamaytirishning kaliti AQSH va Qatardan suyultirilgan gaz sotib olish hajmining oshishi edi. Biroq, bu beixtiyor Yevropa bozoriga arzon narxlarda sotiladigan Rossiya suyultirilgan gazini yetkazib berishning keskin o‘sishiga olib kelgan.