Оқ уйдаги “отишма”. Трамп ва Зеленский ёқалашмади, холос!

Бу Оқ уйда Зеленский ва Трамп ўртасидаги жангдан лавҳа эди. Оқ уйда АҚШ Президенти билан бошқа бир давлат раҳбарининг тенгма-тенг тортишиши. Кўп эҳтимол, тарих яқин ва узоқ ўтмишда бундай воқеага гувоҳ бўлмаган.

Хабарингиз бор, Украина Президенти Владимир Зеленский 28 февраль куни АҚШ Президенти Дональд Трамп билан музокаралар ўтказиш учун Оқ уйга борди. Томонлар ўртасида муҳокама марказида бўлиши кутилган асосий масала фойдали қазилмалар бўйича келишув эди. Бундан ташқари, икки давлат раҳбарлари Украинадаги босқинни тўхтатиш бўйича ҳаракатларини ҳам муҳокама қилиши айтилди. Икки давлат раҳбарларининг журналистлар билан ўтказган суҳбати дастлаб яхши бошланди ва нормал суръатда давом этди. Бироқ энг сўнггида икки ўртада “ўт чиқди”. Зеленский Трамп ва вице-президент Вэнснинг ҳужумига учради.

Путин билан дипломатия зарур деган қарашга жавобан Зеленский у билан бир неча йиллар олдин Меркель ва Макрон воситачилигида оташкесим имзолагани, Франция ва Германия раҳбарлари ўшанда унга Путин бошқа қайтиб келмайди дея ишонч билан айтгани, аммо у барибир келишувни бузганини эслатди ва Вэнсга Путин билан яна қандай дипломатия ҳақида гапириш мумкин дея юзланди. Вэнс эса бунга жавобан “Украинани йўқ қилишни тўхтатадиган” келишувни назарда тутаётганини айтди. Оқ уйдаги “отишма” шу тарзда бошланди.

Шундан сўнг, Вэнс Зеленскийга бир қанча тавсиялар бера бошлади. Аммо Украина президенти унга Украинага ташриф буюрсагина у ерда қандай муаммолар борлигини кўра олиши мумкинлигини айтди.

Тортишув қизғин паллага чиқиб борар экан, Зеленский АҚШни каттагина океан ҳимоя қилиши ва бу Қўшма Штатларга Украинада бўлаётган жараённи ҳис қилдирмаслигини айтди. Бироқ барибир кейинчалик, албатта, АҚШга ҳам бу уруш таъсир қилишини қўшимча қилди. Трамп эса унинг шу сўзларидан кейин “биз нимани ҳис қилишимиз кераклигини айтишга ҳаққингиз йўқ. Биз Учинчи жаҳон уруши ёқасида турибмиз, лекин сиз АҚШ ва мени ҳурмат қилмайсиз” дея Украина президентига жавоб қайтарди.

Шундан сўнг Трамп ва Зеленский бир-бирини тинглашни тўхтатди ва ўртадаги суҳбатда шовқин кўтарилди. Трамп Украина раҳбарида кучли “карталар” йўқлиги, у яхши позицияда эмаслиги ва Учинчи жаҳон уруши билан ўйнашаётганлигини айтди.

Шу пайт ўртага қўшилган Вэнс Украина раҳбаридан мазкур учрашув давомида бирор маротаба бўлса ҳам ташаккур билдирган ёки йўқлигини сўради. Бу мавзудан ташқари берилган саволга Зеленский бир неча маротаба ҳатто ҳозир ҳам раҳмат айтаётганини билдирди.

Шундан сўнг Зеленский Вэнсга баланд овозда гаплашмасликни маслаҳат берди. Аммо Трамп дарҳол Вэнс овозини кўтармаганини айтиб, Украина Президентининг гапини бўлди ва у “жуда кўп гапириб юборганини” айтди.

Икки ўртада жанжал давом этди. Трамп Байденни “аҳмоқ” деб атади ва у Украинага 350 миллиард доллар бергани, агар Америка ёрдами бўлмаганда бу уруш икки ҳафтада тугарди, дея Зеленскийни туртди. Зеленский эса бунга жавобан “3 кун, мен буни олдин Путиндан ҳам эшитганман” дея киноя қилди. Трамп эса ўз ўрнида “балки ундан ҳам кам вақтда” дея мавзуга нуқта қўйди.

Шундан сўнг Трамп Зеленскийни оташкесимни хоҳламаётганликда айблади. У буни Зеленскийни ёш болаларча ҳаракатлар орқали троллинг қилган ҳолда айтгани эса ижтимоий тармоқлар учун ажойиб кадрга айланди.

Қўшма Штатлар Президенти қачонлардир Оқ уйда бошқа давлат президенти билан суҳбат чоғида жанжаллашиб, кези келганда болаларча масхара қилиши кимнинг ҳам хаёлига келибди дерсиз. Журналистлар билан суҳбат жараёни асосан шу воқеалар билан эсда қолди. Салкам бир соатлик мазкур савол-жавобларда Зеленскийнинг АҚШ Президентига кўп жабҳада бўйин эгмагани ва ўзини анча дадил тутгани яққол кўриниб турди. Трамп кўп маротаба Зеленскийга гапириш имконини бермади. Ҳатто у жавоб беришни хоҳлаган журналистларга сўз берилмаган ҳолатлар бўлди. Аммо умумий маънода Украина Президенти барибир ўз сўзини айтишга муваффақ бўлди дейиш мумкин. У савол-жавоблар давомида урушни Путин бошлагани ва қоида бўйича тўловни айнан у амалга ошириши лозимлигини айтди. Шу тариқа Оқ уйда қисқа “отишма” содир бўлди. 50 дақиқалик бу тўқнашув шубҳасиз дунёнинг энг қудратли мамлакати президенти сифатида Трамп учун жуда оғир бўлди. Буни ҳатто энг сўнгида унинг Венс томонидан қўллаб-қувватланганидан билиш мумкин.

Шундай қилиб, бу жанжал охир-оқибат кўп масалаларни ортга сурди ва босқин тақдирини катта сўроқ остига қўйди. Зеленский Оқ уйни муддатидан олдин тарк этди. Фойдали қазилмалар бўйича имзоланиши кутилган битим барбод бўлди. Президентлар иштирокидаги матбуот анжумани бекор қилинди. Журналистлар ўз лаш-лушларини йиғиштириб, анжуман ўтказилиши керак бўлган зални тарк этди.

Аммо шундан сўнг Украина етакчисини дунё миқёсида қўллаб-қувватлаш бошланиб кетди. Биринчи бўлиб, Польша Бош вазири Дональд Туск Х саҳифасида “Зеленский, Украина ва украиналиклар сиз ёлғиз эмассиз” дея ёзиб қолдирди. Испания Бош вазири Педро Санчес ҳам “Испания Украина билан” эканини таъкидлади. АҚШ сенатори Адам Шиф эса Трампни қўрқоқ, Зеленскийни эса қаҳрамон деб атади.

“Бугун Овал офисда қаҳрамон ва қўрқоқ учрашади. Учрашув тугагач, қаҳрамон Украинага, ватанига қайтади”, деб ёзди сиёсатчи.

Европа Иттифоқининг собиқ ташқи сиёсат бошлиғи Жозеп Боррель эса Трамп ва Вэнс шармандали ҳаракатларидан уялишини билдирди.

Оқ уйда содир бўлган воқеага Адам Шиф ва Жозеф Боррелнинг муносабати энг мосдек гўё. Чунки бу суҳбатда Зеленский Адам Шиф айтганидек қаҳрамон образида гавдаланади, Трамп эса кўп эҳтимол Боррель изоҳлагани каби уятли бир жараённи бошдан кечирди. Бу учрашув эса шубҳасиз, XXI асрнинг энг ёдда қоларли сиёсий воқелиги бўлиб тарихга кирди дейиш мумкин.