Трамп Оқ уйда Рамафосага тузоқ қўйди: Жанубий Африкада оқ танлилар геноцид қилингани айтилди

north_east

Оқ уйдаги “отишма”. Трамп ва Зеленский ёқалашмади, холос!

АҚШ Президенти Дональд Трамп кеча, 21 май куни Оқ уйнинг Овал кабинетида Жанубий Африка Республикаси Президенти Сирил Рамафосани қабул қилди. Кўплаб телевизион тармоқларда намойиш этилган учрашув оқ танли жанубий африкаликларга қарши “геноцид” ҳақидаги обрўсизлантирувчи даъволар туфайли тезда қарама-қаршиликка айланди.

Икки Президент ўртасидаги учрашув тинч бошланди: Трамп ва Рамафоса АҚШ Президентининг асосий қизиқишларидан бири бўлган гольфни муҳокама қилди. Рамафоса, шунингдек, Трампга Жанубий Африкадаги гольф майдонлари акс этган 14 килограммли гольф ҳақидаги китобни олиб келганини ҳам маълум қилди. У, шунингдек, Трампга пандемия даврида АҚШ кўрсатган ёрдам учун миннатдорлик билдирди.

Бироқ вазият жуда тез ўзгарди: учрашувга Трампнинг маслаҳатчиси, миллиардер Илон Маск қўшилди ва асосий мавзу африканерлар – Жанубий Африкадаги голланд ва француз кўчманчиларининг оқ танли авлодларига қилинган “геноцид” масаласига айланди.

Дональд Трамп Овал кабинетда бўлганларга бир нечта видеоларни кўрсатди. Улардан бири жанубий африкалик мухолиф сиёсатчи Жулиус Малеманинг “Боэрни (Жанубий Африкадаги оқ фермерларга ишора) отиб ташла” қаторини ўз ичига олган қўшиғини ижро этган ҳужжатли фильм эди. Иккинчи видеода эса оқ танли деҳқонлар дафн этилган жой акс этгани айтилди.

“Бу даҳшатли манзара, мен ҳеч қачон бунақасини кўрмаганман”, деди Трамп видео томоша қилаётганда.

АҚШ Президенти, шунингдек, ўлдирилган жанубий африкалик оқ танлиларнинг фотосуратларини ҳам кўрсатди.

BBC'нинг Оқ уй мухбири кичик Бернд Дебусманнинг қайд этишича, Трамп бундай учрашувга олдиндан аниқ тайёргарлик кўрган ва Рамафоса тузоққа тушиб қолган. Воқеа кўпчиликка февраль ойи охирида Украина Президенти Владимир Зеленскийга “берилган зиёфат”ни эслатди, аммо кейин содир бўлган воқеа ҳамма учун кутилмаган бўлди.

Қаттиқ ва айбловчи риторикага қарамай, Сирил Рамафоса матбуот анжумани охиригача ўзини хотиржам тутди.

Дафн қилинган жойнинг видеосини кўрсатиш чоғида Жанубий Африка Президенти суратга олиш қаерда олиб борилганини сўради ва буни илгари ҳеч қачон кўрмаганлигини таъкидлади. У, шунингдек, Жулиус Малеманинг риторикасини қоралаб, мухолифатдаги сиёсатчининг баёнотлари ва ҳаракатлари унинг мамлакатининг расмий позициясини акс эттирмаслигини таъкидлади.

Рамафоса Жанубий Африка демократик давлат бўлиб, у ерда одамлар ўз фикрини эркин билдириш ҳуқуқига эга эканини таъкидлади. Президент мамлакатда жиноятчилик муаммоси борлигини, аммо оқ танлилар ҳам, қора танлилар ҳам қотиллик қурбонига айланганини қўшимча қилди.

Сирил Рамафоса йиғилишда ягона Жанубий Африка вакили эмас эди. У сўзни делегациянинг бошқа аъзоларига берди. Шундай қилиб, фермерлар билан боғлиқ вазиятни Қишлоқ хўжалиги вазири Жон Стеенхуисен изоҳлади ва жанубий африкалик миллиардер ва бизнесмен Иоганн Руперт жиноят мавзусида гапирди.

Қизиғи шундаки, АҚШдан бундай иштирок йўқ эди. Трампнинг энг яқин иттифоқчилари вице-президент Жеймс Дэвид Вэнс ва Мудофаа вазири Пит Ҳегсет у билан бирга Овал кабинетда бўлган, бироқ улар матбуот анжуманида қатнашмаган.

Илон Маск ҳам жим турди ва агар Трамп бир пайт унга ишора қилмаганида, эътибордан четда қолиши мумкин эди: 

“Илон шу нарсани хоҳларди”, деди АҚШ Президенти.

Бироқ у оқ танли жанубий африкаликларга нисбатан камситиш муҳокамасига Маскни жалб қилишни истамаслигини қўшимча қилди, чунки у “бу унга адолатли эмас деб ўйлайди”.

Дональд Трамп билан тушлик қилгандан сўнг (Владимир Зеленский мисолида, 28 февраль куни биргаликда тушлик бўлмаган) Рамафоса қора машинасида Оқ уйни тарк этди. У кутаётган журналистларга қисқача Трамп билан ёпиқ эшиклар ортидаги учрашув “жуда яхши” ўтди деб ўйлаганини айтди. АҚШ Президенти уни “эшитдими” деган саволга Рамафоса “ҳа” деб жавоб берди.

АҚШ ва ЖАР муносабатлари

Учрашув чоғида икки давлат ўртасидаги муносабатлар кескинлик чўққисига чиққан эди. АҚШ маъмуриятининг бир қатор расмийлари билан бир қаторда Жанубий Африкада туғилган ва яқинда ўз ватани ҳақида номақбул фикрларни билдирган Трампнинг маслаҳатчиси Илон Маск ҳам ўша ерда эди.

Трамп ва Маскнинг таъкидлашича, Африканерлар, голланд ва француз кўчманчиларининг оқ танли авлодлари геноцид нишонига айланган. Шу ойда АҚШ ҳукумати ўз мамлакатларидаги зўравонлик ва камситишлардан қочганини айтган 59 оқ танли жанубий африкаликни намойишкорона тарзда қочқинлар деб тан олди.

Жанубий Африка ҳукумати геноцид айбловларини қатъиян рад этади. Уларнинг мустақил тасдиқланиши ҳам йўқ. Ҳукуматдан мустақил бўлган Жанубий Африка судларида бу айбловлар исботланмаган. Жанубий Африкадаги сиёсий партияларнинг ҳеч бири, шу жумладан Африканерларнинг овозларига таянадиган партиялар геноцидда айбламади.

“Биз жанубий африкаликлар, қора ва оқ танлиларга, геноцид йўқлигини ҳаммамиз биламиз. Биз геноцид билан шуғулланмаймиз. Биз ҳеч кимга нисбатан нафрат, қасос ёки зўравонлик ҳаракатларини қилмаймиз”, деди Рамафоса ўтган ҳафта Х платформасида эълон қилинган видеода. 

Ташриф олдидан Рамафоса журналистларга унинг АҚШ Президенти билан учрашуви потенциал савдо ва сармоявий битимларга эътибор қаратишини ҳамда “мамлакатларимиз ўртасидаги яхши муносабатларни мустаҳкамлаш”га қаратилганини айтганди.

Рамафоса қийин синовга дуч келди

BBC кузатувчилари таъкидлашича, Жанубий Африка Президенти қийин муаммоларни ҳал қилишда бегона эмас. 1990 йилларнинг бошида у Нелсон Манделанинг Африка Миллий Конгрессида оқ танли озчиликлар ҳукмронлигини тугатиш бўйича музокараларда қатнашган. Бу унинг сиёсатчи сифатидаги узоқ йиллик фаолиятидаги ягона масъулиятли дақиқа эмас. У таниқли музокарачи.

Сирил Рамафоса Вашингтонга дунёнинг энг қудратли раҳбари билан бузилган муносабатларини тиклаш мақсади билан келди, бу унинг фаолиятидаги энг оғир синовлардан бири бўлиши мумкин.

”Савдо алоқалари энг муҳими, бу бизни бу ерга олиб келган масала. Биз Қўшма Штатлардан ҳақиқатан ҳам яхши савдо келишуви билан кетмоқчимиз. Биз икки давлатимиз ўртасидаги муносабатларни мустаҳкамлашни истаймиз”, деди 20 май куни Рамафоса Вашингтонга борганидан кейин.

Унинг ташрифи арафасида Президент Трамп ва унинг жамоаси ғайриоддий жимликни намойиш этди. 19 май куни Оқ уй матбуот котиби Кэролин Леавитт  маълумот беришдан ёки ҳатто ташриф бўлишини очиқ тан олишдан бош тортди.

Трамп яна нимадан норози?

Оқ уйга қайтганидан бери Дональд Трамп Жанубий Африкани оқ танли фермерларга нисбатан “даҳшатли” муносабатда бўлганликда айблади ва февраль ойида Қўшма Штатлар “айрим тоифадаги одамларга нисбатан ЖУДА ЁМОН муносабатда бўлгани” сабабли мамлакатга ёрдамни тўхтатишини айтди.

“Ўтган йили фермер хўжаликларида 12 та қотиллик содир этилган”, дея хабар бермоқда “Associated Press” Жанубий Африка полицияси статистикасига таяниб. 

Ҳалок бўлганлар орасида бири фермер, қолганлари қишлоқ хўжалиги ишчиларидир. AP маълумотларига кўра, уларнинг ҳеч бири ирқи бўйича аниқланмаган, аммо ҳукумат маълумотларига кўра, оқ танли фермерлар Жанубий Африкадаги шахсий ерларнинг тўртдан уч қисмига эгалик қилишади.

Оқ уй, шунингдек, Жанубий Африканинг 2024 йилги экспроприация тўғрисидаги қонунини танқид қилди, бу эса ҳукуматга фойдаланилмаётган ерларни қайта тақсимлашда жамоатчилик манфаати мавжуд бўлган айрим ҳолларда компенсациясиз олиш имконини беради.

Жанубий Африка Президенти февраль ойида унинг ҳукумати ҳеч қачон ерни ҳеч кимдан тортиб олмаганини, шунчаки янги қонунлар орқали одамларнинг ерга тенг ва адолатли киришини таъминлашга ҳаракат қилаётганини айтди.