Monopoliyaga qarshi qo‘mita Ortiqxo‘jayev haqidagi murojaatga izoh berdi

Fuqaro Otabek Nuritdinovning Toshkent shahar hokimi Jahongir Ortiqxo‘jayevga ijtimoiy tarmoq orqali qilgan murojaati qizg‘in muhokamalarga sabab bo‘ldi. Murojaatda fuqaro Ortiqxo‘jayev ta’sis qilgan kompaniyalar monopoliya ekanini aytgan. Monopoliya qarshi kurashish qo‘mitasi murojaatdagi iddaolarga munosabat bildirdi va izoh berdi.

“Onlayn tarzda yozilgan murojaat albatta aniq manzilga jo‘natilgan va tabiiyki hokimning o‘zi ushbu murojaatga javob berish yoki bermaslik, bu uning ixtiyori.

O‘z navbatida Monopoliyaga qarshi kurashish qo‘mitasi mutaxassislari murojaatda ko‘tarilgan masalaga oydinlik kiritishga harakat qiladilar:

“Crafers” kompaniyasi bo‘yicha:

2019 yil 1 avgust holatiga respublika hududida 600 dan ortiq xo‘jalik yurituvchi sub’ekt qandolat mahsulotlarini (assortimentda) ishlab chiqarish bilan shug‘ullanadi. Shuningdek, ushbu mahsulot bozorida juda katta miqdorda import qilingan mahsulotlar mavjud bo‘lgani sababli ushbu bozor ancha past konsentratsiyalashgan, raqobat esa yuqori darajada rivojlangan.

Bundan tashqari, bozordagi ulushlar tahlil qilinganda, qaysidir xo‘jalik yurituvchi sub’ektning ustun mavqega ega ekanligi aniqlanmadi. Oddiy qilib aytganda, “Crafers” qandolat mahsulotlari bozori holatiga xech qanday ta’sir ko‘rsatmaydi. 

“Artel” kompaniyasi bo‘yicha:

2019 yil 1 avgust holatiga O‘zbekistonda 10 tadan ko‘p kompaniya elektr maishiy texnikasini (yirik va mayda) ishlab chiqarish bilan shug‘ullanadi.

Statistika organlaridan olingan ma’lumotlariga ko‘ra, bugungi kunda 100 dan ortiq xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar “Artel” kompaniyasi ishlab chiqarayotgan mahsulotlarga o‘xshash mahsulotlarni ishlab chiqarish va import qilish bilan shug‘ullanib kelmoqdalar.

“Akfa Group” kompaniyasi bo‘yicha:

2019 yil 1 avgust holatiga respublika miqyosida plastmassadan eshik va rom ishlab chiqaruvchi xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning soni 180 tadan oshgan.

Bundan tashqari, mazkur bozorda alyuminiydan eshik va rom ishlab chiqaruvchi 400 tadan ortiq xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar ham faoliyat ko‘rsatadilar.

Umuman olganda, ushbu bozorda ham konsentratsiya darajasi past, raqobat esa yetarli darajada rivojlangan.

Biroq, mazkur bozordagi ishlab chiqarilayotgan alyuminiy va plastik mahsulotlarning texnik va texnologiya jihatidan o‘ziga xos xususiyatlarga ega ekanini hisobga olgan holda, qo‘mita har ikkala mahsulotlarni ishlab chiqarishda ma’lum bir kompaniya yoki shaxslar guruhi ustun mavqega egami, yo‘qligini aniqlash maqsadida qo‘shimcha o‘rganish ishlarini olib borishiga to‘g‘ri keladi. O‘rganish natijalari alohida ma’lum qilinadi.

Bozor munosabatlari sharoitida davlatni xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning faoliyatiga aralashishiga haqqi yo‘q. O‘z navbatida, xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar o‘z faoliyat yo‘nalishlarini, ishlab chiqarayotgan mahsulotlari va ko‘rsatayotgan xizmatlari narxlarini (tariflarini) mustaqil belgilaydilar.

Ma’lumot tariqasida eslatib o‘tamiz: ustun mavqe tovar yoki moliya bozorida xo‘jalik yurituvchi sub’ektning yoxud shaxslar guruhining raqobatlashuvchi xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarga bog‘liq bo‘lmagan holda unga o‘z faoliyatini amalga oshirish va raqobatning holatiga hal qiluvchi ta’sir ko‘rsatish, tegishli bozorga boshqa xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning kirishini qiyinlashtirish yoxud ularning iqtisodiy faoliyat erkinligini boshqacha tarzda cheklash imkoniyatini beradigan holatidir”, deyiladi qo‘mita xabarida.

Qayd etilishicha, tovar bozorida qaysi xo‘jalik yurituvchi sub’ekt yoki shaxslar guruhi tovarining ulushi:

1) ellik va undan ortiq foizni tashkil etsa;

2) o‘ttiz besh foizdan ellik foizgacha hajmda bo‘lib, bunda quyidagi shartlar:

•    xo‘jalik yurituvchi sub’ektning tovar bozoridagi ulushi kamida bir yil mobaynida barqaror bo‘lib turishi (ya’ni xo‘jalik yurituvchi sub’ektning yoki shaxslar guruhining ulushi tovar bozorining 35-50 foizi atrofida bo‘lsa);

•    tovar bozorida boshqa xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarga (raqobatchilarga) tegishli ulushlarning nisbiy miqdorda bo‘lib turishi, ya’ni bozoda 20 foizdan ortiq ulushga ega bo‘lagn xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar yoki shaxslar guruhini yo‘qligi;

•    ushbu bozorga yangi xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning (raqobatchilarning) kirishiga imkoniyatini mavjudligi, xo‘jalik yurituvchi sub’ektni ustun mavqega ega deb e’tirof etilishiga sabab bo‘ladi.