Ўзбекистон одам савдосини бартараф этишда бир поғона юқорилади. Аммо...

Ўзбекистон ҳукумати одам савдосига қарши курашда минимал стандартларга тўлиқ риоя қилмаяпти, аммо бу йўлда катта саъй-ҳаракатларни амалга оширмоқда. COVID-19 пандемияси ҳукуматнинг одам савдосига қарши курашига таъсир этишига қарамай, Ўзбекистон аввалги ҳисобот даврига нисбатан анча кучлироқ ҳаракатларни амалга оширганини инобатга олган ҳолда мамлакат 2-даражага кўтарилди. Бу ҳақда АҚШ Давлат департаментининг “Одам савдоси тўғрисида: Ўзбекистон” номли 2021 йилги ҳисоботида сўз боради.

Қайд этилишича, АҚШ қонунчилигига кўра, 2-даражали рейтингни уч йилгача сақлаб туриш мумкин.

Ҳисоботга кўра, Ўзбекистоннинг 2-даражага кўтарилишида мамлакатда қабул қилинган одам савдосига қарши янги қонуннинг ҳам ўрни бор. Ушбу қонунда қуйидагиларга эътибор қаратилган эди:

•  жабрланганларни ҳимоя қилиш бўйича протоколларнинг такомиллаштирилиши;

•  Жиноят кодексига ўзгартиришлар киритиш;

•  болаларнинг мажбурий меҳнатини аниқ жиноий жавобгарликка тортадиган ўзгартиришлар;

•  олдинги йилларга қараганда кўпроқ қурбонларни аниқлаш;

•  амалдорларнинг пахта теримида мажбурий меҳнатга алоқадорлиги бўйича ишларни илк бор жиноий терговга юбориш.

“Ҳукумат, шунингдек, илгари эксплуатация шароитида кўпинча Сурия, Ироқ ва Афғонистондаги можаро ҳудудида қолиб кетган юзлаб ўзбек аёллари ва болаларини ватанига қайтариш, ишончли ҳимоя қилиш ва қайта тиклаш бўйича хизматларни тақдим қилди”, дейилади ҳисоботда.

АҚШ ҳисоботида, шунингдек Ўзбекистон ҳукумати бир неча муҳим соҳаларда минимал стандартларга амал қилмагани қайд этилган. 

“Баъзи ҳудудларда маҳаллий ҳокимият миллий амалиётга қўйилган тақиқни бузган ҳолда пахта ишлаб чиқаришга (минимал) квоталарни жорий этишни давом эттирмоқда. Бу эса мамлакатнинг баъзи ҳудудларида давлат хизматчиларини мажбурий пахта теримига жалб қилиш учун шароит яратиб беради. Гарчи ҳукумат мансабдор шахсларни меҳнат қонунчилигини бузганлиги учун жаримага тортишда давом этаётган бўлса-да, кетма-кет тўққизинчи йил мажбурий меҳнат жиноятларидаги шериклиги учун мансабдорларни жиноий жавобгарликка тортмаяпти. Мавжуд қонунчиликка кўра, биринчи марта мажбурий меҳнатга жалб қилинса, унда маъмурий жазо қўлланилади. Бу эса қонунларнинг самарали ишлашига тўсиқ бўлмоқда”, дейилади ҳисоботда.

АҚШдан Ўзбекистонга тавсиялар:

• мажбурий меҳнатга қарши курашда мавжуд амалиётни давом эттириш, ҳукуматнинг барча бўғинлари томонида мажбурий меҳнатга жалб қилишга чек қўйиш, пахта ишлаб чиқариш учун қўйилган маҳаллий, минимал квоталарни бекор қилиш; 
• барча фуқароларнинг ўзларининг касб мажбуриятларидан ташқари пахта теримида ёки бошқа ишларда иштирок этишдан “воз кечиш ҳуқуқи” тўғрисида хабардор бўлишини таъминлаш бўйича саъй-ҳаракатларни давом эттириш;
• биринчи марта мажбурий меҳнатга жалб қилиш тўлиқ жиноий жавобгарликка тортишга сабаб бўлиши бўйича қонунчиликка ўзгартиришлар киритиш;
• тегишли процедураларга риоя қилиб, терговни кучайтириш ва етарли далиллар мавжуд бўлган ҳолда одам савдоси билан шуғулланган шахсларни, шу жумладан мажбурий меҳнатга жалб қилган мансабдорларни таъқиб қилиш, судлаш ва қамоққа олиш.

Эслатиб ўтамиз, 2020 йилда Ўзбекистон бир поғона пастда яъни, 2-даражали кузатувдаги давлатлар рўйхатида эди.