Tramp Oq uyda Ramafosaga tuzoq qo‘ydi: Janubiy Afrikada oq tanlilar genotsid qilingani aytildi

north_east

Oq uydagi “otishma”. Tramp va Zelenskiy yoqalashmadi, xolos!

AQSH Prezidenti Donald Tramp kecha, 21 may kuni Oq uyning Oval kabinetida Janubiy Afrika Respublikasi Prezidenti Siril Ramafosani qabul qildi. Ko‘plab televizion tarmoqlarda namoyish etilgan uchrashuv oq tanli janubiy afrikaliklarga qarshi “genotsid” haqidagi obro‘sizlantiruvchi da’volar tufayli tezda qarama-qarshilikka aylandi.

Ikki Prezident o‘rtasidagi uchrashuv tinch boshlandi: Tramp va Ramafosa AQSH Prezidentining asosiy qiziqishlaridan biri bo‘lgan golfni muhokama qildi. Ramafosa, shuningdek, Trampga Janubiy Afrikadagi golf maydonlari aks etgan 14 kilogrammli golf haqidagi kitobni olib kelganini ham ma’lum qildi. U, shuningdek, Trampga pandemiya davrida AQSH ko‘rsatgan yordam uchun minnatdorlik bildirdi.

Biroq vaziyat juda tez o‘zgardi: uchrashuvga Trampning maslahatchisi, milliarder Ilon Mask qo‘shildi va asosiy mavzu afrikanerlar – Janubiy Afrikadagi golland va fransuz ko‘chmanchilarining oq tanli avlodlariga qilingan “genotsid” masalasiga aylandi.

Donald Tramp Oval kabinetda bo‘lganlarga bir nechta videolarni ko‘rsatdi. Ulardan biri janubiy afrikalik muxolif siyosatchi Julius Malemaning “Boerni (Janubiy Afrikadagi oq fermerlarga ishora) otib tashla” qatorini o‘z ichiga olgan qo‘shig‘ini ijro etgan hujjatli film edi. Ikkinchi videoda esa oq tanli dehqonlar dafn etilgan joy aks etgani aytildi.

“Bu dahshatli manzara, men hech qachon bunaqasini ko‘rmaganman”, dedi Tramp video tomosha qilayotganda.

AQSH Prezidenti, shuningdek, o‘ldirilgan janubiy afrikalik oq tanlilarning fotosuratlarini ham ko‘rsatdi.

BBC'ning Oq uy muxbiri kichik Bernd Debusmanning qayd etishicha, Tramp bunday uchrashuvga oldindan aniq tayyorgarlik ko‘rgan va Ramafosa tuzoqqa tushib qolgan. Voqea ko‘pchilikka fevral oyi oxirida Ukraina Prezidenti Vladimir Zelenskiyga “berilgan ziyofat”ni eslatdi, ammo keyin sodir bo‘lgan voqea hamma uchun kutilmagan bo‘ldi.

Qattiq va ayblovchi ritorikaga qaramay, Siril Ramafosa matbuot anjumani oxirigacha o‘zini xotirjam tutdi.

Dafn qilingan joyning videosini ko‘rsatish chog‘ida Janubiy Afrika Prezidenti suratga olish qayerda olib borilganini so‘radi va buni ilgari hech qachon ko‘rmaganligini ta’kidladi. U, shuningdek, Julius Malemaning ritorikasini qoralab, muxolifatdagi siyosatchining bayonotlari va harakatlari uning mamlakatining rasmiy pozitsiyasini aks ettirmasligini ta’kidladi.

Ramafosa Janubiy Afrika demokratik davlat bo‘lib, u yerda odamlar o‘z fikrini erkin bildirish huquqiga ega ekanini ta’kidladi. Prezident mamlakatda jinoyatchilik muammosi borligini, ammo oq tanlilar ham, qora tanlilar ham qotillik qurboniga aylanganini qo‘shimcha qildi.

Siril Ramafosa yig‘ilishda yagona Janubiy Afrika vakili emas edi. U so‘zni delegatsiyaning boshqa a’zolariga berdi. Shunday qilib, fermerlar bilan bog‘liq vaziyatni Qishloq xo‘jaligi vaziri Jon Steyenxuisen izohladi va janubiy afrikalik milliarder va biznesmen Iogann Rupert jinoyat mavzusida gapirdi.

Qizig‘i shundaki, AQSHdan bunday ishtirok yo‘q edi. Trampning eng yaqin ittifoqchilari vitse-prezident Jeyms Devid Vens va Mudofaa vaziri Pit Hegset u bilan birga Oval kabinetda bo‘lgan, biroq ular matbuot anjumanida qatnashmagan.

Ilon Mask ham jim turdi va agar Tramp bir payt unga ishora qilmaganida, e’tibordan chetda qolishi mumkin edi: 

“Ilon shu narsani xohlardi”, dedi AQSH Prezidenti.

Biroq u oq tanli janubiy afrikaliklarga nisbatan kamsitish muhokamasiga Maskni jalb qilishni istamasligini qo‘shimcha qildi, chunki u “bu unga adolatli emas deb o‘ylaydi”.

Donald Tramp bilan tushlik qilgandan so‘ng (Vladimir Zelenskiy misolida, 28 fevral kuni birgalikda tushlik bo‘lmagan) Ramafosa qora mashinasida Oq uyni tark etdi. U kutayotgan jurnalistlarga qisqacha Tramp bilan yopiq eshiklar ortidagi uchrashuv “juda yaxshi” o‘tdi deb o‘ylaganini aytdi. AQSH Prezidenti uni “eshitdimi” degan savolga Ramafosa “ha” deb javob berdi.

AQSH va JAR munosabatlari

Uchrashuv chog‘ida ikki davlat o‘rtasidagi munosabatlar keskinlik cho‘qqisiga chiqqan edi. AQSH ma’muriyatining bir qator rasmiylari bilan bir qatorda Janubiy Afrikada tug‘ilgan va yaqinda o‘z vatani haqida nomaqbul fikrlarni bildirgan Trampning maslahatchisi Ilon Mask ham o‘sha yerda edi.

Tramp va Maskning ta’kidlashicha, Afrikanerlar, golland va fransuz ko‘chmanchilarining oq tanli avlodlari genotsid nishoniga aylangan. Shu oyda AQSH hukumati o‘z mamlakatlaridagi zo‘ravonlik va kamsitishlardan qochganini aytgan 59 oq tanli janubiy afrikalikni namoyishkorona tarzda qochqinlar deb tan oldi.

Janubiy Afrika hukumati genotsid ayblovlarini qat’iyan rad etadi. Ularning mustaqil tasdiqlanishi ham yo‘q. Hukumatdan mustaqil bo‘lgan Janubiy Afrika sudlarida bu ayblovlar isbotlanmagan. Janubiy Afrikadagi siyosiy partiyalarning hech biri, shu jumladan Afrikanerlarning ovozlariga tayanadigan partiyalar genotsidda ayblamadi.

“Biz janubiy afrikaliklar, qora va oq tanlilarga, genotsid yo‘qligini hammamiz bilamiz. Biz genotsid bilan shug‘ullanmaymiz. Biz hech kimga nisbatan nafrat, qasos yoki zo‘ravonlik harakatlarini qilmaymiz”, dedi Ramafosa o‘tgan hafta X platformasida e’lon qilingan videoda. 

Tashrif oldidan Ramafosa jurnalistlarga uning AQSH Prezidenti bilan uchrashuvi potensial savdo va sarmoyaviy bitimlarga e’tibor qaratishini hamda “mamlakatlarimiz o‘rtasidagi yaxshi munosabatlarni mustahkamlash”ga qaratilganini aytgandi.

Ramafosa qiyin sinovga duch keldi

BBC kuzatuvchilari ta’kidlashicha, Janubiy Afrika Prezidenti qiyin muammolarni hal qilishda begona emas. 1990 yillarning boshida u Nelson Mandelaning Afrika Milliy Kongressida oq tanli ozchiliklar hukmronligini tugatish bo‘yicha muzokaralarda qatnashgan. Bu uning siyosatchi sifatidagi uzoq yillik faoliyatidagi yagona mas’uliyatli daqiqa emas. U taniqli muzokarachi.

Siril Ramafosa Vashingtonga dunyoning eng qudratli rahbari bilan buzilgan munosabatlarini tiklash maqsadi bilan keldi, bu uning faoliyatidagi eng og‘ir sinovlardan biri bo‘lishi mumkin.

”Savdo aloqalari eng muhimi, bu bizni bu yerga olib kelgan masala. Biz Qo‘shma Shtatlardan haqiqatan ham yaxshi savdo kelishuvi bilan ketmoqchimiz. Biz ikki davlatimiz o‘rtasidagi munosabatlarni mustahkamlashni istaymiz”, dedi 20 may kuni Ramafosa Vashingtonga borganidan keyin.

Uning tashrifi arafasida Prezident Tramp va uning jamoasi g‘ayrioddiy jimlikni namoyish etdi. 19 may kuni Oq uy matbuot kotibi Kerolin Leavitt  ma’lumot berishdan yoki hatto tashrif bo‘lishini ochiq tan olishdan bosh tortdi.

Tramp yana nimadan norozi?

Oq uyga qaytganidan beri Donald Tramp Janubiy Afrikani oq tanli fermerlarga nisbatan “dahshatli” munosabatda bo‘lganlikda aybladi va fevral oyida Qo‘shma Shtatlar “ayrim toifadagi odamlarga nisbatan JUDA YOMON munosabatda bo‘lgani” sababli mamlakatga yordamni to‘xtatishini aytdi.

“O‘tgan yili fermer xo‘jaliklarida 12 ta qotillik sodir etilgan”, deya xabar bermoqda “Associated Press” Janubiy Afrika politsiyasi statistikasiga tayanib. 

Halok bo‘lganlar orasida biri fermer, qolganlari qishloq xo‘jaligi ishchilaridir. AP ma’lumotlariga ko‘ra, ularning hech biri irqi bo‘yicha aniqlanmagan, ammo hukumat ma’lumotlariga ko‘ra, oq tanli fermerlar Janubiy Afrikadagi shaxsiy yerlarning to‘rtdan uch qismiga egalik qilishadi.

Oq uy, shuningdek, Janubiy Afrikaning 2024 yilgi ekspropriatsiya to‘g‘risidagi qonunini tanqid qildi, bu esa hukumatga foydalanilmayotgan yerlarni qayta taqsimlashda jamoatchilik manfaati mavjud bo‘lgan ayrim hollarda kompensatsiyasiz olish imkonini beradi.

Janubiy Afrika Prezidenti fevral oyida uning hukumati hech qachon yerni hech kimdan tortib olmaganini, shunchaki yangi qonunlar orqali odamlarning yerga teng va adolatli kirishini ta’minlashga harakat qilayotganini aytdi.