Исроил-ҲАМАС музокаралари фонида Нетаньяху 3-марта Оқ уйга боряпти 

Исроил Бош вазири Биньямин Нетаньяху бугун, 7 июль куни АҚШ Президенти Дональд Трамп билан Оқ уйда учрашиши кутилмоқда. Айни пайтда Исроил расмийлари ҲАМАС билан Ғазода АҚШ воситачилигида ўт очишни тўхтатиш ва гаровдаги шахсларни озод қилиш бўйича билвосита музокаралар олиб бормоқда. Бу ҳақда “Reuters” хабар берди.

Трамп кеча, 6 июль куни шундай келишув ушбу ҳафта амалга ошиши мумкинлигини айтганди. Унинг сўзларига кўра, Қатарда Исроил ва ҲАМАС ўртасидаги музокараларга ўзининг Нетаньяху билан учрашуви ижобий таъсир кўрсатиши мумкин.

Бу Трамп январда қайта президентликка келганидан бери Нетаньяхунинг учинчи марта Оқ уйга ташрифи ҳисобланади. Бу сафарги учрашув АҚШ Президентининг ўтган ойда Эроннинг ядровий объектларига Исроилни қўллаб-қувватлаш мақсадида бомбардимон уюштиргани ортидан бўлмоқда. Трамп сўнгра 12 кунлик Исроил-Эрон урушида ўт очишни тўхтатиш бўйича келишувга воситачилик қилган эди.

Трамп ва унинг маслаҳатчилари Эроннинг заифлашувидан фойдаланиб, ҲАМАСни қўллаб-қувватлаётган бу мамлакат орқали Ғазодаги 21 ойлик урушда бурилиш ясашга ҳаракат қилмоқдалар. Вашингтонга кеча етиб борган Нетаньяху бугун Трампнинг Яқин Шарқ бўйича махсус вакили Стив Уиткофф ва АҚШ Давлат котиби Марко Рубио билан учрашиб, Президент билан учрашувга тайёргарлик кўради.

Икки раҳбар матбуот учун ёпиқ, фақат шахсий тушликда учрашиши кутилмоқда. Илгариги ташрифлардан фарқли ўлароқ, бу сафар Овал офисда расмий музокаралар бўлмайди. Нега Трамп бу сафар бундай эҳтиёткор тарзда ҳаракат қилаётгани аниқ эмас.

Исроил Эрон билан бўлган тўқнашув натижалари минтақада янги дипломатик имкониятлар очишига умид қилмоқда. Исроил хавфсизлик кабинети аъзоси Ави Дихтернинг айтишича, Трамп билан бўладиган учрашув фақат Ғазо билан боғлиқ эмас, балки Ливан, Сурия ва Саудия Арабистони билан муносабатларни нормаллаштириш масалаларини ҳам қамраб олади.

“Менимча, бу учрашув аввал ҳам тилга олинган, аммо ҳозир ҳақиқий маъно касб этган “Янги Яқин Шарқ” тушунчасига бағишланади,” деди у “Kan” давлат телерадиосига.

Учрашув олдидан Нетаньяху журналистларга айтишича, у Трампга Эрон ядровий объектларига берилган АҚШ ҳаво зарбалари учун миннатдорлик билдирмоқчи. Шунингдек, Исроил музокарачилари Қатар пойтахти Дохада Ғазо бўйича келишув устида иш олиб бормоқда.

Исроил ва ҲАМАС бугун, 7 июль куни Қатарда иккинчи кун билвосита музокара олиб боради. Музокараларга Қатар ва Миср воситачилик қилмоқда. Исроиллик расмийнинг сўзларига кўра, музокара муҳити ижобий. Аммо фаластинлик расмийлар 6 июль куни бўлиб ўтган дастлабки учрашув самарасиз тугаганини билдирган.

Яна бир исроиллик расмий Қатарда гуманитар ёрдам масаласи муҳокама қилинганини айтган, лекин батафсил маълумот бермаган.

АҚШ таклиф этган 60 кунлик ўт очишни тўхтатиш режасида гаровдагиларни босқичма-босқич озод қилиш, Исроил қўшинларининг Ғазо ҳудудларидан чиқиши ва урушни бутунлай тўхтатиш бўйича музокаралар кўзда тутилган. ҲАМАС бу пайтгача барча гаровдагилар озод қилиниши учун урушни бутунлай тўхтатишни талаб қилган. Исроил эса, аксинча, уруш ҲАМАС тўлиқ тарқатилмагунча тўхтамаслигини таъкидламоқда.

Трамп 4 июль куни журналистларга ҲАМАС АҚШ таклиф этган 60 кунлик ўт очишни тўхтатиш келишувига “мусбат руҳда” жавоб берганини айтиб, келишув ушбу ҳафтагача амалга ошиши мумкинлигини билдирди.

Бу тарафда Нетаньяхунинг айрим қаттиққўл коалициядошлари урушни тўхтатишга қарши, аммо 21 ойлик урушдан чарчаган исроилликлар ортиб бораётгани боис, ҳукумат урушни тўхтатишга рози бўлиши мумкин.

Жорий йил бошидаги ўт очишни тўхтатиш келишуви март ойида бузилган, уни қайта тиклашга уринишлар натижа бермади. Айни пайтда, Исроил Ғазодаги ҳарбий амалиётларини кучайтирди ва озиқ-овқат тарқатишни жиддий чеклади.

“Илоҳим, сулҳ бўлсин. Инсонлар ҳалок бўлаётган бир пайтда сулҳ ҳақида ўйлаб бўлмайди. Биз ҳақиқий қон тўкилишни тўхтатадиган сулҳни хоҳлаймиз”, деди 30 ёшли ғазолик Муҳаммад Ал Савахла 6 июль куни Исроил ҳаво зарбасидан сўнг.

Ғазо уруши 2023 йил октябрда ҲАМАС жанубий Исроилга ҳужум қилиб, тахминан 1 200 кишини ўлдириб, 251 нафарни гаровга олиши ортидан бошланган. Ҳозирда 50 нафар исроиллик гаровда қолган, уларнинг 20 нафари тирик деб ҳисобланмоқда.

Исроилнинг жавоб урушлари Ғазода 57 000 дан ортиқ фаластинликнинг ҳалок бўлишига сабаб бўлди. БМТ маълумотига кўра, Ғазо аҳолисининг кўп қисми қочқинга айланган, ярим миллионга яқини эса яқин ойларда очлик хатарини бошдан кечирмоқда.

Трамп Нетаньяхуни Исроил прокуратурасидан ҳам ҳимоя қилди

Трамп Нетаньяхуни қатъий қўллаб-қувватлаб келмоқда. Ўтган ой у Исроилдаги ички сиёсатга аралашиб, Нетаньяхуга нисбатан олиб борилаётган пора, фирибгарлик ва ишончни суиистеъмол қилиш айбловларига оид суд жараёни учун прокуратурани танқид қилди. Нетаньяху бу айбловларни рад этмоқда.

Трамп ўзи ҳам турли ҳуқуқий муаммоларга дуч келаётган бўлса-да, суд жараёни Нетаньяхунинг ҲАМАС ва Эрон билан музокараларини олиб бориш қобилиятига халақит беришини таъкидлади.