1800 yillik zodagonlar qabri topildi

Mo‘g‘ulistonning Selenge viloyatida Syanbey sulolasidan bo‘lgan zodagonlarning 1800 yillik buzilmagan qabri topildi. Bu haqda “Central Asia” xabar berdi.

Bu Mo‘g‘ulistonda topilgan birinchi yirik, mebelsiz va tarixiy ahamiyatga ega Syanbey qabri ekaniga ishonilmoqda. Ayni paytda arxeologlar asosiy xonani qazmoqda. Mutaxassislarning fikricha, bu O‘rxun-Selenge havzasida bir vaqtlar Syanbey davlati joylashgani haqidagi nazariyani tasdiqlaydi.

Mo‘g‘uliston Milliy universiteti Ko‘chmanchi xalqlar arxeologiyasi instituti tadqiqotchilari guruhi 2019 yilning kuzida ushbu joyni topib, 2022–2024 yillarda o‘lchov va 3D hujjatlashtirish ishlarini olib bordi. Bu safar Syanbey davriga oid uchta hashamatli qabr va ikkita oddiy qabrda arxeologik qazishmalar olib borilmoqda. Tadqiqot guruhi rahbari o‘zining ijtimoiy tarmoqdagi sahifasida qazish jarayonida bitta hashamatli qabrga tegmaganini ham qayd etgan.

Tadqiqot guruhi rahbari, arxeologiya kafedrasi o‘qituvchisi, tarix fanlari doktori, dotsent Iderxangay Tomor-Ochir shunday yozgan:

“Qazilgan qabrning qurbonlik zonasida o‘ta qiziqarli osori atiqalar topildi. Eng qizig‘i shundaki, har birida ikkitadan qalin yog‘och bo‘lgan, bir-biriga parallel bo‘lgan 7 santimetr qalinlikdagi ko‘k va sariq rangli matoga o‘ralgan, bu juda yaxshi saqlangan, hatto tobut boshidagi matoga qora siyoh bilan chizilgan chizmalar va belgilar juda aniq ko‘rinadi.

Qazish jarayonida qurbonlik joyidan ikkita, qora va chirigan ot, yog‘och arava, loydan yasalgan ko‘za va boshqa qiziqarli topilmalar topilgan. Qazish paytida qabr Xunnu va Syanbey zodagonlarining qabrlari orasidagi oraliq xususiyatlarga ega ekani qayd etilgan. Buning sababi shundaki, syanbeylar bu qabrni qurayotganda yerni chuqur qazmaganlar, balki Xunnu qabrlari kabi to‘rtburchak teshik qazib, bir-biriga bog‘lab qo‘yganlar. Biroq, topilmalar va qabrning tashqi tuzilishi, jumladan, suv bilan to‘ldirilgan xandaq va sopol tepalik, Syanbeydagi boshqa joylarda qazilgan yodgorliklarga o‘xshaydi. Bu muhim tarixiy dalildir, chunki u Xunnu va Syanbey zodagonlarining qabrlari qanday o‘zgarganini ko‘rish imkonini beradi”.

Madaniyat vazirligi, Madaniy meros milliy markazi va boshqa professional tashkilotlarning tajribali tadqiqotchilari hamkorligida eksponatlarni tashish, asrab-avaylash va tiklash ishlari olib borilmoqda.

Eslatib o‘tamiz, avvalroq Fransiyada uyining yerto‘lasini ta’mirlayotgan erkak odam skeletiga duch kelgandi. Bu voqea qazishmalar olib borishga sabab bo‘lib, natijada o‘nlab qabrlardan iborat 700 yillik qabriston topilgandi.