MIDWEEK: Киевдан “оқ байроқ”га ишора, қизиган “савдо уруши”, Мирзиёевнинг Франция сафари

Расмий Киев тўхташга тайёр. Улар Жиддада АҚШ томонидан таклиф қилинган 30 кунлик ўт очишни тўхтатиш режими ҳақидаги режани маъқуллади. Энди навбат Кремлга.

Трамп бошлаган савдо урушининг масштаби борган сари кенгайиб, унда янги фронтлар пайдо бўляпти. Ортда қолган кунлар давомида Хитой Канадани нишонга олди. Умуман олганда, Канада бу ҳафта АҚШ ва Хитойдан тарифлар юзасидан кетма-кет зарбалар қабул қилди.

Шавкат Мирзиёев Франция Президенти Эммануэль Макроннинг таклифи билан Францияга борди. Икки ўртада 20 дан ортиқ битим ва шартномалар имзоланди.

Украина рози

Украина ва АҚШ Саудия Арабистонида яна қайтадан тил топишди. Кеча, 11 март куни Саудия Арабистонининг Жидда шаҳрида Украина ва АҚШ делегациялари ўртасида учрашув бўлиб ўтди. Жидда шаҳрида АҚШ ва Украина делегациялари музокара ўтказди. Украина делегацияси таркибида Президент девони раҳбари Андрей Ермак, Ташқи ишлар вазири Андрей Сибига, Мудофаа вазири Рустам Умаров ва Президент девони раҳбарининг ўринбосари Павел Палиса иштирок этди. АҚШ делегацияси таркибида эса Давлат котиби Марко Рубио ва Президент Дональд Трампнинг миллий хавфсизлик бўйича ёрдамчиси Майкл Уолтц бор эди. Музокаралар якунлари бўйича Украина Президенти девонининг раҳбари Андрей Ермак агар Россия ҳам рози бўлса, Украина АҚШнинг 30 кунга ўт очишни тўхтатиш ҳақидаги таклифини қабул қилишга тайёрлигини билдирди. Бу таклиф АҚШ томонидан ўртага ташланган. Ермакнинг сўзларига кўра, агар Россия унинг шартларига рози бўлса ва уларга риоя қилса, ўт очишни тўхтатиш режими томонларнинг ўзаро келишуви билан кейинчалик ҳам узайтирилиши мумкин.

Жиддадаги музокаралар ортидан АҚШ ва Украина делегациялари қўшма ёзма баёнот эълон қилди. Баёнотда ҳам Украина АҚШнинг зудлик билан 30 кунлик вақтинчалик ўт очишни тўхтатиш режимини жорий этиш бўйича таклифини қабул қилишга тайёрлигини билдирган. Шунингдек, унда Қўшма Штатлар Киев билан разведка маълумотларини алмашишга қўйилган чекловларни зудлик билан олиб ташлаши ва Украинага хавфсизлик соҳасида ёрдам кўрсатишни давом эттириши таъкидланган. Қисқа қилиб айтганда, бу ҳарбий ёрдамнинг қайта тикланганини англатади. АҚШ Давлат котиби Марко Рубио Украинанинг ўт очишни тўхтатиш таклифини Россия томонига етказишларини айтди. Россия-Украина урушининг боришини шарҳлар экан, Рубио “бу урушнинг ҳарбий ечими йўқ” эканини айтди. У урушни тугатиш ва АҚШ Президенти Дональд Трамп томонидан қўйилган тинч мақсадни амалга ошириш йўли музокаралар орқали ўтишини таъкидлади. Давлат котибининг сўзларига кўра, бу айнан Трамп “кўрмоқчи бўлган” сценарийдир. Бунга эришиш учун энг аввало ўт очишни бас қилиш лозимлиги таъкидланди. Рубио бу қадамга Россия томони ҳам “ҳа” деб жавоб беришига умид қилди.

Ўз ўрнида, 11 март куни Зеленский ўзининг кечки видеомурожаатида АҚШнинг 30 кунлик оташкесим ҳақидаги таклифи ижобий эканини айтиб, Украина тинч тайёрлигини билдирди.

“АҚШ Россияни ишонтириши керак. Шунинг учун биз тайёрмиз, агар руслар рози бўлса, сулҳ кучга киради. Украина бу таклифни қабул қилади, биз буни ижобий деб ҳисоблаймиз. Биз шундай қадам ташлашга тайёрмиз ва АҚШ Россияни ишонтириши керак”, дея қўшимча қилди у.

Зеленский агар сулҳга эришилса, 30 кун ичида АҚШ ва бошқа иттифоқчилар билан учрашувлар ўтказилиши, Украина учун хавфсизлик ва барқарор тинчликни кафолатлаш учун ҳаракат қилинишини таъкидлаган. Украина ва АҚШ делегацияларининг Саудиядаги музокаралари икки давлат раҳбарларининг ўртасига тушган совуқчиликни ҳам илитди. Трамп ҳам шу куни Зеленский учун Оқ уй эшиклари доим очиқлигини айтди. У мазкур ҳафтада Путин билан гаплашиш ва сулҳ масаласини муҳокама қилишни таъкидлади.

Савдо урушида “янги фронт”

Урушларни тугатиш бўйича музокараларга бош-қош бўлаётган Трамп томонидан ҳарбий эмас, балки бошқа соҳада очилган уруш, аниқроғи “савдо уруши” кучайиб боряпти. Бу ерда янги фронт очилганини қайд этиш лозим.

Гап шундаки, Хитой Савдо вазирлиги Канададан импорт қилинадиган қишлоқ хўжалиги маҳсулотларига 2,6 миллиард доллар миқдорида бож жорий этганини эълон қилди. Маълум қилинишича, божхона тўловлари жорий йилнинг 20 мартидан кучга киради. Бу эса ўз-ўзидан амалга оширилмаган. Жумладан, 2024 йилнинг октябрь ойида Канада ҳам Хитой маҳсулотларига қўшимча божлар киритган эди. Ўша пайтда Хитойдан олиб келинган барча электромобиллар учун 100 фоиз бож жорий этилди. Пўлат ва алюминий маҳсулотларига эса 25 фоиз бож белгиланганди.

Хитой расмийларига кўра, Канаданинг 2024 йилдаги ҳаракатлари Жаҳон савдо ташкилоти қоидаларини бузганлиги протекционистик ҳамда камситувчи ҳаракат сифатида баҳоланади. Шу сабабли, Хитой ўзининг қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш учун жавоб чораларини кўришга қарор қилган. Хитой жорий қилган янги тарифлар эса қуйидагилардан иборат. Унга кўра, Канададан импорт қилинадиган рапс мойи ва нўхат учун 100 фоизлик божхона солиғи белгиланган. Қолаверса, чўчқа гўшти, балиқ ва денгиз маҳсулотлари учун ҳам 25 фоиз бож жорий этилган.

Аммо Хитой тарифлар жорий қилиш борасида Канада билан чекланиб қолмади. Бир неча кун олдин Хитой томонидан огоҳлантирилган ва АҚШ товарларига киритилажак янги божлар 10 март санасидан бошлаб расман кучга кирди. Бу Хитойдан АҚШга импорт қилинадиган товарларга тарифларнинг навбатдаги оширилишига жавобан амалга оширилди. Американинг бир қатор қишлоқ хўжалиги маҳсулотларига 10-15 фоиз миқдорида бож солинди.

АҚШ Президенти Дональд Трамп эса бу ҳафта “савдо уруши” доирасида Канадани нишонга олди. У Канадан кириб келадиган пўлат ва алюминийга нисбатан божларни 25 фоиздан 50 фоизгача ошириш ҳақида эълон қилди. Маълум қилинишича, бу қарор Онтарионинг электр энергиясига 25 фоиз тарифлар киритишига жавобан қабул қилинган. Ушбу чора 12 март кунидан бошлаб кучга киради. Шунингдек, Трамп агар Оттава “номувофиқ тарифларни” бекор қилмаса, 2 апрелга қадар Канададан олиб кирилаётган автомобилларга божхона тўловларини ошириш билан таҳдид қилган. Бундан ташқари, у Оттавадан сут маҳсулотларига қўйилган 250-390 фоизлик божларни ҳам дарҳол бекор қилишни талаб қилди.

Мирзиёев Францияда

Президент Шавкат Мирзиёев Франция Республикаси Президенти Эммануэль Макроннинг таклифига биноан кеча, 11 март куни давлат ташрифи билан ушбу мамлакатга жўнаб кетди. Ўзбекистон етакчисини Франция миллий таълим, олий таълим ва илмий тадқиқотлар вазири Элизабет Борн, Париж ҳарбий округи қўмондони генерал Лоик Мизон ва бошқа расмий шахслар кутиб олди. Ташриф дастурига мувофиқ Париж шаҳридаги Елисей саройида олий даражадаги музокаралар, шунингдек, Франция расмийлари ва етакчи компаниялари вакиллари билан қатор учрашувлар ўтказилиши кўзда тутилгани айтилди.

Париж шаҳрида икки мамлакатнинг тегишли вазирлик ва идоралар раҳбарлари ҳамда 100 га яқин етакчи компаниялари, молия ва бизнес ташкилотлари етакчилари иштирокида Франция-Ўзбекистон бизнес-форуми бўлиб ўтган. Форум якунлари бўйича қишлоқ хўжалиги, энергетика, яшил иқтисодиёт, шаҳарсозлик, сув таъминоти ва транспорт, кончилик, соғлиқни сақлаш, таълим ва бошқа соҳалардаги ҳамкорликни янада ривожлантириш ва лойиҳаларни амалга ошириш бўйича 20 дан ортиқ битим ва шартномалар имзоланган.

Бундан ташқари, Мирзиёевнинг Францияга ташрифи давомида UNESCO Бош директори Одри Азуле билан учрашди. Учрашувда ташкилот Бош конференциясининг 43-сессиясига тайёргарлик кўриш ва уни жорий йилнинг кузида Самарқанд шаҳрида ўтказишнинг амалий жиҳатлари муҳокама қилинди.

Маълумот ўрнида шуни қайд этиш жоизки, Франция ва Ўзбекистон раҳбарлари 2023 йил 2 ноябрь куни Самарқанд шаҳрида ҳам учрашганди. Бу Франция Президенти мақомидаги шахснинг Ўзбекистонга охирги 30 йилдаги илк ташрифи эди. Ўшанда “Яшил” энергетика, инновацион қишлоқ хўжалиги, сув таъминоти, логистика, инфратузилмани ривожлантириш, туризм ва бошқа соҳаларда янги йирик лойиҳаларни илгари суриш чора-тадбирлари муҳокама қилинган. Учрашув давомида Франция Ўзбекистоннинг ЖСТга аъзо бўлишини ҳамда Евроиттифоқ билан Кенгайтирилган шериклик ва ҳамкорлик тўғрисидаги битимни тез фурсатда имзоланиш бўйича саъй-ҳаракатларини қўллаб-қувватлашга тайёрлиги билдирилган. Ўшанда Макрон нафақат Ўзбекистон, балки Қозоғистонга ҳам ташриф буюрганди. Таҳлилчилар унинг Марказий Осиёга ташрифини асосан икки сабабга йўйганди. Шундай сабабларнинг бири сифатида Франция энергия хавфсизлигини яхшилаш экани айтилди. Бундан ташқари, Парижнинг бошқа йирик ўйинчилар қатори минтақада ўз вазнини сақлаб қолишга интилиши мазкур ташрифнинг муддаоларидан бири бўлгани тахмин қилинганди.

Андижонда яна ҳокимият билан муаммо

Эътиборимиз марказида яна Андижон ва ҳокимият идораси. Аммо бу сафар вилоят эмас, туман даражасида. Гап шундаки, Хўжаобод туманининг ҳокимият биноси, бўлиб ҳам унинг томида ғалати ишлар бўлди. Ижтимоий тармоқларда Андижон вилояти Хўжаобод туманида бир аёл ҳокимият биноси томига чиқиб, ўзини ташламоқчи бўлгани ҳақидаги видео тарқалди. 10 март куни соат 11:20 лар атрофида тармоқларда бир аёл Хўжаобод тумани ҳокимлиги Қишлоқ хўжалиги бўлими биносининг том қисмида юрган видео тарқалди. Воқеа фуқаро ва ҳокимият ўртасидаги тушунмовчилик ортидан содир бўлган. Хайриятки, аёл ўз жонига қасд қилмаган ёки бу кескинлик оқибатида тан жароҳати орттириб олмаган. Чунки, тезкор суриштирув натижаларига кўра, видеодаги аёл ўз жонига қасд қилиш мақсадида томга чиқмаган. У ҳоким билан учраша олмагач, ўзининг бу ҳаракати орқали шунчаки масъулларни қўрқитмоқчи бўлган.

Мазкур ҳолат юзасидан Хўжаобод туман ҳокимлиги муносабат билдирди. Ҳокимликнинг билдиришича, аёл туман ҳокими билан биринчи маротаба учрашиш учун келган, лекин Хўжаобод тумани ҳокими ҳудудлардаги ободонлаштириш ишларини кўздан кечириш учун жойларга чиқиб кетган. Шундан сўнг, аёлга ҳокимият вакиллари томонидан мурожаати бўлса, қолдириб кетиши ва ҳар шанба куни туман ҳокими қабул ўтказиши айтилган. Аёл ушбу гапларга ишонмасдан, “масъуллар алдашяпти”, деган хаёл билан асабийлашиб, атрофдагиларни қўрқитиш мақсадида бинонинг том қисмига чиққан. 

“Туман ҳокими ҳақиқатдан ҳам ўша вақтда ҳудудларда олиб борилаётган ишларни кўздан кечириш учун жойларга чиқиб кетганди. Ҳоким келгач, аёл билан суҳбатлашиб, унинг мурожаатини ўрганди”, дейилади ҳокимлик хабарида.

Шунингдек, хабарда учрашув давомида фуқаро расмий ишга жойлангани, унинг мурожаатлари жойида ҳал этилгани ҳам қўшимча қилинган. Фуқаролардан эса бундай хатти-ҳаракатларни амалга оширмаслик илтимос қилинган.