“Lukashenkoning gapi ochiq shantaj, u avval o‘zini va Belarusni eplab olsin” – Siyosatshunos professor bilan suhbat

north_east

Lukashenko hokimiyatga tirmashib olgan – Karim Bahriyev

Lukashenko kim? Belarus fuqarosi! O‘z vaqtida o‘zining ikki muddatdan ortiq Prezident bo‘lmasligini prognoz qilgan Lukashenko mana 28 yildirki Hukumatga tirmashib, uni qo‘ldan bermay kelyapti. 2020 yilda o‘tgan Prezident saylovi Belarusning boshiga qanday kulfatlar olib kelganini unutganimizcha yo‘q. Kamiga Yevropa Belarusga sanksiyalar qo‘llashda davom etmoqda. Lukashenko esa har qaysi yo‘l bilan o‘z hukumatining qonuniyligini isbotlash uchun ter to‘kyapti. Mamlakat to‘la muammo, odamlar yashash sharoitidan nolib turgan bir paytda Lukashenkoga Belarus qolib, boshqa davlatlar uchun g‘am chekishni kim qo‘yibdi, dersiz. Yo‘q, u qahramon, zamonamiz qahramoni, dohiysi. Hech kimda yo‘q ma’lumotlar unda bor, hatto, O‘zbekistonning boshiga nima kelishini ham u biladi. Faqat Belarusnikini bilmaydi, xolos. Bilganda, saylov vaqti shuncha namoyishlar bo‘lib, u bir necha oygacha davom etarmidi? 

Bugun Aleksadr Lukashenkoning aytganlari har bir o‘zbekistonlikka nayzadek sanchilgani bor gap. Bu orada xalq davlat va uning boshqaruvi atrofida birlashdi. O‘z fikrini aytishga, o‘zi uchun o‘zi qaror qabul qilishga qodir millat bo‘lganini isbotlamoqda. Xo‘sh, Lukashenkoning aytganlari ziyolilar orasida qanday aks-sado berdi. Siyosatshunoslar nima deydi? QALAMPIR.UZ’ning galdagi suhbatdoshi Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti professori, siyosatshunoslik fanlari doktori Sayfiddin Jo‘rayev. 

Videointervyuni hoziroq yuqoridagi videopleyerda yoki QALAMPIR.UZ’ning YouTube’dagi sahifasida tomosha qilishingiz mumkin. 

Qamariddin Shayxov, QALAMPIR.UZ rahbari: — Odatda, mahallada, ko‘cha-ko‘yda bo‘ladimi? Ko‘chadan bir gap eshitib, odamlar o‘rtasidagi muloqotdan bir ilmog‘ini uyga keltirib aytsak, "Oldin gapga qara, keyin gapni gapirgan odamga qara", degan gapni ko‘p aytishar edi. Bugun butun O‘zbekiston ahli Belarus fuqarosi Aleksandr Lukashenkoning aytgan fikrlariga qarshi jipslashib, mamlakat, uning siyosiy jarayonini yuritish qanchalik og‘ir ekanini ko‘rib turishibdi. Umuman olganda, mana shu fikrlarga siz qanday qaraysiz? Lukashenko bu fikrlarni aytishga qodir ma’naviy haqli rahbarmidi?

Sayfiddin Jo‘rayev, professor, siyosatshunoslik fanlari doktori: — Haqiqatan ham asosli fikrlarni keltirdingiz. Bugungi kunda xalqaro miqyosda shu fikr juda ko‘p muhokama qilinmoqda. Lekin muhokamalarda berilayotgan baholarda bir narsaga e’tibor berilmoqda. Lukashenko bir davlatning rahbari, siyosatchi va ancha vaqtdan buyon davlatni boshqarib keladi. U biron bir mamlakatga nisbatan fikr bildirishga haqli va bunga qodir ham. Lekin masalaning ikkinchi tomoni ham bor.  Lukashenkoning davlat rahbari, siyosatchi sifatida O‘zbekistonga nisbatan fikr bildirishga ma’naviy, siyosiy  jihatdan qanchalik haqqi bor edi? Ma’naviy jihatdan olib qarasak, bir xalqning ma’naviyati, tarixi yoki uning amalga oshirayotgan ishlariga nisbatan bu fikrni bildirishi o‘rinsiz. Sababi, u bizning madaniyatimizni bilmaydi ham, tushunmaydi ham.

Q.Sh.: — Kerak bo‘lsa, u xalqning kayfiyati bilan ham hisoblashishi kerak edi.

S.J.: — U xalqning kayfiyati qanday va u nima asosida shaklanishini bilmaydi. Demak, bunga uning ma’naviy haqqi yo‘q. Ikkinchidan, siyosiy jihatdan olib qaraymiz. Uning o‘sha fikrni aytib turgan minbariga qaraylik. Katta bir xalqaro tashkilotning minbaridan turib, O‘zbekistonga nisbatan ma’lum darajada qitmirlik qilib, jamoatchilikning fikriga salbiy ta’sir qilish uchun "O‘zbekiston ham ehtiyot bo‘lishi kerak", deb gapirdi.

Q.Sh.: — Bu ogohlantirishmi?

S.J.: — Bu holatni ogohlantirishdan ham ko‘ra, ma’lum bir ma’noda shantaj ham deyishimiz mumkin. Qachonki, shu voqea bizda bo‘layotgan bo‘lsa, ogohlantirishi mumkin edi. Lekin bizda bunday holat yo‘q. U siyosiy rahbar sifatida ikkinchi bir davlatning ma’lum darajada ichki ishlariga ham aralashdi. Mutaxassis sifatida shuni aytishim mumkinki, bu diplomatik hayotda juda kam kuzatiladigan holat. Chunki, O‘zbekiston bu tashkilotga a’zo emas. O‘zbekiston tashkilotga a’zo bo‘lganida, yoki to‘g‘ridan to‘g‘ri aloqada bo‘lganida, yoki voqealarda bevosita ishtirok etayotgan bo‘lsa ham ma’lum darajada bu fikrga e’tibor berish mumkin edi. Lekin siyosiy nuqtai nazardan biz a’zo bo‘lmagan tashkilot yig‘ilishida Lukashenkoning O‘zbekistonga nisbatan shunday fikr bildirishi nafaqat asossiz, balki mas’uliyatsizlik hamdir. Uni million odamlar oldida yashirin maqsadini aytgan yoki kimningdir fikri asosida shunday gapirgan, deyishimiz mumkin. Yana bir narsani aytishimiz mumkin. U deyarli 30 yildan buyon davlatni boshqarmoqda. Ehtimol, u davlatni boshqarish darajasida fikrlaydigan, fikrlar, g‘oyalar bera oladigan darajaga kelmay qolgan bo‘lishi ham mumkin. 

Avvalo, biz mustaqil, suveren davlat sifatida keyingi 30 yildagi rivojlanish natijasida xalqaro munosabatlarning sub’ektiga aylandik. Ya’ni hamma davlat barcha sohada olib borayotgan islohotlarimiz, harbiy qudratimiz bilan hisoblashishgan holda biz bilan muloqotga kirishadi. Bu juda katta mas’uliyat va bir vaqtning o‘zida oldimizga katta vazifalarni qo‘yadi. Shu nuqtai nazardan qaraydigan bo‘lsak, Lukashenko janoblari harbiy tashkilot minbaridan gapirdi. Ma’lum darajada shu harbiy tashkilotga O‘zbekistonni  ham chaqirgandek tuyulyapti. Lekin, Lukashenko janoblari shuni bilishlari kerakki, biz o‘zimizdagi harbiy qurilish sohasida ham juda katta yutuqlarga egamiz. Davlatimizda nafaqat bugungi kunda, balki tarixida ham harbiy qurilish darajasi katta bo‘lgan.

Q.Sh.: — Eng muhimi O‘zbekiston harbiy salohiyat nuqtai nazaridan dunyo reytingida turli tashkilotlarga a’zo asosiy mamlakatlardan ham ancha yuqori o‘rinda turadi.

S.J.: — Juda to‘g‘ri aytdingiz. Masalan, O‘zbekiston dunyo  bo‘yicha 40-o‘rin  bilan 44-o‘rin oralig‘ida turibdi. Dunyoda 208 ta mamlakat bor. Dunyo bo‘yicha aniq asoslangan faktlar asosida O‘zbekistonning reytingini 40-o‘ringa qo‘yishgan. Markaziy Osiyoda esa O‘zbekistonning harbiy salohiyatini 1-o‘ringa qo‘yishadi. Bunday reytingning asosiy sababi nimada? Avvalo, mamlakatda amalga oshirilayotgan islohotlarning samarasi. Qaysi davlatda islohot, iqtisodiyot, barqarorlik bo‘lsa, albatta, u mamlakat o‘zining  xavfsizligini ta’minlash uchun mudofaa sohasiga yetarli darajada mablag‘ ajratib, mudofaa sohasini isloh qilishga erishadi. Bugungi kunda O‘zbekistonda bu narsa bor. Yana shuni aytish kerakki, O‘zbekistonning harbiy doktirinasi bo‘yicha, davlatimiz hech qanday harbiy tashkilotga a’zo bo‘lmaydi. O‘zbekiston hududiga  boshqa davlatlarning harbiylari yoki harbiy qo‘shinlarining kirishga haqqi yo‘q. Bu ham harbiy sohadagi erishgan yutuqlarimizdan biri. Davlatning o‘z harbiy sohasi bo‘lishi, mamlakatdagi har bir fuqaro xavfsizligining kafolatidir. Demak, qonunlarimiz ham bu holatga yo‘l qo‘ymaydi. Shuningdek, xalqimiz ham buni xohlamaydi. O‘ylaymanki, Lukashenko holatning bu tomonlarini ham bilsa kerak. Lekin buni bilmagandek gapiryapti.

Q.Sh.: — Masalaning yana bir jihati bor. KXSHT nizomida boshqa davlatlarning suverenitetini hurmat qilish va ularga ta’sir ko‘rsatmaslik masalasi keltirilgan. Lukashenko bularni bilmaydimi? Unutganmi yoki pisand qilmaydimi?

S.J.: — Menimcha, ma’lum darajada pisand qilmaslikka harakat bor.

Q.Sh.: — Uning og‘zidan chiqqan gap bir vaqtning o‘zida Lukashenko nomidan emas, balki tashkilot nomidan qabul qilinishini ham hisobga olishi kerak edi.

S.J.: — Bu gapning harbiy tashkilot minbaridan turib aytilgani, shu tadbirda ishtirok etganlarning ham fikri  "Demak, shunday ekan", degani. Lekin unday emas. O‘ylaymanki, bu holatga Lukashenkoning ma’lum darajada vaziyatni to‘liq tushunib yetmayotgani yoki "O‘ziga xos jihati bor", deb qarash kerak.

Q.Sh.: — Bizda boshqalarning fikri bunday emasligiga yetarli dalillar bormi?

S.J.: — Albatta, Lukashenko fikrini  "replika" qilib aytdi. Lekin o‘sha yerda ishtirok etgan Rossiya, Qozog‘iston, Tojikiston yoki boshqa davlatlar rahbarlarining birontasi bu fikrga e’tibor ham berishmadi.

Q.Sh.: — Tasdiqlamadi.

S.J.: — Tasdiqlamadi yoki eshitmaganday qilishdi. Go‘yoki, Lukashenko bu gapni aytmadi. Shuning o‘zi ham, ma’lum darajada Lukashenkoning fikrlari asossiz ekanini bildiradi. Ikkinchi tomoniga ham e’tibor berishimiz kerak. Ko‘chada yoki ijtimoiy tarmoqlarda odamlar Lukashenkoning fikri mutlaqo asossiz ekanini bildirishyapti. "Oldin o‘zingga boq, keyin nog‘orangi qoq", deb fikr bildirganlar ham bo‘ldi. Biz qancha vaqtdan buyon dunyoda bo‘layotgan voqealarni ko‘rib turibmiz. Shuning uchun ham bu gap odamlarning g‘ashiga tegyapti. Dunyo tan olgan buyuk sarkarda Amir Temurning  "Qudratimizga shubha qilsangiz, biz qurgan binolarga boqing", degan gapi bor. Aslida, bino deyilganida, bizning davlatchiligimiz nazarda tutilmoqda. Bugungi so‘z bilan aytadigan bo‘lsa, Lukashenko bizning qudratimizga ishonmayotgan bo‘lsa, avvalo davlatchiligimizning bunyodkorligiga boqishi kerak. Biz MDH davlatlarining ichida eng ko‘p terroristik harakatlarga duch kelganmiz va doim uni yengib chiqqanmiz.

Q.Sh.: — Terroristik hujumga duch kelishdan oldin uni payqaganmiz ham. Masalan 2016 yilda Turkiya o‘zi yuzlashgan, o‘zining ichidagi to‘ntarishni O‘zbekiston 1999 yildayoq anglagan. Yoki Afg‘onistondagi terrorizm masalani dunyo minbariga olib chiqqan ham O‘zbekiston yubo‘lgan. 

S.J.: — To‘g‘ri, O‘zbekiston nafaqat mintaqa balki, dunyo tan olgan davlatlar darajasida tajriba va bilimga va eng asosiysi jarayonlarni tahlil qila olish qobiliyatiga ega. Shu nuqtai nazardan olib qaraganda, davlatimizga qandaydir terroristik harakatlar bo‘ladigan bo‘lsa, bunga O‘zbekistonning kuchi ham qudrati ham yetadi. Bunga shubha yo‘q. 

Q.Sh.: — Sayfiddin aka, men jurnalistik faoliyatimda ikkinchi yoki uchinchi bor mana shunday holatga duch kelyapman. Shunday tahdidnamo, shantaj shakldagi fikrlar o‘rtaga tashlanganda, menda doim bir savol tug‘iladi. Lukashenko bilayotgan vaziyatni shu davlatdagi rahbariyat va xavfsizlik bilmaydimi yoki choralarini ko‘rmaydimi? Biz Lukashenkoning ogohlantirishiga qarab qolgan xalq yoki ojiz davlatmizmi?

S.J.: — Islohotlar amalga oshirilyapti, albatta bularning zamirida avvalo davlatni boshqarish bor. Yanayam chuqurroq qilib aytsak, davlatni boshqaruvchi liderning mavjudligi va uning hammani yuqoriga qo‘yilgan maqsadlar sari olib ketayotganini ko‘rish mumkin. Erishgan yutuqlarimizdan kelib chiqadigan bo‘lsak, tashqaridan beriladigan "maslahat" yoki "ko‘rsatma"larga muhtoj emasmiz. O‘zbekistonning o‘z yo‘li va o‘z strategiyasi bor. Dastlabki terroristik harakatlar bo‘lgan vaqtda KXSHT "O‘zbekistonga bir vagon o‘q jo‘natamiz", deb va’da bergan. Ammo, hali ham o‘sha vagon yetib kelgani yo‘q.

Q.Sh.: — Bu quruq va’da bo‘lgan.

S.J.: — Quruq va’da bo‘lgan. Faktlar ham bor. Buni hech kim inkor eta olmaydi. Demoqchimanki, minbardan turib fikr bildirayotgan siyosatchilarga keskin javob berilmagani uchun ham O‘zbekistonning bunday xalqaro harbiy tashkilotlarga a’zo bo‘lmasligi juda to‘g‘ri. Bu holat davlatimizning bundan keyingi taraqqiyotiga ham asos bo‘ladi.

Q.Sh.: — 1992 yil tashkilotga endi tamal toshi qo‘yilganida O‘zbekiston ham Ozarbayjon, Gruziya kabi bu tashkilotga a’zo edi. Keyin bu tashkilotdan chiqib ketdi. 2006 yilga kelib yana bu tashkilotga a’zolikka kirdik. 2012 yilda esa yana to‘xtatdik. Odamlarda "Agar O‘zbekistonda mana shu tashkilotga a’zo bo‘lish fikri tug‘ilmayotgan bo‘lsa, Lukashenko nega bu haqda gapirdi? O‘zbekistonning bu tashkilotga uchinchi bor qo‘shilish niyati bormi?", degan savollar tug‘ilishi mumkin.

S.J.: — Har qanday davlat turli tashkilotlarga a’zo bo‘lishi mumkin. Qachonki, u tashkilot o‘sha davlatning milliy manfaatlariga mos keladigan bo‘lsa. Hozirgi kunda u tashkilotda bizning milliy manfaatlarimizga javob bera oladigan mexanizm ham, sharoit ham yo‘q. Hozir mamlakatimizga yangi dunyoqarashli, Yevropani ko‘rgan, siz kabi ko‘p joylarda o‘qib kelgan, fikrlay oladigan yangi avlod kirib kelgan. Mana shu avlod ham buni xohlamayapti. Bizning yo‘limiz to‘g‘ri ekanini biladi. U tashkilotga kirish davlatimizning biron bir dasturi yoki istiqbolida yo‘q. Lekin, ilmiy nuqtai nazardan tahlil qilish uchun uning tajribasini o‘rganishimiz, muloqotga kirishishimiz mumkin. Tashkilotga a’zo bo‘lish xavfi yo‘q-ku, ammo hozir boshqa bir xavf kelib chiqqandek bo‘lyapti.

Q.Sh.: — Masalan?

S.J.: — Masalan, ularda shunday rivojlanayotgan davlatni ham o‘z ta’sir doirasiga olish, davlatni tashqaridan turib  boshqarishga qaratilgan qandaydir ig‘vogarlik, ehtiyoj bo‘lishi mumkin. Shuning uchun ham biz shunday narsalarga doimo qarshi turishimiz kerak. Qarshi turishni yo‘li islohot va xavfsizlikni ta’minlashdan iborat.

Q.Sh.: — Menimcha, bunda odamlarning ishtiroki ham juda muhim.

S.J.: — Albatta, hozir davr shunday.

Q.Sh.: — Biz Qozog‘istondagi vaziyat nimalarga olib kelganini ko‘rdik.

S.J.: — "Demokratiya", deb oddiy namoyishni siyosiy kuchlar o‘z manfaatlari yo‘lida burib yuborganini ham ko‘rdik. Oxiri qon to‘kilishi ham yuzaga keldi. Bu holatlar davlatni parokanda ahvolga keltirib qo‘ydi. Eng asosiysi, bu yerda odamlar o‘rtasidagi ijtimoiy muammolar to‘xtab qoldi. Iqtisodiy jihatdan ham davlatda ko‘plab zavod va fabrikalar to‘xtadi. Albatta, bu davlatni bundan keyingi rivojlanishiga katta xavf tug‘diradigan holatdir. Milliy manfaatlarimiz, demokratik qat’iyat, davlatchilik tajribamizdan kelib chiqqan holda  harakat qilishimiz kerak. Shundagina, bizda qandaydir kuchlarning qarmog‘iga tushib qolmaslik uchun  imkoniyatlar paydo bo‘ladi. Lekin, dunyo hozirgi vaqtda juda katta bir ziddiyatli davrni boshdan kechirayotganini unutmasligimiz kerak. Katta davlatlar o‘rtasidagi tortishuvlar va ularning o‘rtasidagi ziddiyatning chuqurlashishini ko‘ryapmiz. Hattoki katta davlatlar o‘rtasida harbiy mojarolar kelib chiqishi mumkin. 

Ikkinchidan, yirik rivojlangan davlatlar boshqa davlatlarni o‘z tomoniga tortishga va ularni ham shu yo‘lda boshqarishga harakat qilmoqda. Bu bugungi kundagi fakt. Biz mana shu holatlarning ta’sir darajasiga tushib qolmaslik uchun ham mustaqil, suveren yo‘limizni davom ettirishimiz kerak. Bu suveren va mustaqil fikrlash har bir fuqaroda bo‘lishi lozim. Shundagina, hammaning jipslashuvi va davlat rahbari o‘z oldiga qo‘ygan islohotlarini yanada yangi bosqichga olib chiqib, harbiy qudratimizni yanada mustahkamlashga erishishimiz mumkin.

Q.Sh.: — 2016 yilda O‘zbekiston ahli Birinchi marhum Prezidenti xotirasiga nisbatan juda katta hurmat bilan xayrlashdi va yangi hukumatga o‘tish davri yuksak darajada bo‘ldi. Dunyoning ko‘plab mamlakatlarida bu juda katta bo‘hronlarni keltirib chiqaradigan vaziyatdir. Yaqin qo‘shni davlatlarda bo‘layotgan voqea-hodisalarni ko‘rib yoki Lukashenkoning fikrlarini eshita turib, aslida hukumat o‘tishining o‘zi katta bir jarayonligi-yu va bu jarayon bizning ko‘z oldimizda chiroyli shaklda o‘tganini payqaymiz. Lekin, aslida hokimiyat koridorlarida yaxshigina bosimlar, ig‘volar bo‘lganini payqamay qolganimizni ham bilmabmiz. Nazarimda, bu holat mana endi ko‘zimizga ko‘rinayotgandek. Qozog‘istondagi ikki boshlilik siyosatining oqibatlarini ko‘rdik. 28 yildan buyon bir davlatni boshqarib kelayotgan Lukashenkodek rahbarlar qay tarzda hokimiyatdan kuzatiladi? Aslida, bu ham hali noma’lum. Ular o‘zlariga o‘zlari ogohlantirish berishi kerak emasmi? Aslida hozirgi vaziyatda bu signalni ular olishi kerak emasmi?

S.J.: — Gapingiz juda o‘rinli va asosli. Har bir katta davlat uchun Rossiya, Amerika, Xitoy bo‘ladimi yoki kichkina davlatlarda ham bir davlat boshqaruv tizimidan ikkinchi tizimga o‘tish o‘ta ziddiyatli kechadi.

Q.Sh.: — Hatto, Amerikada ham ko‘rdik...

S.J.: — Masalan, Amerikadagi saylov jarayonida 50 foiz ovozni Tramp tomon olgan bo‘lsa, 50,1 foiz ovozni esa Bayden oldi. 50 foiz juda katta ovoz. Hokimiyatning takomillashmagan holatini ham ko‘rdik. Lekin, ekspertlarning aytishi bo‘yicha, ikkinchi tomon turli nayrang yo‘li bilan ovoz oldi degan qarashlar ham bor. Davlat institutlarining mavjudligi, tartibning saqlanishi va qonunga rioya etilishi natijasida Prezident janoblarining hokimiyatga kelishini kuzatdik. Biz yuqoridagi jarayon juda ham ziddiyatli ekanini ko‘rdik.

Lukashenkoga keladigan bo‘lsak, Belarusda hokimiyat qariyb 30 yildirki almashmaydi. Bir necha yildan buyon aholi qatlamlari hukumatga yangi rahbar, yangi kuch kelishini xohlashyapti. Buni talab ham qilyapti. Lekin hozirgi rahbariyat hukumatni osonlikcha bermoqchi emas. Mutaxassis sifatida aytishim mumkinki, bunday holatda mamlakat ichkarisidagi o‘ziga xos ziddiyat va hokimiyatning bo‘linib ketishi boshqa davlatlarga ham salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Odamlarning ijtimoiy kayfiyati natijasida, ijtimoiy murosasizlik va ijtimoiy konflikt kelib chiqadi.

Q.Sh.: — Shundoq ham Belarus atrofida mintaqadagi muammolar yetarli.

S.J.: — Yetarli darajada. Shuning uchun  Lukashenko boshqalarga maslahat berishdan ko‘ra, mamlakatdagi ichki muammolari bilan ko‘proq shug‘ullangani ma’qul emasmidi?

Ikki boshli siyosatga kelsak, u bor. Ko‘p mamlakatlarda davlatning rahbari hukumatning yarmini yangi Prezidentga berib, yarmini o‘zida olib qolishga harakat qiladi.  Ikki boshlilik sabab mamlakat ham siyosiy, ham iqtisodiy jihatdan juda katta zarar ko‘radi.

Q.Sh.: — Bunaqa davlatga tashqi bosim shart emas, ichki muammoning o‘zi yetarli.

S.J.: — Qozog‘istonga xalqning oddiy bir gaz narxining ko‘tarilishi sabab qilgan noroziligi, siyosiy o‘yinga aylantirib yuborildi. Biz odamlarda zamonaviy qurollarni ko‘rdik. Aholiga bu qurollarni kim bergan? Qozog‘iston iqtisodiy jihatdan rivojlanib kelayotgan, o‘ziga yarasha salohiyatga ega, davlatchilik institutlari rivojlangan mamlakat edi. Lekin birdaniga respublikadagi ziddiyatli vaziyatlarni kelib chiqishiga davlatdagi ikki boshli boshqaruvning mavjudligi sabab bo‘ldi.

Q.Sh.: — Holbuki, Qozog‘iston KXSHTning doimiy a’zosi bo‘lib kelgan. Lekin janob Lukashenko hech narsa qilib bera olmadi-ku. Baribir o‘sha qo‘zg‘olon, o‘sha to‘ntarish bo‘ldi-ku. Demakki, bizga berilayotgan ogohlantirish ham "absurd"ekan-da. 

S.J.: — Absurd! Lukashenkoning gapini "Vaziyatni yengillashtirish uchun olib qochishga qaratilgan harakat", deb qarash ham mumkin. Qozog‘istonga qaytadigan bo‘lsak, nima bo‘lishidan qat’i nazar, bu yerda qozoq xalqi qiynaldi. Muammolarni yechamiz deb, o‘zlariga yana katta bir muammolarni keltirdi. To‘g‘ri muammoni yechish mumkin. Odamlarni ko‘chaga bu holatda olib chiqib, o‘z siyosiy maqsadlari yo‘lida harakat qilish doim salbiy hodisalarga olib keladi. Biz buni ko‘rdik. Ham huquqiy, ham siyosiy jihatdan ikki rahbarlik tugatilganidan keyin...

Q.Sh.: — Tugadi, deb ayta olamizmi?

S.J.: — Qonuniy jihatdan "Tugadi", deb ayta olamiz. Hozir Qozog‘istondagi siyosiy boshqaruv tizimlari janob To‘qayevning qo‘lida. U islohotlarni boshladi. Masalan, bugundan yangi hukumatni tanishtirishni ham boshladi. Kadrlar siyosati amalga oshirilmoqda. Muammolarni hal qilishni ham o‘rtaga qo‘ymoqda. Bu holatni Qozog‘iston xalqi va uning atrofidagi davlatlar ham qo‘llab-quvvatlayapti. Bundan keyin hukumatda ikki boshlilikka yo‘l qo‘yilmasa kerak. Muammolar hammada bor. Uni to‘g‘ri va vaqtida hal qilish, to‘g‘ri qaror qabul qilishga bog‘liq.