“Ёки ишланглар, ёки жойни бўшатиб қўйинглар!”. Фарм компания раҳбари мутасадди ташкилотлардан норози бўлмоқда

Кеча, 29 июль куни фармацевтика, тиббий асбоб-ускуналар саноати ва савдоси соҳасидаги тадбиркорлар билан очиқ мулоқотда “Laxisam” фарм компанияси асосчиси Шавкат Исмоилов соҳа мутасаддиларини кескин танқид қилди.

“1994 йилдан бери фармацевтика бозорида ишлаймиз. Охирги пайтда шунақанги қийинчиликлар бўляптики, бу тўғрисида гапирмасдан иложимиз йўқ. Биз гуллаб-яшнаб кўп нарсани ташкил қилдик. Аммо сўнгги беш-олти йилдан бери фармацевтика соҳасида кўп корхоналар катта талофот кўряпти.

Биз завод қуриб, 80 йилларда ишга туширган бўлсак, охирги беш йил ичида тақа-тақ тўхтаб турибди. Илгари уч сменада 130 киши ишлаган бўлса, ҳозир 20 кишини мажбуран беш йилдан бери ушлаб турибмиз. Сабаби, у ердаги техникалар агар бир-икки кун ишламаса, микроблар кўпайиб, маҳсулотлар яроқсизга айланиб, ташлаб юборишга тўғри келади”, дейди тадбиркор Шавкат Исмоилов.

Унинг айтишича, рўйхатдан ўтказишдаги қийинчиликлар бунга сабаб бўлмоқда.

“Беш йилдан бери асбоб-ускуналар турибди, ойлик, солиқ тўлаяпмиз, ходимларни ушлаб турибмиз. Натижа – ноль. Сабаби, энг асосий муаммо – рўйхатдан ўтказиш. Эскичасига айтганда, “Фармкомитет”, “Фармпром” деймиз, булар бутунлай бефарқ бу муаммога. “Фармпром” раисини мен шу ерда ҳозир кўриб турибман. “Фармкомитет” раисини олдин ҳам кўрмаганман. Ваҳоланки, аввал булар ҳаммаси ишлаб чиқарувчининг ёнида бўлган бўлса, ҳозир улар алоҳида дунё, биз алоҳида дунёдек.

Келинг, кўринг ташкилотни. Эй, “страдает, помогите”, дейдиган бўлса-чи, келмайди ҳам, қарамайди ҳам. Қанақасига фармацевтика ривожланиши мумкин? Мен алоҳида буларга бўладиган эътирозим шундан иборат.

Фармацевтика соҳасини ташкил қилиш жуда машаққатки, буни қилган одамлар билади, лекин уни йўқ қилиш – “шесть секунд”лик иш. Ҳозир фармацевтика соҳасида такомиллаштириш, сифат, яна яхшилаймиз деса-да, аслида бўлаётган сиёсат соҳани йўқотишга олиб келяпти”, дейди у.

Тадбиркорга кўра, янги ўзгаришлар тадбиркорлар фаолиятини мураккаблаштирган.

“Янги маҳсулотни ишлаб чиқариш – азоб. Беш-олти йил бурун “регистрация субстанция” деган нарса киритилди, фарм саноат бундан жуда катта талофот кўрди. Биз дод қилдик, фарёд қилдик, ҳеч ким бизга қулоқ солмади. Биз ҳаракат қиляпмиз, аммо “поддержка” йўқ. 4 минг м²га яқин ишлаб турган корхонамиз, қурилиши охирига етмаган 7 минг м²лик биномиз “ўлиб ётибди”. Аммо “Фармкомитет”, “Фармпром” бефарқ.

Олдин бизда ишлаб чиқарилган, сичқонда, бошқа ҳайвонларда тестдан ўтган маҳсулотларимиз беш йил тургандан кейин, яна ишлаб чиқарамиз, десак, “йўқ, қайтадан регистрация қиласан”, дейди. Бунга бўлса, камида яна икки-уч йил вақт кетади. Қанақасига ишлаш мумкин? Ишлаб турган нарса давлат ташкилотлари айби билан тўхтатиб қўйилган бўлса, нега биз ҳозир яна қилишимиз керак? Бу ҳаммаси харажат-ку! Қандай фармкорхоналар бунга чидаши мумкин? Чидаб бўлмайдиган даражага келган. 31 йилдан бери бундай бемаза “ситуация” кўрмаганман.

“Кабмин”нинг қарорига асосан, 155 кунда регистрациядан ўтказиш керак, Буларда-чи? Икки йилгача боряпти. Хоҳласа қилади, хоҳламаса ётибди. Ҳа, нега чўзиляпти, десангиз, “мутахассис йўқ, “отпуска”да, касал бўлди, бошқа нарса билан шуғулланяпти, қўл тегмаяпти”. Бу нима деган гап? “Фармкомитет” регистрацияга 10 минг доллар олади, лекин ўз вазифасини вақтида бажармайди. Ҳа, уларда “козырь” бор – ҳар қандай нарсада нуқта-вергул топиб, қулатаверади”, деган тадбиркор.

Шавкат Исмоиловнинг таъкидлашича, мутасадди ташкилотлар тадбиркордан сирли маълумотларни талаб қилмоқда.

“Биз чет элдан хомашё оладиган бўлсак, керакли ҳужжатларни йиғамиз, берамиз, ишлаймиз. Охирги пайтда “Фармкомитет” қонунга хилоф равишда DMF деган ҳужжатни талаб қиляпти. Бу деган сўз нима? Масалан, Coca-Cola учта жойда ўз сирини сақлайди, дейишади. Бизникилар “менга ўша “секретинг”ни берасан, кейин регистрация қиламан”, дейди. Ахир ҳамма нарсанинг “предел”и бўлиши керак-ку!

Авваллари чет элдан жуда кўп корхоналар келишарди, “бирга ишлайлик” деб. Ҳозир келишмайди. “Ўзбекистонда рўйхатдан ўтиш – амримаҳол, ишламаймиз”, деб тарк этаётганлар қанча?

Биз ҳозир ўйлаяпмиз: корхона ускуналарни ташлаб юбориб, бинони ижарага берамизми ёки яна 5 йил кутамизми? Президент соҳага оид 20 га яқин қарор чиқарган, аммо вазият бошқача. Етар шунчалик! Фармқўмита, “Фармпром” раисига мурожаат қилмоқчиман: эй, кўзингизни очинг, қаранг, бунча қийнайсизлар?

Ҳаммаси икки гапнинг бирида: сифатни кучайтириш, такомиллаштириш... Шиори бир, қиладиган иши бошқа. “Фармкомитет”, “Фармпром” иш услуби тубдан ўзгартирилмаса, фарм саноати фалокатга боради. Ёки ишланглар, ёки жойни бўшатиб қўйинглар. Менинг сизларга айтадиган гапим шу.

Бизда ҳозир ишчиларимиз сони олдингига нисбатан 10 баробар камайиб кетди. Вилоятларда филиалларимиз бор эди. Ҳозир ёпилиб кетган. Бу “Фармкомитет”нинг олиб бораётган нотўғри сиёсати, деб биламан. Иш жойи ташкил қилиш ўрнига иш жойлари ёпилиб кетяпти. Дори-дармонлар аҳолидан қочяпти. Бу нима деган гап, ахир? Агар улар иш сиёсатини ўзгартирмаса, ҳар қандай миллиардер миллионерга айланади, миллионер эса йўқ бўлиб кетади”, деган тадбиркор.

Савдо-саноат палатаси раиси Даврон Ваҳобов тадбиркорнинг эътирозлари ўринли эканини билдирган ва масъуллардан изоҳ сўраган.

“DMF, яъни “Drug Master File” – субстанцияни ишлаб чиқариш технологиясидаги сифатга оид ҳужжатлар. Бу ВМнинг 213-қарори асосида 2018 йилдан бери талаб қилинади. “Док-1 Макс” билан содир бўлган ҳолатларда текширилганида бу ҳужжатлар тақдим қилинмагани аниқланган. Бугунги кунда эса ҳамма рўйхатдан ўтиш давомида бу ҳужжатни тақдим қилади. Бу – халқаро тажриба”, деган Фармацевтика маҳсулотлари хавфсизлиги маркази давлат муассасаси директори Алишер Темиров.

Бир неча дақиқа давом этган мунозаралардан сўнг якунда тадбиркор Шавкат Исмоилов кўтарган масалаларни ҳал этиш бўйича аниқ ечимлар таклиф этилмаган.