Ukraina urush tugaguniga qadar NATOga qabul qilinishi mumkin – Stoltenberg

Rossiya Federatsiyasi tomonidan boshlangan urush paytida Ukrainaning NATOga kirishi Shimoliy Atlantika alyansini to‘g‘ridan to‘g‘ri ishtirokchiga aylantirmaydi, chunki bu holda xavfsizlik kafolatlari Rossiya Federatsiyasi tomonidan bosib olingan hududlarga taalluqli bo‘lmasligi mumkin. Bu haqda Shimoliy Atlantika alyansining sobiq rahbari Yens Stoltenberg kecha, 4 oktyabr kuni chop etilgan Britaniyaning “Financial Times” nashri jurnalistiga bergan intervyusida ma’lum qildi.

Stoltenbergning so‘zlariga ko‘ra, alyans mamlakatlari orasida Ukrainaning NATOga qabul qilinishiga qarshi bo‘lganlar o‘z pozitsiyalarini bu holatda NATO Nizomining 5-moddasi qo‘llanilishini ta’kidlamoqda – bu barcha ittifoq davlatlarining uning a’zolaridan biriga qarshi boshlangan jangovar harakatlarda bevosita ishtirok etishini nazarda tutadi. 

“Biroq bu muammoni hal qilishning yo‘llari bor ... agar xalqaro tan olingan chegara bo‘lishi shart bo‘lmagan chiziq mavjud bo‘lsa”, dedi Stoltenberg.

Misol tariqasida Shimoliy Atlantika alyansining sobiq bosh kotibi NATOga qo‘shilgan boshqa mamlakatlar tarixidan o‘z hududlarini to‘liq nazorat qilmagan holatlarni keltirdi – ular orasida 1955 yilda ittifoqqa qo‘shilgan Germaniya Federativ Respublikasi ham bor edi.

“G‘arbiy Germaniya Sharqiy Germaniyani yirik Germaniyaning bir qismi deb hisoblardi. Ularning Sharqiy Berlinda elchixonasi yo‘q edi. Lekin NATO, albatta, faqat G‘arbiy Germaniyani himoya qildi. Taqqoslash har doim juda xavflidir, chunki hech qanday parallellik 100 foiz to‘g‘ri emas, ammo AQSH Yaponiyaga xavfsizlik kafolatlarini bergan. Lekin ular Yaponiya hududi Rossiya tomonidan nazorat qilinadi, deb hisoblagan Kuril orollariga taalluqli emas. Iroda bo‘lsa, yechim topishning yo‘llari bor. Lekin sizga 5-modda qayerda qo‘llanilishini aniqlaydigan chiziq kerak va Ukraina bu chegaragacha bo‘lgan barcha hududni nazorat qilishi kerak”, deb ta’kidladi Stoltenberg.

NATOning sobiq rahbariga ko‘ra, Ukraina Rossiya Federatsiyasi bilan tinchlik muzokaralari olib boradimi yoki yo‘qmi, buni o‘zi hal qiladi. Biroq, ukrainaliklarning ittifoqchilari "ruslar bilan o‘tirishi va maqbul narsa olish imkonini beradigan sharoitlarni yaratishi".

Jurnalistning bu nima bo‘lishi mumkinligi haqida so‘raganida, NATOning sobiq rahbari Ikkinchi jahon urushi boshida SSSRdan o‘zini himoya qilgan Finlyandiyani misol qilib keltirdi.

“Finlyandiya 1939 yilda Sovet Ittifoqiga qarshi urushda jasorat bilan kurashdi. Ular Qizil Armiyaga ular kutganidan ko‘ra ko‘proq xarajatlar keltirdi. Qarama-qarshilik Finlyandiyaning SSSRga “hududining 10 foizini” berish bilan yakunlandi, ammo “xavfsiz chegara” oldi”, deb tushuntirdi Stoltenberg.

Shu bilan birga, Stoltenberg o‘tmishda Ukraina NATO tomonidan qo‘llab-quvvatlanmaganidan afsusda ekanini bildirdi.

“O‘ylaymanki, biz hammamiz tan olishimiz kerak, biz ularga bosqindan oldin ko‘proq qurol berishimiz kerak edi. Bosqin boshlanganidan keyin esa ularni tezroq zamonaviy qurollar bilan ta’minlashimiz kerak edi”, dedi u.

FT jurnalisti bilan suhbatda Stoltenberg ittifoq mamlakatlari o‘rtasida mudofaa uchun mablag‘ yetarli darajada ajratilmagani haqidagi muhokamalarni ham tilga oldi. NATO mamlakatlari yalpi ichki mahsulotning kamida 2 foizini mudofaa xarajatlariga ajratishni talab qiluvchi qoidaga avvallari alyansning barcha a’zolari rioya qilmagan. Ushbu chora-tadbirlar amalga oshirilmagani AQSHning sobiq prezidenti Donald Tramp o‘z hukmronligi davrida tanqid qilingan edi – uning joriy prezidentlik kampaniyasidagi saylovoldi va’dalaridan biri AQSHning alyansdagi ishtiroki qoidalarini qayta ko‘rib chiqish edi.

Stoltenbergning so‘zlariga ko‘ra, 2018 yilda Tramp mudofaa xarajatlari bo‘yicha NATO direktivasiga rioya qilmaslik bilan bog‘liq tahdidlar bilan chiqqanida, alyansning to‘rt a’zosi unga amal qila boshlagan. 2024 yil oxirigacha NATOning 32 davlatidan 23 tasi buni amalga oshirishi kutilmoqda.

"Yomon xabar shundaki, bu yetarli emas", deydi Stoltenberg.

Uning so‘zlariga ko‘ra, Yevropa hozirda qurol-yarog‘ va shay holatdagi qo‘shinlar soni bo‘yicha Rossiyadan ortda qolmoqda.

"Ishonch bilan ayta olamanki, agar ittifoqchilar o‘zlari va’da qilgan imkoniyatlarni bajarsalar... bu 2,5 yoki 3 foiz bo‘ladimi, 2 foizdan ancha qimmatga tushadi", dedi NATOning sobiq rahbari.