Трамп тинчлик режасида Украинадан Россия ишғолини тан олишни талаб қилди 

АҚШ Украинада урушни тугатиш бўйича тинчлик режасини тақдим қилди. Ушбу режада АҚШ томонидан Қрим Россиянинг ҳудуди сифатида тан олиниши ҳамда 2022 йилдаги босқин оқибатида Россия эгаллаб турган ҳудудлар устидан Россиянинг де-факто назоратини тан олиш кўзда тутилган. Бу ҳақда ўз манбаларига таяниб, “Axios” хабар берди.

Ўтган ҳафта Франция пойтахти Парижда АҚШ расмийлари украиналикларга тинчлик режаси тақдим этган. Ушбу бир бетлик ҳужжат АҚШ Президенти Дональд Трампнинг “сўнгги таклифи” сифатида тақдим этилган. Оқ уй музокаралар тез орада келишувга олиб келмаса, таклифдан воз кечишга тайёрлигини билдирган.

Украина ҳукуматига яқин манбага кўра, Киев бу таклифни Россия фойдасига бирёқлама деб ҳисоблайди. Режа Россия нималар олишини аниқ ва очиқ кўрсатган, лекин Украина оладиган нарсалар фақат умумий ва ноаниқ тарзда келтирилган.

Трамп таклифига кўра, Россия нималарга эришади:

1. АҚШ томонидан Қрим устидан Россия назоратининг ҳуқуқий тан олиниши (“де-юре”).
2. Луганск вилоятининг деярли тўлиқ қисми ва Донецк, Херсон ҳамда Запорожье вилоятларининг босиб олинган қисмларидаги Россия назоратининг амалий тан олиниши (де-факто).
3. Украинанинг НАТОга аъзо бўлмаслиги ваъда қилинади (лекин, у Европа Иттифоқига аъзо бўлиши мумкинлиги эслатиб ўтилган).
4. 2014 йилдан бери Россияга нисбатан жорий этилган санкциялар олиб ташланади.
5. АҚШ билан энергетика ва саноат соҳаларида иқтисодий ҳамкорлик кучайтирилади.

Украина бу таклифда нималарга эришади:

1. Европа давлатлари ва айрим ҳамфикр бошқа давлатлар иштирокида мустаҳкам хавфсизлик кафолати. Ҳужжатда тинчликпарварлик амалиёти қандай ишлаши борасида ва АҚШнинг иштироки ҳақида ҳеч қандай маълумот йўқ.
2. Россия босиб олган Харьков вилоятининг кичик бир қисми қайтарилади.
3. Украина жанубий фронт чизиғи бўйлаб оқиб ўтувчи Днепр дарёсидан тўсқсиз фойдаланади.
4. Қурилиш ва тиклаш ишлари учун ёрдам ва компенсация. Лекин бу маблағ қаердан олиниши кўрсатилмаган.

Режанинг бошқа жиҳатлари:

• Европадаги энг йирик ядро иншооти – Запорожье АЭС Украинага тегишли деб эътироф этилади, аммо АҚШ томонидан бошқарилади. Электр энергияси Украина ва Россияга етказиб берилади.
• Ҳужжатда АҚШ-Украина фойдали қазилмалар бўйича битими тилга олинган. Трамп бу ҳужжат 24 апрель куни имзоланишини билдирган.

Режа Трамп вакили Стивен Уиткоффнинг ўтган ҳафта Путин билан тўрт соатдан ортиқ давом этган учрашувидан сўнг тайёрланган. Режа тақдим этилгач, Путин амалдаги фронт чизиғида ҳарбий ҳаракатларни тўхтатишга тайёрлигини билдирган. Бу Путиндан тинчлик истагининг энг аниқ ишораси, аммо Европа амалдорлари ҳануз бунга шубҳа билан қарамоқда.

Эслатиб ўтамиз, аввалроқ АҚШ, Германия, Буюк Британия, Франция ва Украина олий даражадаги дипломатлари бугун, 23 апрель куни Лондонда бўлиб ўтиши керак бўлган Украинадаги урушни тугатиш бўйича олий даражадаги музокаралардаги иштирокини бекор қилганди. Бунинг ўрнига юқорида номи тилга олинган беш давлатнинг “юқори амалдорлари” Британия пойтахтида учрашиши кутилмоқда.