Дунёда қатл қилишлар ўн йил ичида энг юқори кўрсаткичга етди – Amnesty International

2023 йилда дунё бўйлаб қатл қилишлар деярли ўн йил ичидаги энг юқори кўрсаткичга кўтарилди. Бу ҳақда Amnesty International (Халқаро Амнистия) ташкилотининг йиллик ҳисоботида эълон қилинди.

2023 йилда қатл этилганлар сони энг кўп бўлган беш давлат Хитой, Эрон, Саудия Арабистони, Сомали ва АҚШ бўлди. Қатлларнинг 74 фоизи Эронда, 15 фоизи  Саудия Арабистонида қайд этилган. Сомали ва АҚШда ҳам 2023 йилда қатл қилишлар сони ошди. 2023 йилда дунё бўйлаб чиқарилган ўлим жазолари сони 20 фоизга ошиб, уларнинг умумий сони 2428 тага етди.

“Ёзилган қатлларнинг катта ўсиши биринчи навбатда Эронга боғлиқ. Гиёҳванд моддалар билан боғлиқ жиноятлар учун қатлларни кучайтирди, бу эса Эрон ҳукумати инсон ҳаётига мутлақо эътибор бермаслигини кўрсатди", дейди Amnesty International Бош котиби Агнес Калламард.

Таъкидланишича, АҚШ Президенти Жо Байден федерал ўлим жазосини бекор қилиш ҳақидаги ваъдасини бажариши керак.  Кетма-кет 15 йил давомида АҚШ қатлларни амалга оширган ягона давлат бўлиб қолди. АҚШда қатл этилганлар сони 33 фоизга ошиб, 2022 йилдаги 18 дан 2023 йилда 24 га етди.

"Президент Байден федерал ўлим жазосини бекор қилиш ҳақидаги ваъдасини кечиктиришни тўхтатиши керак", дейди Калламард.

2022 йилда 52 мамлакатда камида 2016  та янги ўлим жазоси тайинланган бўлса, бу кўрсаткич 2024 йилда 52 та давлатда камида 2428 тага етди. Amnesty International 27 мамлакатда ўлим жазосини енгиллаштирилгани  ёки афв этилганини қайд этган. Бешта давлат – Беларусь, Камерун, Япония, Марокаш/Ғарбий Саҳара ва Зимбабве – танаффусдан сўнг ўлим жазосини қайта тиклади.

Amnesty International уч мамлакатда: Кенияда (5), АҚШда (3) ва Зимбабведа (1) ўлимга ҳукм қилинган маҳбусларнинг камида 9 та оқланишини қайд этган. Дунё миқёсида 2023 йил охирида камида 27 687 киши ўлим жазосига ҳукм қилинган.

2023 йил охирида 112 та давлат тўлиқ аболиционист бўлган ва жами 144 та давлат ўлим жазосини қонун ёки амалда бекор қилган.

“Бизнинг бу жирканч жазога қарши кампаниямиз самарали. Биз ўлим жазосига чек қўймагунимизча давом этамиз”, дейди Калламард.

Давлат сири туфайли Хитойда қатл этилганлар сони очиқланмайди. Қатл қилиш кенг қўлланиладиган Шимолий Корея ва Вьетнам ҳам рақамларни давлат сири туфайли очиқламади.

Бу йил БМТ Бош Ассамблеясида ўлим жазоси яна кўриб чиқилади. Amnesty International ташкилоти барча ҳукуматларни БМТнинг инсон ҳуқуқларига содиқлигининг муҳим намойиши сифатида ўлим жазосини қўллашни тўхтатиш чақириғи ортидан бирлашишга чақирди.

Маъмура Тўраева