O‘zbekistonda nega qimmatchilik bo‘lyapti? Markaziy bank raisi javob berdi

Bugun, 11 oktyabr kuni O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senatining yigirma uchinchi yalpi majlisi bo‘lib o‘tdi. Unda Ommaviy axborot vositalari va ijtimoiy tarmoqlarda joriy yil  11 oktyabr kuni O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senatining yigirma uchinchi yalpi majlisida Senatorlarning “Nima uchun mamlakatimizda narx-navoning o‘sishi keyingi oylarda Hamdo‘stlik mamlakatlari va qo‘shni davlatlardagiga nisbatan o‘rtacha 2-3 barobar ortiq bo‘lmoqda” degan savol bilan murojaat qilindi. 

Markaziy bank raisi Mamarizo Nurmuratov quyidagicha javob berdi: 

“Haqiqatan ham oxirgi ikki yilda biz ongli ravishda o‘sha narsaga (yuqori inflyatsiyaga) yo‘l qo‘ydik, ya’ni inflyatsiya darajasi ma’lum bir darajada boshqa davlatlarga nisbatan bizda yuqori bo‘ldi. Bu nima bilan izohlanadi? Eng avvalo, boshqa davlatlar 30 yil oldin qilingan bozor tamoyillariga o‘tishni, biz haqiqiy hayotda oxirgi 3 yilda amalga oshirdik. Ya’ni, narxlarni erkinlashtirish borasida qilinadigan ishlarimizni oxirgi yillarda amalga oshirmoqdamiz. 

Biz shu paytgacha boshqariladigan narxlarni haqiqiy bozor holatidan kelib chiqib emas, aksincha, past darajada ushlab turib, xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarga zararga bo‘lsa ham narxni ushlab turdik, lekin buni bozor ko‘tarmaydi. Shuning uchun, bizning birinchi qilayotgan ishlarimiz, boshqariladigan narxlarni erkinlashtirish orqali kelgusi faoliyat uchun zaminni mustahkamlash uchun qilindi. 

Ikkinchi bir sababi, bu ham ob’ektiv sabab, bizda 27 yildan so‘ng investitsiya chanqoqligi degan tushuncha paydo bo‘ldi. Ushbu sharoitni Muxtaram Prezidentimiz yaratib berdilarki, hududlarda investitsion faollikni oshirish – bu maqsad o‘z-o‘zidan bo‘lmaydi. Albatta, bu qo‘shimcha mablag‘ni, qo‘shimcha resursni iqtisodiyotga chiqarishni taqozo qildi. Bu, o‘z navbatida, bank kreditlari, investitsion kreditlar davlat resurslarini chiqarish orqali amalga oshirildi. 

Bu, o‘z-o‘zidan iqtisodiyotdagi pul miqdorining ko‘payishiga olib keldi va buning inflyatsiyaga o‘z ta’siri bor, u saqlanib qoldi. Biz hozir bu borada ishlab, inflyatsiyani boshqarishni targetlash tizimiga o‘tish bo‘yicha Prezidentimizning Farmonlari loyihasini tayyorladik, bu borada ishlayapmiz. 

Uchinchi sababi, buni ham aytib o‘tishimiz kerak, bu valyuta bozorini erkinlashtirish bo‘lib, hamma davlatlar valyutasini erkin ayirboshlashni tashkil qilganda inflyatsiya bir necha barobar oshib ketgan. Bizda unga (valyuta siyosatini erkinlashtirishga qariyb 9 oy) tayyorgarlik ko‘rish orqali amalga oshirilishi, inflyatsiyani 2-3 barobar oshib ketishiga yo‘l qo‘ymadi. Agar, e’tibor beradigan bo‘lsak, valyuta kursimiz qariyb 2 barobar oshdi, bu o‘z-o‘zidan narxlarni ham 2 barobar oshishiga asos bo‘lishi mumkin edi. Yo‘q, olib borilgan iqtisoiy, pul-kredit va soliq-byudjet siyosati narxlarning haddan ziyod oshib ketishining oldini oldi. 

Endi masalaning mohiyatiga nazar solsak, yuqori darajadagi inflyatsiya iqtisodiyotga ham, aholiga ham o‘zining salbiy ta’siriga ega, shu nuqtai nazardan kelib chiqqan holda, biz 2020 yildan boshlab bu boradagi Markaziy bankka bevosita bog‘liq bo‘lgan hamda inflyatsiyani jilovlash uchun Hukumatga bog‘liq bo‘lgan ishlarni amalga oshirish bo‘yicha chora-tadbirlar kompleksini ishlab chiqqanmiz. 

Bu chora-tadbirlar dasturiga asosan, mo‘ljallangan tadbirlarimiz amalga oshadigan bo‘lsa, biz 2021 yildan boshlab bir raqamli inflyatsiyaga tushish va 2023 yildan boshlab inflyatsiyani targetlash mexanizmi asosida 5-6 foizlik inflyatsiyaga erishish mo‘ljallagan. O‘ylaymanki, shuni Sizlar bilan birgalikda amalga oshiradigan bo‘lsak, bizda ham bir raqamlik kichik inflyatsiya darajasiga erishish imkoni bo‘ladi”.