Putin allaqachon Markaziy Osiyoda “tormoz bosishni boshlagan” – ekspert

Markaziy Osiyo davlatlari Rossiyaga qaramlikni boshqasiga almashtiradigan holatda qolishni istamayapti. Shuning uchun ularning xalqaro munosabatlardagi asosiy maqsadi imkon qadar aloqalarini diversifikatsiya qilishdir. Bu haqda joriy yilning 21 noyabr kuni Vashingtondagi Vudro Vilson nomidagi xalqaro ilmiy markazda o‘tgan “Rossiyaning Markaziy Osiyodagi ta’siri pasayyaptimi?” nomli muhokamalarda Berlindagi Karnegi Rossiya-Yevroosiyo markazi ilmiy xodimi Temur Umarov so‘z ochdi. 

“Markaziy Osiyodan manfaatdor barcha davlatlar bilan barcha aloqalar mintaqa uchun muhim. Markaziy Osiyo Xitoy bilan munosabatlarini kengaytirishga intilish barobarida Rossiyaning mavjudligini saqlab qolishga harakat qiladi. Mamlakatlar, albatta, Turkiya bilan aloqalarini, ayniqsa, xavfsizlik sohasida kengaytiradi. Menimcha, Markaziy Osiyoda hech kim yana bir davlat o‘z mintaqasida xuddi Sovet davridagidek hukmronlik qilishini istamaydi”, deydi Umarov. 

Uning qayd etishicha, Rossiya Ukrainadagi urushning muvaffaqiyatsiz kechishi oqibatida yuzaga kelgan muammolardan oldin ham “mintaqada tormozni bosa boshlagan”.

“Darhaqiqat, Rossiya va uning tashqi siyosati diqqat markazida bo‘lgan eng muhim narsa har doim boshqa narsa edi, u Markaziy Osiyo bo‘lmagan”, deydi u. 

Umarovga ko‘ra, Kremlni Markaziy Osiyo chindan ham qiziqtirmagan, u hech qachon mintaqadagi mavjudligi uchun juda ko‘p mablag‘ sarflamagan. 

“O‘rta Osiyodan Moskva Rossiyaning buyuk davlat ekanligini ko‘rsatish uchun foydalandi, ayniqsa, G‘arb bilan munosabatlarda. Rossiya Amerika kabi bo‘lishni xohladi va buning uchun unga hukmron kuch deb hisoblanishi qimmat bo‘lmagan mamlakatlar kerak edi”, deydi Umarov.

Putinning mintaqadagi kelajak rejalari qanday?

Ekspertning urg‘ulashicha, Rossiya Prezidenti Vladimir Putin Markaziy Osiyoning rivojlanishini to‘xtatishni xohlagan, ammo...

“U bu yerda Rossiya hamon hukmron “buyuk imperiya” sifatida tan olingan va mahalliy siyosiy yetakchilik uchun namuna bo‘ladigan mintaqani ko‘rmoqchi. Shu bois, Rossiya Markaziy Osiyo mamlakatlari G‘arb bilan iqtisodiy hamkorlikni qanday kengaytirayotganini yoki, masalan, alifbosini isloh qilish, kirill alifbosidan lotin alifbosiga o‘tish haqida gapirayotganini rashk bilan kuzatadi”, deydi Umarov.

Urush paytida ta’siri kuchayadigan yana bir omil

“Rossiya iqtisodiyoti Markaziy Osiyodan mehnat migratsiyasisiz barqaror rivojlana olmaydi. Bundan tashqari, Rossiya demografiyasi ham shunga o‘xshash o‘sishga muhtoj. So‘nggi ma’lumotlarga ko‘ra, Rossiya aholisi hech bo‘lmaganda kamaymasligi uchun mamlakatga har yili 300 ming kishilik muhojirlar oqimi kerak”, deydi Karnegi Rossiya-Yevroosiyo markazi ilmiy xodimi Temur Umarov.

Uning bildirishicha, shu tariqa, Ukrainada boshlangan urush Kremlni nafaqat Rossiyaning Markaziy Osiyodagi harbiy ishtirokini kamaytirishga majbur qildi, balki Rossiyaning o‘zi kimning ta’siri ostida bo‘lishidan qat’i nazar, Markaziy Osiyo mamlakatlariga nisbatan ekzotik qaramlik turlarini keltirib chiqardi va kuchaytirdi. 

“Aytishimiz mumkinki, biz Markaziy Osiyoning Rossiyaga qaramligi haqida gapirganimizda muhokama qilgan barcha narsalarni endi ostin-ustun qilib yuborish mumkin”, deydi Temur Umarov.