Украина уруш тугагунига қадар НАТОга қабул қилиниши мумкин – Столтенберг

Россия Федерацияси томонидан бошланган уруш пайтида Украинанинг НАТОга кириши Шимолий Атлантика альянсини тўғридан тўғри иштирокчига айлантирмайди, чунки бу ҳолда хавфсизлик кафолатлари Россия Федерацияси томонидан босиб олинган ҳудудларга тааллуқли бўлмаслиги мумкин. Бу ҳақда Шимолий Атлантика альянсининг собиқ раҳбари Йенс Столтенберг кеча, 4 октябрь куни чоп этилган Британиянинг “Financial Times” нашри журналистига берган интервьюсида маълум қилди.

Столтенбергнинг сўзларига кўра, альянс мамлакатлари орасида Украинанинг НАТОга қабул қилинишига қарши бўлганлар ўз позицияларини бу ҳолатда НАТО Низомининг 5-моддаси қўлланилишини таъкидламоқда – бу барча иттифоқ давлатларининг унинг аъзоларидан бирига қарши бошланган жанговар ҳаракатларда бевосита иштирок этишини назарда тутади. 

“Бироқ бу муаммони ҳал қилишнинг йўллари бор ... агар халқаро тан олинган чегара бўлиши шарт бўлмаган чизиқ мавжуд бўлса”, деди Столтенберг.

Мисол тариқасида Шимолий Атлантика альянсининг собиқ бош котиби НАТОга қўшилган бошқа мамлакатлар тарихидан ўз ҳудудларини тўлиқ назорат қилмаган ҳолатларни келтирди – улар орасида 1955 йилда иттифоққа қўшилган Германия Федератив Республикаси ҳам бор эди.

“Ғарбий Германия Шарқий Германияни йирик Германиянинг бир қисми деб ҳисобларди. Уларнинг Шарқий Берлинда элчихонаси йўқ эди. Лекин НАТО, албатта, фақат Ғарбий Германияни ҳимоя қилди. Таққослаш ҳар доим жуда хавфлидир, чунки ҳеч қандай параллеллик 100 фоиз тўғри эмас, аммо АҚШ Японияга хавфсизлик кафолатларини берган. Лекин улар Япония ҳудуди Россия томонидан назорат қилинади, деб ҳисоблаган Курил оролларига тааллуқли эмас. Ирода бўлса, ечим топишнинг йўллари бор. Лекин сизга 5-модда қаерда қўлланилишини аниқлайдиган чизиқ керак ва Украина бу чегарагача бўлган барча ҳудудни назорат қилиши керак”, деб таъкидлади Столтенберг.

НАТОнинг собиқ раҳбарига кўра, Украина Россия Федерацияси билан тинчлик музокаралари олиб борадими ёки йўқми, буни ўзи ҳал қилади. Бироқ, украиналикларнинг иттифоқчилари "руслар билан ўтириши ва мақбул нарса олиш имконини берадиган шароитларни яратиши".

Журналистнинг бу нима бўлиши мумкинлиги ҳақида сўраганида, НАТОнинг собиқ раҳбари Иккинчи жаҳон уруши бошида СССРдан ўзини ҳимоя қилган Финляндияни мисол қилиб келтирди.

“Финляндия 1939 йилда Совет Иттифоқига қарши урушда жасорат билан курашди. Улар Қизил Армияга улар кутганидан кўра кўпроқ харажатлар келтирди. Қарама-қаршилик Финляндиянинг СССРга “ҳудудининг 10 фоизини” бериш билан якунланди, аммо “хавфсиз чегара” олди”, деб тушунтирди Столтенберг.

Шу билан бирга, Столтенберг ўтмишда Украина НАТО томонидан қўллаб-қувватланмаганидан афсусда эканини билдирди.

“Ўйлайманки, биз ҳаммамиз тан олишимиз керак, биз уларга босқиндан олдин кўпроқ қурол беришимиз керак эди. Босқин бошланганидан кейин эса уларни тезроқ замонавий қуроллар билан таъминлашимиз керак эди”, деди у.

FT журналисти билан суҳбатда Столтенберг иттифоқ мамлакатлари ўртасида мудофаа учун маблағ етарли даражада ажратилмагани ҳақидаги муҳокамаларни ҳам тилга олди. НАТО мамлакатлари ялпи ички маҳсулотнинг камида 2 фоизини мудофаа харажатларига ажратишни талаб қилувчи қоидага авваллари альянснинг барча аъзолари риоя қилмаган. Ушбу чора-тадбирлар амалга оширилмагани АҚШнинг собиқ президенти Дональд Трамп ўз ҳукмронлиги даврида танқид қилинган эди – унинг жорий президентлик кампаниясидаги сайловолди ваъдаларидан бири АҚШнинг альянсдаги иштироки қоидаларини қайта кўриб чиқиш эди.

Столтенбергнинг сўзларига кўра, 2018 йилда Трамп мудофаа харажатлари бўйича НАТО директивасига риоя қилмаслик билан боғлиқ таҳдидлар билан чиққанида, альянснинг тўрт аъзоси унга амал қила бошлаган. 2024 йил охиригача НАТОнинг 32 давлатидан 23 таси буни амалга ошириши кутилмоқда.

"Ёмон хабар шундаки, бу етарли эмас", дейди Столтенберг.

Унинг сўзларига кўра, Европа ҳозирда қурол-яроғ ва шай ҳолатдаги қўшинлар сони бўйича Россиядан ортда қолмоқда.

"Ишонч билан айта оламанки, агар иттифоқчилар ўзлари ваъда қилган имкониятларни бажарсалар... бу 2,5 ёки 3 фоиз бўладими, 2 фоиздан анча қимматга тушади", деди НАТОнинг собиқ раҳбари.