Tramp Isroildan G‘azoni bombalashni to‘xtatishni talab qildi

AQSH Prezidenti Donald Tramp kecha, 3 oktyabr kuni Isroildan G‘azoga havo hujumlarini darhol to‘xtatishni talab qildi. Bu chaqiriq HAMASning garovdagi shaxslarni ozod etishga va urushni tugatishga qaratilgan AQSH rejasining ayrim shartlarini qabul qilishidan keyin yangradi. Ammo qurolsizlanish kabi murakkab masalalar hali hal etilmaganga o‘xshaydi.

Isroil Bosh vaziri Binyamin Netanyaxuning ofisiga ko‘ra, HAMASning javobidan keyin Isroil “garovdagilarni ozod qilishga oid Trampning G‘azo rejasining birinchi bosqichini darhol amalga oshirish” uchun tayyorgarlik ko‘rmoqda. Shundan ko‘p o‘tmay, isroillik OAV mamlakat siyosiy rahbariyati armiyaga G‘azodagi hujum harakatlarini kamaytirish haqida ko‘rsatma berganini xabar qildi.

Tramp bayonotidan keyin ham bombardimonlar xabar qilindi

Isroil armiyasi bosh shtabi bayonotida kuchlarga Tramp rejasining birinchi bosqichini amalga oshirish uchun tayyorgarlikni kuchaytirish buyrug‘i berilgani aytildi, ammo G‘azodagi harbiy faoliyat kamayishi haqida hech qanday ma’lumot berilmadi.

G‘azoni nazorat qilayotgan HAMAS Trampning 20 banddan iborat rejasiga javob qaytardi. AQSH Prezidenti guruhga 5 oktyabrgacha vaqt bergan edi – aks holda og‘ir oqibatlarga duchor bo‘lishini ogohlantirgan.

G‘azoda ikki yildan beri davom etayotgan, o‘n minglab insonlar hayotini olgan va AQSHning ittifoqchisi Isroilni jahon sahnasida tobora yolg‘iz qoldirgan urushni tugatish uchun katta siyosiy nufuzini ishga solayotgan Tramp o‘zini “G‘azoda tinchlikka erishishga qodir yagona shaxs” sifatida ko‘rsatmoqda.

Trampning ta’kidlashicha, HAMAS “barqaror TINCHLIKKA tayyorligini” namoyon etdi va endi asosiy mas’uliyat Netanyaxu hukumati zimmasida.

“Isroil G‘azoni bombardimon qilishni darhol to‘xtatishi kerak, shunda biz garovdagilarni xavfsiz va tezlik bilan chiqara olamiz! Biz allaqachon tafsilotlar bo‘yicha muzokaralarni boshladik. Bu faqat G‘azo haqida emas – bu Yaqin Sharqda uzoq kutilgan TINCHLIK haqidadir” deb yozdi Tramp Truth Social platformasida. 

Netanyaxuning ofisidan ma’lum qilishlaricha, Isroil “Prezident va uning jamoasi bilan to‘liq hamkorlikda ishni davom ettiradi va urushni Isroil tomoni belgilagan prinsiplar asosida, Trampning qarashiga mos ravishda tugatadi”.

Ammo mahalliy aholi ma’lumotlariga ko‘ra, Trampning Isroilga “bombardimonni to‘xtatish” chaqirig‘idan keyin Isroil tanklari G‘aza shahri markazidagi asosiy yo‘llardan biri – Talatiyniy ko‘chasini o‘qqa tutgan.

Guvohlarning so‘zlariga ko‘ra, HAMAS bayonotidan keyingi soat ichida Isroil harbiy samolyotlari ham G‘azo shahridagi havo hujumlarini kuchaytirib, Rimal mahallasida bir nechta uylarga zarba bergan.

Xan Yunus shahrida ham havo zarbalari bo‘lgani xabar qilindi, ammo halok bo‘lganlar haqida ma’lumot yo‘q.

Netanyaxu ustidan bosim kuchaymoqda

Isroilning so‘nggi bayonotlaridan oldin, G‘azoda HAMAS tomonidan asir olinganlarning oilalari Netanyaxuga murojaat qilib, “barcha garovdagilarni qaytarish uchun darhol muzokaralar boshlash”ni talab qildi.

Ichki siyosiy jihatdan ham Bosh vazir og‘ir bosim ostida qolgan: bir tomonda urushdan charchagan jamoatchilik va garovdagi shaxslar oilalari uni urushni tugatishga chaqirmoqda, ikkinchi tomonda esa qattiq pozitsiyali o‘ta o‘ng qanot ittifoqchilari Isroilning G‘azodagi harbiy harakatlarini to‘xtatmaslikni talab qilmoqda.

Isroil G‘azodagi harbiy amaliyotni 2023 yil 7 oktyabrdagi HAMAS boshchiligidagi hujumdan keyin boshlagan edi. Isroil ma’lumotlariga ko‘ra, bu hujumda taxminan 1200 kishi halok bo‘lgan va 251 nafar odam G‘azoga garovda olib ketilgan. Isroil aytishicha, hozirda 48 nafar garovdagi shaxs qolgan, ularning 20 nafari tirik.

G‘azo sog‘liqni saqlash muassasalari ma’lumotlariga ko‘ra, Isroil bosqini 66 mingdan ortiq kishining hayotiga zomin bo‘lgan – ularning ko‘pchiligi tinch aholi. Hujum oqibatida sektorning katta qismi vayronaga aylangan, gumanitar yordamga cheklovlar esa G‘azoning ayrim hududlarida ochlikni keltirib chiqargan va butun anklav bo‘ylab vaziyat nihoyatda og‘irlashgan.

BMT Tergov komissiyasi va bir nechta inson huquqlari bo‘yicha ekspertlar Isroil G‘azoda genotsid sodir etgani haqida xulosa chiqargan. Netanyaxu hukumati esa bu harakatlar o‘zini himoya qilish maqsadida amalga oshirilganini aytmoqda.

HAMASning javobida guruh G‘azoni qurolsizlantirish va demilitarizatsiya qilishga rozi bo‘lish-bo‘lmasligi haqida hech narsa demagan – bu Isroil va AQSH talab qilayotgan, ammo HAMAS oldin ham rad etgan shart.

HAMAS bosqichma-bosqich emas, balki to‘liq va darhol Isroil qo‘shinlarining chiqishini talab qildi. Guruhning bir yuqori martabali rasmiysi “Al Jazeera” telekanaliga bergan bayonotida, HAMAS G‘azo bosib olinishi tugamaguncha qurolini topshirmasligini aytdi – bu ikki tomon pozitsiyalaridagi katta tafovutni ko‘rsatdi.

Qatar Tashqi ishlar vazirligi vakili X (Twitter) orqali bildirishicha, Qatar Misr va AQSH bilan birgalikda Tramp rejasi bo‘yicha muzokaralarni davom ettirish uchun muvofiqlashuvni boshlagan.

Tramp rejasiga ko‘ra, darhol o‘t ochish to‘xtatilishi, HAMASdagi barcha garovdagilar Isroildagi falastinlik mahbuslarga almashtirilishi, bosqichma-bosqich Isroil qo‘shinlari G‘azodan chiqishi, HAMAS qurolsizlantirilishi va xalqaro tashkilot boshchiligida vaqtinchalik hukumat joriy etilishi ko‘zda tutilgan.

Muammoli masalalar hamon mavjud

Tramp rejasiga javoban HAMAS o‘z bayonotida “G‘azo sektoridagi urushni tugatish, mahbuslar almashinuvi va yordamning darhol kiritilishi uchun chaqiriqlar bilan chiqqan arab, islomiy va xalqaro sa’y-harakatlarni, shuningdek, AQSH Prezidenti Donald Trampning sa’y-harakatlarini yuqori baholaydi”, deb ta’kidladi.

HAMAS shu bilan birga “Prezident Tramp taklifida belgilangan almashinuv formulasi asosida barcha ishg‘olchi mahbuslar – tirik yoki jasadlar holatida – ozod qilinishiga rozilik bildirishini” ma’lum qildi va bu jarayonni amalga oshirish uchun “zarur maydon sharoitlari”ni qayd etdi.

“Bu doirada harakat vositachilar orqali darhol muzokaralarga kirishishga va tafsilotlarni muhokama qilishga tayyorligini tasdiqlaydi”, deyiladi HAMAS bayonotida.

HAMAS, shuningdek, “G‘azo sektori ma’muriyatini falastinlik milliy konsensus asosida shakllangan va arab hamda islomiy qo‘llab-quvvatlovga ega bo‘lgan mustaqil (texnokrat) falastinliklar organiga topshirishga tayyor” ekanini bildirdi.

Biroq guruh Tramp rejasida belgilangan, uning G‘azoda siyosiy hokimiyatni amalga oshirishdan chetlatilishi haqidagi taklifga rozi bo‘ladimi-yo‘qmi – buni aniq bayon etmadi. HAMAS faqat “G‘azoning kelajagiga oid har qanday ish Falastin milliy muhokamasiga kiritilishi va unda to‘liq mas’uliyat bilan ishtirok etishi” kerakligini ta’kidladi.

HAMAS avval ham barcha garovdagilarni ozod qilish va G‘azo ma’muriyatini boshqa bir organga topshirish taklifini bergan edi.

Kecha, 3 oktyabr kuni Tramp HAMAS uning rejasiga yakshanba kuni mahalliy vaqt bilan soat 18:00 gacha rozi bo‘lmasa, G‘azoda “haqiqiy DO‘ZAX” boshlanishini ogohlantirgan edi. HAMAS Tramp taklifi ishlab chiqilgan muzokaralarda ishtirok etmagan.