Tojikistonda Prezident kuni nishonlanmoqda

Bugun, 16 noyabr Tojikistonda Prezident kuni nishonlanmoqda. Prezident kuni oliy hokimiyat atributini ifodalaydi. Ushbu kun munosabati bilan har yili respublikaning barcha shahar va tumanlaridagi barcha madaniyat saroylari, madaniyat va istirohat bog‘lari, teatrlarda bepul tomoshalar tashkil etiladi.

Mamlakatdagi barcha kutubxona va muzeylarda “Ochiq eshiklar kuni” e’lon qilinadi. Tojikistonda sport musobaqalari bo‘lib o‘tadi, barcha kutubxonalarda Tojikiston Prezidenti Imomali Rahmon kitoblari namoyishi, muzeylarda mamlakat rassomlari va fotosuratchilarining ko‘rgazmalari tashkil etiladi.

Prezident Imomali Rahmon ko‘plab ordenlar, medallar va faxriy unvonlar bilan taqdirlangan – Tojikiston Qahramoni (1999), Aleksandr Nevskiy ordeni (Rossiya), “Tinchlikparvar” qqut yulduzi , Avitsenna nomidagi Oltin yubiley medali, “Afg‘oniston Milliy Qahramoni – Ahmadshoh Mas’ud” ordeni va boshqalar.

Mamlakat konstitutsiyasiga muvofiq, Tojikistonda prezidentlik boshqaruv shakli mavjud. Respublikada prezidentlik lavozimi 1990 yil 30 noyabrda ta’sis etilgan bo‘lsada, Prezident kuni umumxalq bayrami sifatida 2016 yilning aprel oyida mamlakatning rasmiy taqvimiga kiritilib, uni nishonlash sanasi 16 noyabr etib belgilangan.

Prezident davlat boshqaruvining asosiy institutlaridan biridir.

Konstitutsiyaga muvofiq, u keng vakolat va majburiyatlarga ega bo‘lib, konstitutsiya va qonunlar, inson va fuqaro huquq hamda erkinliklari, milliy mustaqillik, birlik va hududiy yaxlitlik, davlatning uzviyligi va mustahkamligi, davlatning muvofiqlashtirilgan tarzda faoliyat yuritishi va o‘zaro hamkorligining kafolati hisoblanadi.

Prezidentga 29 ta vakolat berilgan, ular quyidagilardan iborat.

Tojikistonni ifodalaydi

Prezidentga Butun Tojikiston xalqi nomidan so‘z aytish vakolati berilgan. Prezident respublika ichki va tashqi siyosatining asosiy yo‘nalishlarini belgilaydi. Ichki va xalqaro munosabatlarda Tojikistonni namoyanda qiladi. Tashqi siyosatni amalga oshirishga rahbarlik qiladi, xalqaro shartnomalarni imzolaydi va ularni Majlisi Namoyandagon tasdig‘iga kiritadi, shuningdek, xorijiy davlatlarning diplomatik vakolatxonalari rahbarlarining ishonch yorliqlarini qabul qiladi.

Tayinlaydi va ozod qiladi

Prezident Bosh vazir va hukumatning boshqa a’zolarini, Tog‘li Badaxshon avtonom viloyati, viloyatlar, Dushanbe shahri, shaharlar va tumanlar raislarini tayinlash va lavozimidan ozod etish huquqiga ega. Shuningdek, Konstitutsiyaviy sud, Oliy sud va Oliy xo‘jalik sudi raisi, rais o‘rinbosari va sudyalari, harbiy sudlar, viloyatlar, tumanlar va shaharlar sudlari sudyalari hamda Milliy bank va uning o‘rinbosarini tayinlaydi.

Xavfsizlik uchun javobgar

Xavfsizlik kengashini tuzadi va boshqaradi. Davlat xavfsizligiga real tahdid tug‘ilganda harbiy holat e’lon qiladi va bu haqdagi farmonni Majlisi Milliy va Majlisi Namoyandagonning qo‘shma majlisi tasdig‘iga kiritadi. Majlisi Milliy va Majlisi Namoyandagon qo‘shma majlisi roziligi bilan Tojikistonning xalqaro majburiyatlarini bajarish uchun mamlakat Qurolli kuchlaridan o‘z chegaralaridan tashqarida foydalanadi.

Qonunlarni imzolaydi va farmonlar chiqaradi

Tojikiston Respublikasi qonunlarini imzolash va e’lon qilish uchun Prezidentga taqdim etiladi. Agar Prezident qonunga yoki uning bir qismiga rozi bo‘lmasa, 15 kun ichida uni o‘z e’tirozlari bilan parlamentga qaytaradi.

Ijroiya hokimiyatga rahbarlik qiladi

Tojikiston Prezidenti ijroiya hokimiyati rahbari sifatida vazirliklar va davlat qo‘mitalari tuzadi va tugatadi. Prezidentning Ijroiya apparatini tuzadi, pul tizimini belgilaydi va bu haqda Milliy Majlis va Majlisi Namoyandagonga xabar beradi. Zaxira fondini boshqaradi.

Mukofotlar

U oliy harbiy, diplomatik unvonlar va boshqa maxsus unvonlarni beradi; fuqarolarni davlat mukofotlari bilan taqdirlaydi.

Prezidentning huquqlari

Prezident boshqa lavozimni egallashga, vakillik organlarining deputati bo‘lishga, tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanishga haqli emas.

Bir shaxs ketma-ket ikki muddatdan ortiq prezident bo‘lishi mumkin emas va Tojikiston fuqarolari tomonidan umumiy, teng va to‘g‘ridan-to‘g‘ri saylov huquqi asosida yashirin ovoz berish yo‘li bilan yetti yil muddatga saylanadi.

Prezident o‘zgarishi

Prezidentning vakolatlari parlamentning yuqori va quyi palatalarining qo‘shma majlisida, agar parlament a’zolarining ko‘pchiligi yoqlab ovoz bergan bo‘lsa, u iste’foga chiqqanidan keyin tugatilishi mumkin.

Prezident vafot etgan, iste’foga chiqqan yoki muomalaga layoqatsiz deb topilgan taqdirda, uning yangi saylangan prezident o‘z lavozimiga kirishgunga qadar bo‘lgan vazifalari Milliy Majlis raisiga o‘tadi. Bunday hollarda prezidentlik saylovlari uch oy ichida o‘tkaziladi.

Agar prezident kasalligi tufayli o‘z vazifalarini bajara olmasa, har ikkala Majlis ham o‘zlarining qo‘shma majlisida o‘zlari tomonidan tuzilgan davlat tibbiy komissiyasining xulosasi asosida Prezidentni kamida muddatidan oldin lavozimidan ozod etish to‘g‘risida qaror qabul qiladi.

Kim prezident bo‘lishi mumkin?

Prezidentlikka nomzod 30 yoshdan oshgan bo‘lishi, shu bilan birga, u oliy ma’lumotga ega bo‘lishi, davlat tilini bilishi va respublika hududida kamida oxirgi 10 yil yashagan bo‘lishi kerak. O‘z nomzodini ko‘rsatish uchun nomzod saylovchilarning kamida 5 foizidan imzo to‘plashi kerak.

Prezident qasamyodi

Men Prezident sifatida respublika Konstitutsiyasi va qonunlarini himoya qilishga, fuqarolarning huquqlari, erkinliklari, sha’ni va qadr-qimmatini kafolatlashga, Tojikistonning hududiy yaxlitligi, siyosiy, iqtisodiy va madaniy mustaqilligini himoya qilishga, davlatga sadoqat bilan xizmat qilishga qasamyod qilaman.