Sobiq jinsiy zo‘ravonlik qurboni davlatlar rahbarlariga murojaat bilan chiqdi

Ayollar huquqlari umuminsoniy huquqlar bo‘lib, urush yoki tinchlik bo‘lishidan qat’i nazar, hurmat qilinishi kerak. Bu haqda kecha, 13 aprel kuni Xavfsizlik kengashida BMTning yuqori martabali vakili – Bosh kotibning maxsus vakili Pramila Patten so‘z ochdi. U yig‘ilishni mojarolar bilan bog‘liq jinsiy zo‘ravonlikning barcha aybdorlari jazolanishini ta’minlashga chaqirdi. 

Patten Xavfsizlik Kengashi allaqachon ayollar huquqlari, tinchlik va xavfsizlik bo‘yicha o‘nta rezolyutsiya qabul qilganini, biroq bu hujjatlar Ukraina, Afg‘oniston, Myanma va Efiopiya shimolidagi Tigraydagi ayollarni himoya qilmaganini eslatdi. 

Har bir urush insoniyat azob-uqubatlari bilan birga keladi va boshqa narsalar qatori, urushning eng qadimgi, eng jimjimador va eng kam qoralangan jinoyatining yangi to‘lqinini olib keladi.

Patten o‘zining so‘nggi hisobotiga kiritilgan mojarodagi jinsiy zo‘ravonlikning bir nechta dahshatli misollarini keltirdi va ular ko‘pincha undan qutulish mumkinligiga ishonadigan odamlar tomonidan sodir etilishini ta’kidladi. Hujjat 18 davlatdagi vaziyatni aks ettiradi, ularda 2393 jinsiy zo‘ravonlik holatlari qayd etilgan, BMT buni tasdiqlashga muvaffaq bo‘lgan. Bu 2020 yilga nisbatan 800 taga ko‘pdir. Zo‘rlash va zo‘ravonlik qurbonlarining aksariyati ayollardir, ammo hisobotda tasvirlangan 83 ta holat o‘g‘il bolalar va erkaklar bilan bog‘liq.

Pattenga ko‘ra, aybdorlarning jazolanishini ta’minlash bu kabi jinoyatlarning oldini olishning eng samarali usuli.

Jazosizlik zo‘ravonlikni qonuniylashtiradi, adolat esa global me’yorlarni amalga oshiradi. Oshkoralikdan javobgarlikka qadar navbatdagi qadamni tashlash va bugun qabul qilingan hujjatlar ertaga [aybdorlarni] jinoiy javobgarlikka tortish uchun hamma narsani qilish vaqti keldi.

O‘z hisobotida u, tahdidlarni baholash, o‘q otish qurollari oqimini nazorat qilish, genderga mos adolat va xavfsizlik islohoti hamda jabrlanuvchilarga o‘z ovozlarini yetkazishg uchun minbar berish orqali mojaro bilan bog‘liq jinsiy zo‘ravonlikka qarshi kurashishni taklif qilmoqda.  U, shuningdek, bu masalalarni diplomatik va siyosiy o‘t ochishni to‘xtatish harakatlari doirasida muhokama qilishni urg‘ulagan. 

Yig‘ilishda Tinchlik uchun Nobel mukofoti sovrindori, Iroqda ISHID terrorchilari tomonidan jinsiy qullikka sotilgan iroqlik Yazidiy vakili Nadiya Murod so‘zga chiqdi. Uning eslatishicha, 2800 ga yaqin ayol va bolalar sakkiz yil davomida ushbu terrorchi guruh qo‘lida asirlikda bo‘lgan.

"Jinsiy zo‘ravonlikdan omon qolganlar sifatida biz uchun tajribalarimiz haqida gapirish oson emas. Lekin biz buni boshqalar bilan sodir bo‘lmasligi uchun qilamiz”, deydi u.

Nadiya Murod Germaniyadagi sud o‘tgan yili ISHIDning sobiq jangchisini qanday hukm qilganini esladi. Uning so‘zlariga ko‘ra, xalqaro hamjamiyat bunday hukmlar ko‘proq bo‘lishi uchun harakat qilishi kerak.

“Bizni jasoratli deb atashadi, lekin biz rahbarlar – davlat yoki korporatsiyalar rahbarlari tomonidan jasoratning namoyon bo‘lishini ko‘rishni xohlaymiz. Bizga g‘azab va qoralashdan ko‘proq narsa kerak, biz harakatni kutmoqdamiz”, deydi Nadiya Murod.

U Xavfsizlik kengashini ISHID ishini Xalqaro jinoiy sudga topshirishga yoki jinoyatlar uchun aybdorlarni javobgarlikka tortadigan gibrid sud yaratishga chaqirdi.

U, shuningdek, urush davridagi jinsiy zo‘ravonlik dalillarini to‘plash bo‘yicha yangi tashabbusni e’lon qildi va uni "Murod kodeksi" deb nomladi. Bu qurolli mojarolar paytida sodir etilgan zo‘rlash va zo‘ravonlik holatlarini hujjatlashtirgan jurnalistlar, tergovchilar va boshqalar uchun qo‘llanma bo‘ladi.